Shtëpia e rinovuar e Shani Efendiut – shenja që lë “Autostrada Biennale”

E vendosur në zemër të Qendrës Historike të Prizrenit, Shtëpia e Shani Efendiut ndër vite ka qenë si një lloj hapësire alternative për ngjarje artistike e kulturore. Por me rinovimin që ka ardhur tok me edicionin e pestë të “Autostrada Biennale”, ky monument njëshekullor fuqizohet si i tillë e hapësira do të jetë në shërbim të komunitetit artistik kur ngjarja e njohur botërore përmbyll edicionin e pestë në tetor. “Jemi shumë të lumtur që këtë hapësirë do t’ia lëmë komunitetit në një gjendje jashtëzakonisht të mirë, sidomos për hapësira ekspozuese, si e tillë dhe për aktivitete të tjera kulturore”, ka thënë Vatra Abrashi, bashkëthemeluese e “Autostradës...”

Me shumë funksione historikisht, nisur nga shtëpi banimi, më pas si ndërtesë administrative, statusin e viteve të fundit si strehë për ngjarje kulturore, Shtëpisë së Shani Efendiut ia ka përforcuar “Autostrada Biennale”, ngjarja prestigjioze ndërkombëtare e artit në Prizren. Për edicionin e pestë, është rinovuar për t’i shërbyer bienales e skenës artistike të qytetit historik. Veprat unike të ekspozuara aty kanë qenë përurimi i imazhit të ri të ndërtesës qysh me hapjen e “Autostradës...” në ditën e pestë të korrikut.  

E vendosur në zemër të Qendrës Historike, Shtëpia e Shani Efendiut ndër vite ka qenë si një lloj hapësire alternative për ngjarje artistike e kulturore. Aty kanë zënë vend edhe aktivitete si ato të festivalit ndërkombëtar të filmit dokumentar dhe të shkurtër “DokuFest”. E sivjet ambientet e saj kanë qenë edhe hapësira ekspozuese për një pjesë të programit të “Autostrada Biennale”.

Bashkëthemeluesja e bienales së artit bashkëkohor me nam në skenën ndërkombëtare, Vatra Abrashi, është shprehur e lumtur që qytetit i është shtuar një hapësirë kulturore me kushte të mira.

“Kemi bërë edhe një renovim të hapësirës. Jemi shumë të lumtur që këtë hapësirë do t’ia lëmë komunitetit në një gjendje jashtëzakonisht të mirë, sidomos për hapësira ekspozuese, si e tillë dhe për aktivitete të tjera kulturore. Është hapur me një pamje komplet të re, me vepra shumë të bukura”, është shprehur ajo duke thënë se me përfundimin e edicionit të pestë më 5 tetor, hapësira do të jetë në shërbim të komunitetit artistik.

“Neve na bën jashtëzakonisht krenarë që përveç ekspozitës që është krijuar e prodhuar, në program të pasur publik që na shoqëron për tre muaj, e kemi edhe një hapësirë të cilën e kemi rinovuar dhe do t’ia lëmë komunitetit pasi që ekspozita të përfundojë”, ka vazhduar ajo më tej.

Ka konsideruar se ndërhyrja në këtë objekt ka qenë shumë e nevojshme.

“Ne si ‘Autostrada Biennale’ gjithmonë kemi dashur ta përdorim këtë hapësirë, ta shndërrojmë në hapësirë ekspozuese dhe të sjellim artistë të jashtëzakonshëm aty, por gjendja dhe situata brenda nuk kanë qenë të përshtatshme për hapësirë ekspozuese, për atë kemi ndërmarrë veprim dhe iniciativë për ta bërë një renovim të hapësirës, të largohen të gjitha materialet e panevojshme aty dhe ta shndërrojmë në hapësirë profesionale për ekspozim sa i përket ndriçimit, mureve, pjesës së tavanit, pjesës së jashtme, pra janë rregulluar shkallët”, është shprehur Abrashi.

