(The Guardian) – Dmytro Moldovanov u zgjua nga ajo që dukej si trokitje e fortë. Ishte ora 4 e mëngjesit të 24 shkurtit 2022 dhe ushtria ruse sapo kishte nisur pushtimin e Ukrainës . “Shikova nga dritarja e ballkonit dhe pashë një aeroplan. Pati shpërthime. E ndjeva valën e presionit”, kujton ai.
Moldovanov, i cili jetonte pranë një aeroporti ushtarak në qytetin port jugor të Mykolaiv, mori një gotë vodka dhe doli në rrugë. Fqinjët po ndërtonin barrikada duke përdorur kosha dhe goma. Midis tyre mblodhën tri pushkë gjuetie dhe disa koktej molotovi, jo të mjaftueshme për të ndaluar një tank të armikut.
Kur u kthye në shtëpi atë ditë, kishte thënë se po ndihej “shumë nervoz”. “Mendova se jeta ime ishte gati të përfundonte. Fillova të pikturoja. Pastaj u qetësova”, ka thënë ai.
Kanavacat e tij në shkallë të gjerë, me ngjyra të ndezura, janë të pasura me simbolikë dhe të mbushura me figura magjepsëse të kafshëve - luanë, leopardë dhe tigra. Pëlhura mbi të cilën ai po punonte kur Rusia nisi sulmin e saj në shkallë të plotë titullohet “Hearing the Wolves” (Duke dëgjuar ujqërit). Në të shfaqen tre drerë, njëri prej tyre me kokën dhe brirët ulur.
Një tjetër vepër përshkruar artistin të ulur në një karrige me këpucë të lehta derisa zjarri bie rreth tij. Njerëzit ikin. Njëri prej tyre shtyn një karrocë. Ndërtesat digjen. Në të djathtë të kornizës është një tigër me shirita të gjelbër që nxjerr hi. Ka buste të udhëheqësve rusë – Ivani i Tmerrshëm, Pjetri i Madh dhe Lenini. Me ta në radhë është Vladimir Putin.
Stili i Moldovanovit kap tmerret e luftës në një mënyrë të habitshme dhe shumë origjinale. Pushtuesit rusë duken si krijesa të vogla e krijesa makthi: gjarpërinj me shumë koka dhe një kafshë-tank me armë. Raketat e shënuara me simbolin e pushtimit “Z” shtrihen në qiellin ngjyrë kafeje. Një luftëtar me pesë krahë kërcen dhe shkel mbi demonët e vegjël.
“Putini është djalli, një Mephistopheles. Kur ai shkon, do të jetë një betejë enorme në Moskë për fuqi”, ka thënë Moldovanov. “Putini është koncentrat i asaj në çfarë rusët besojnë. Janë munduar ndër shekuj të fshijnë identitetin ukrainas, që nga koha e Bohdan Khmelnytsky. Unë mundohem të shpjegoj kuptimin e këtij fashizmi rus”.
Artisti përshkruan stilin e tij si simbolist. Inspirim u bë piktori Niko Pirosmani. Ai veproi në fund të shekullit XIX dhe fillimit të shekullit XX, gjithashtu edhe post-impresionisti francez Henri Rousseau. Në vitin 1988, kur Moldovanon po studionte artin në Odesa, stili dominues ishte realizmi sovjetik. Nga studentët pritej të prodhonin ngjyrat e ujit me teknikën e akuarelit të hapur.
Në vend të kësaj, ai punoi në “gouache”, medium më i guximshëm. “Jam person i jugut. Ne i duam ngjyrat e ndezura dhe të gjalla”, ka thënë ai. Fundi i BRSS-së dhe agimi i pavarësisë moderne të Ukrainës i lejoi artistët të eksperimentonin me forma të reja, duke përfshirë surrealizmin dhe abstraksionin. Moldovanov mbetet gjallë duke dekoruar dyqane dhe biznese, dhe për një kohë ka punuar si ndërtues.
Gjatë shtatë vjetëve të fundit ai ka qenë artist në kohë të plotë. Bleu një vilë në fshatin e peshkimit Parutnye, 40 kilometra në jug të Mykolaiv. Aty pranë është Olbia , një vendbanim grek i Detit të Zi i themeluar në shekullin e gjashtë para Krishtit, dhe tani një monument kombëtar. Para luftës Moldovanov do të notonte në plazhin e tij. Ai do të kthehej me copa të poçeve dhe amforat e lashta.
Moldovanov ka thënë se pushtimi kishte nxitur krijimtarinë e tij. “Unë pikturoj çdo ditë. Jam 56 vjeç. Jam i vetëdijshëm se koha po mbaron”. Ai ka thënë se ishte zhvendosur në një vend fshatar në përpjekje për të imituar Paul Gauguin, i cili kërkoi frymëzim në Tahiti. “Jam i lumtur këtu. Unë jetoj me modesti. Kjo është Polinezia ime franceze”, ka thënë ai duke treguar një jaht të vogël që e ndërtoi nga fillimi, i vendosur në kopshtin e tejmbushur.
Pikturat e tij të frymëzuara nga lufta janë ekspozuar në kryeqytetet evropiane dhe aktualisht po shfaqen në Shtëpinë e Ukrainës në Kopenhagë. Kur filloi konflikti, banorët në Kiev u strehuan në bodrumin e “Galerisë Ya”, e cila mbante një ekspozitë të Moldovanovit. Katalogu i ekspozitës i referohet punës së tij si “përplasje magjepsëse e miteve dhe komploteve klasike”.
Pankartat marksiste kanë gjetur rrugën e tyre në kompozimet e tij. Moldovanov ka thënë se ai u bë armik i komunizmit në moshën 15-vjeçare, pasi kuptoi se BRSS ishte “një kulak gjigant”.
Moldovanov fajëson ideologët rusë për luftën. Një pikturë e bërë vjeshtën e kaluar tregon filozofin fashist Alexander Dugin, regjisorin Nikita Mikhalkov dhe klerikun ortodoks rus Andrey Kuraev si fytyra të turbullta në këmbët e bishave. “Këta njerëz ndikojnë në trurin e miliona rusëve. Mikhalkov është një regjisor i madh dhe një derr. E mira dhe e keqja bashkëjetojnë”, ka thënë ai.
Ushtria ruse bombardoi fshatin e Moldovanovit, Parutnye, me 1500 banorë, për pjesën më të madhe të vitit të kaluar, duke hedhur raketa nga qyteti i pushtuar Stanislav. Ata udhëtuan mbi grykëderdhjen e lumit Bug , i cili derdhet në Detin e Zi. Një municion thërrmues zbarkoi pranë pallatit sovjetik të kulturës dhe memorialit të luftës në fshat. Një njeri vdiq. Granatimet pushuan nëntorin e kaluar, kur rusët braktisën qytetin e Khersonit dhe u tërhoqën përtej lumit Dnipro.
Moldovanov ka thënë se ishte optimist se forcat e armatosura të Ukrainës do të ishin në gjendje të çlironin më shumë territor në një kundërofensivë. Ndërkohë, ai do të vazhdojë të pikturojë. “Moska ka pushtuar tokën tonë për tre shekuj", ka thënë ai. “Unë shpresoj se ne do të kthejmë territorin tonë dhe në të njëjtën kohë do të çlirojmë mendjet tona nga ndikimi rus”.