Pse Donbasi po bëhet një pikë ndasie në bisedimet për Ukrainën?

Në samitin e javës së kaluar në Alaskë, presidenti rus, Vladimir Putin e bëri kontrollin e plotë të Donbasit - zemra industriale e Ukrainës në lindje, një kusht qendror për përfundimin e luftës.

Sipas burimeve të informuara mbi bisedimet, udhëheqësi rus kërkoi që forcat ukrainase të tërhiqeshin nga Donetsku dhe Luhansku, dy rajonet që përbëjnë Donbasin, në këmbim të një ngrirjeje përgjatë pjesës tjetër të vijës së frontit.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky ka refuzuar vazhdimisht të heqë dorë nga çdo territor nën kontrollin e Kievit, duke e bërë Donbasin një nga pikat kryesore të bisedimeve të paqes. Ideja është gjithashtu thellësisht e papranueshme në vend: rreth 75% e ukrainasve kundërshtojnë zyrtarisht dhënien e çdo territori Rusisë, sipas sondazheve nga Instituti Ndërkombëtar i Sociologjisë i Kievit.

Përpjekja e Putinit për të dominuar rajonin daton që nga viti 2014 kur Moska armatosi dhe financoi përfaqësuesit separatistë dhe dërgoi trupa të fshehta përtej kufirit. Kjo fushatë u përshkallëzua me pushtimin në shkallë të plotë të vitit 2022, kur forcat ruse pushtuan pjesën më të madhe të rajonit plotësisht.

Sot, Rusia mban 46,570 km katrorë, ose afërsisht 88% të Donbasit, duke përfshirë të gjithë Luhanskun dhe rreth tre të katërtat e Donetskut.

Ukraina vazhdon të mbajë disa qytete të rëndësishme dhe pozicione të fortifikuara në rajonin e Donetskut, të mbrojtura me koston e dhjetëra mijëra jetëve. Më shumë se 250,000 civilë janë në pjesët e rajonit që janë ende nën kontrollin ukrainas.

Ku është Donbasi dhe pse e do Putini atë?

Donbasi është një zemër industriale në Ukrainën lindore, e pasur me qymyr dhe industri të rëndë. Ka qenë prej kohësh një nga rajonet më rusishtfolëse të Ukrainës, i formuar nga valët e migrimit rus gjatë fushatës industriale sovjetike që i shndërroi minierat e qymyrit dhe uzinat e çelikut në motorin e ish-Bashkimit Sovjetik.

Besnikëritë politike të rajonit shpesh anonin nga lindja: Viktor Janukoviq, presidenti i mbështetur nga Kremlini i rrëzuar në vitin 2014, lindi në Donetsk dhe ndërtoi bazën e tij të pushtetit atje.

Donbasi u fut në konflikt në vitin 2014 pasi Janukoviqi u rrëzua nga protestat masive dhe u largua nga vendi. Pas kësaj, Moska pushtoi Krimenë dhe trazirat u përhapën në të gjithë Ukrainën lindore. Grupet e armatosura të mbështetura nga luftëtarët rusë shpallën krijimin e "republikave popullore" të vetëshpallura në Donetsk dhe Luhansk.

Lufta separatiste nxiti pakënaqësi ndaj Moskës në pjesët e Donbasit të kontrolluara nga Ukraina. Në zgjedhjet presidenciale të Ukrainës në vitin 2019, votuesit atje mbështetën Zelenskyn me një diferencë të madhe. Zelensky, një rusishtfolës vetë, bëri fushatë për t'i dhënë fund konfliktit duke mbrojtur sovranitetin e Ukrainës.

Që nga fillimi i pushtimit në shkurt 2022, Putini e paraqiti mbrojtjen e banorëve të Donbasit si një justifikim qendror për nisjen e asaj që ai e quajti "operacioni i tij special ushtarak". Në një fjalim televiziv, ai tha se republikat popullore të vetëshpallura të Donetskut dhe Luhanskut i kishin bërë thirrje Moskës për ndihmë dhe përsëriti pretendimet e pabaza se banorët rusishtfolës po përballeshin me "gjenocid" nga Kievi.

Në realitet, Donbasi shërbeu si pretekst: brenda pak orësh, forcat ruse përparuan shumë përtej rajonit, duke sulmuar Kievin në një përpjekje për të rrëzuar qeverinë e Zelenskyt dhe për të marrë kontrollin e të gjithë vendit.

Si e sheh Donbasin një rus mesatar?

Për vite me radhë, media shtetërore ruse u përpoq të kultivonte simpati për Donbasin, duke e portretizuar Ukrainën si diskriminuese ndaj popullsisë së saj rusishtfolëse, por kjo kurrë nuk preku vërtet publikun e gjerë.

Ndryshe nga Krimea, e cila kishte një rezonancë të thellë historike dhe emocionale për shumë rusë, Donbasi mbeti një rajon më i largët dhe industrial me pak peshë simbolike.

Në prag të pushtimit në shkallë të plotë, sondazhet e pavarura treguan se vetëm rreth një e katërta e rusëve mbështetën idenë e përfshirjes së Donetskut dhe Luhanskut në Rusi.

Megjithatë, që nga pushtimi, narrativa ka ndryshuar: sondazhet tregojnë se shumica e rusëve pranojnë dhe mbështesin qëllimin e deklaruar të Putinit për të "mbrojtur" popullsinë e Donbasit, dhe shumica mbështesin aneksimin e territoreve.

A do të mbarojnë ambiciet e Putinit me Donbasin?

Thuhet se Putini i ka thënë Donald Trumpit në Alaska se në këmbim të Donetskut dhe Luhanskut, ai do të ndalonte përparimet e mëtejshme dhe do të ngrinte vijën e frontit në rajonin jugor ukrainas të Khersonit dhe Zaporizhzhisë, ku forcat ruse kanë kapur zona të konsiderueshme.

Publikisht, Putini ka thënë vazhdimisht se Rusia po kërkon kontroll të plotë të katër rajoneve që pretendon se i ka aneksuar në vjeshtën e vitit 2022, duke përfshirë Khersonin dhe Zaporizhzhinë. Ai gjithashtu ka folur për krijimin e të ashtuquajturave "zona neutrale" brenda rajoneve të Kharkivit, Sumit dhe Çernihivit të Ukrainës.

"Putini ka vepruar në mënyrë oportuniste. Kur nisi pushtimin, ai nuk kishte në mendje kufij të caktuar territorialë”, ka thënë një ish-zyrtar i lartë i Kremlinit. "Oreksi i tij rritet pasi të ketë shijuar suksesin."

Analistët ushtarakë dyshojnë nëse Rusia ka kapacitetin ekonomik apo ushtarak për të shtyrë shumë përtej Donbasit dhe thonë se konflikti mund të zvarritet për vite me radhë si një luftë e ashpër rraskapitëse në Ukrainë.

E Ukraina ka paralajmëruar se lëshimi i Donbasit, me vargun e qyteteve të fortifikuara si Sloviansk dhe Kramatorsk, do t'i jepte Rusisë një platformë nisjeje për përparime më të thella në Ukrainën qendrore.