Renovimi i Shtëpisë së Shani Efendiut ka ardhur si rrjedhojë e bashkëpunimit me Komunën e Prizrenit dhe me “Allianz Foundation”.

“E kemi prezantuar si iniciativë, ata e kanë përkrahur, dhe me këtë iniciativë, me një buxhet jo shumë të madh, të vogël për një punë kaq të mirë dhe kaq të madhe, falë vullnetit dhe punës së ekipit të ‘Autostrada Biennale’ së bashku me kuratorin”, ka treguar Abrashi për KOHËN.

Renovimi është kryer me ekspertizën e angazhimin e arkitektit Walter Kräutler nga Vjena.

“Kemi bashkëpunuar edhe me një arkitekt nga Vjena për të planifikuar të gjitha intervenimet në ‘Shani Efendi’. Kemi qenë shumë të emocionuar të shohim hapësirën me një pamje komplet të re, me gjithë veprat e bukura që janë aty dhe kuptimplote. Ka qenë shumë e nevojshme ndërhyrja që është bërë në mënyrë shumë profesionale. Jemi të lumtur që hapësira i mbetet komunitetit pasi që ‘Autostrada…’ ta përfundojë edicionin e pestë të saj”, ka thënë bashkëthemeluesja e “Autostradës…”, Vatra Abrashi.

Shtëpia e Shani Efendiut është vetëm njëra prej hapësirave të bienales së artit bashkëkohor në Qendrën Historike të Prizrenit dhe të tjerat në Parkun e Trajnimeve dhe Inovacionit në këtë qytet.

Sipas historikut të kësaj ndërtese, ajo u përdor si një shtëpi e komunitetit gjatë periudhës jugosllave për të akomoduar takime politike dhe shoqërore. Është pjesë e ansamblit të banimit së bashku me Selamllëkun (shtëpi për mysafirë). Kompleksi gjendet në rrugën “Farkatarët” pranë kinemasë “Lumbardhi”, Teqes së Halvetive dhe shtëpive të tjera tradicionale.

Ndërtesa është shembull i një shtëpie me qoshk qendror (galeri) e rrethuar nga shtylla rrethore, e ndërtuar gjatë viteve ‘30. Ka një bodrum të ngritur, një kat përdhes, një galeri qendrore dhe shkallë rrethore. Fillimisht është shfrytëzuar si shtëpi e banimit, kurse më vonë gjatë periudhave të ndryshme kohore është shfrytëzuar edhe si ndërtesë administrative.

Në krejt këto hapësira të objektit janë të vendosura vepra të artistëve të shquar vendorë e ndërkombëtarë.

Aty janë veprat e artistit prizrenas, Simon Shiroka që sjellin traditën e qytetit me veprat e punuara me artizanatet që janë si identitet i qytetit. Qasja e artistit ndërthur bashkëkohoren me tradicionalen. Tjetër kapitull i shpalosjes artistike aty është vepra e artistit sllovak Robert Gabris. Veprat e tij unike njihen për eksplorimin e momenteve para vdekjes.

Një kat më poshtë janë qeramikat e Anita Muçollit që shfaqin kujtimet e fëmijërisë. Ato të Blerta Hashanit, sipas konceptit kuratorial, “përqasin përfytyrimet ekspresive të kafshëve dhe peizazhet në forma abstrakte e intuitive, duke zhvilluar një gjuhë poetike pamore që flet për kompleksitetet e vendit, përkatësisë dhe realiteteve në ndryshim të botës rurale”.

Veprat me figuracione e abstraksione të Alije Vokshit janë po në këtë hapësirë të rinovuar, përfshirë edhe artin e Brilant Milazimit.

Ekspozita është e hapur deri më 5 tetor kur përfundon programi i edicionit të pestë që po mbahet nën titullin “Rrymat që Shpalosen: Pulsi i kohës”, kuruar nga Erzen Shkololli. Ekspozita është falas dhe mund të vizitohet nga e mërkura deri të dielën nga ora 10:00 deri në 17:00.