Driton Selmani në zbërthim urgjencash të së tashmes aterron në Vjenë

“Everything we do is really, really brilliant” titullohet ekspozita e Driton Selmanit, e cila do të hapet në Vjenë. Është e para ekspozitë e Selmanit në hapësirat gjermanofolëse, por ai ka kohë që “komunikon” me audiencë të huaj njashtu siç kaherë është çmuar për artin e tij. Kur pyetet për peshën që ka për të kjo ekspozitë, përgjigjja u ngjan disi edhe maksimave që ai përthekon në vepra arti, shpesh edhe si deklarata politike, por larg atyre të politikanëve e të përditshmërisë. “Sfidë e re, për një publik që e njoh nga e kaluara. Por e tashmja duket më shumë si urgjencë sesa si komoditet”, ka thënë ai

Ai është në gjendje të kapë secilën audiencë. Tek e thotë këtë për artistin nga Kosova, Driton Selmani, kuratorja Hana Ostan Ožbolt i jep varg disa dëshmi. Njëra prej tyre, e para ekspozitë e tij në Austri e cila është iniciuar dhe kuruar prej saj. Pritet të hapet në Vjenë, javën që vjen. Ka një titull që ndahet me tis të hollë midis filozofikes e poetikes, tipik për Selmanin dhe artin e tij. Titullohet: “Everything we do is really, really brilliant”. Vendi: “Kahán Art Space Vienna”. Data e hapjes 7 qershor. Është e para ekspozitë e Selmanit në hapësirat gjermanofolëse, por ai ka kohë që “komunikon” me audiencë të huaj njashtu siç kaherë është çmuar për artin e tij. Më saktë për thellësinë e artit.

Kur pyetet për peshën që ka për të kjo ekspozitë, përgjigjja u ngjan disi edhe maksimave që ai përthekon në vepra arti, shpesh edhe si deklarata politike, por larg atyre të politikanëve e të përditshmërisë.

“Sfidë e re për një publik që e njoh nga e kaluara. Por e tashmja duket më shumë si urgjencë sesa si komoditet”, ka thënë ai.

Arti i Selmanit është edhe universal, edhe i tejkohshëm. Megjithatë, është konstantë lidhja me vendin dhe të kaluarën, identitetin kombëtar, çështjet lokale e individuale, por të cilat artisti i cilësuar nga kritika edhe si ultrabashkëkohor, i përkthen me formula unike të filozofisë së gjuhës.

Një nga zërat më interesantë artistikë e poetikë nga rajoni i gjerë i Evropës Juglindore, e cilëson kuratorja e lindur në Lubjanë. Ka qenë pikërisht kjo kuratore e cila në vitin 2019 kishte kuruar ekspozitën personale të Selmanit, “Places ee Leave Behind” në selinë e Shoqatës së Shkrimtarëve të Sllovenisë në kryeqytetin slloven njashtu sikurse dhe ekspozitën kolektive “Double Eall of Silence” në “Škuc/Hestia” në Beograd po atë vit e ku kishte ekspozuar edhe artisti nga Kosova.

Në rolin e nismëtares së ekspozitës, Ostan Ožbolt ka treguar edhe për arsyet që atë e shtynë të niste këtë bashkëpunim për ekspozitën në Vjenë.

“Pas vëmendjes së pamasë dhe vlerësimeve pozitive, që puna e tij si pjesë e bienales ‘Manifesta 14’, pati nga kritika – të cilën e vizitova dhe e cila pati jehonë shumë të madhe! – ne jemi të nderuar të organizojmë ekspozitën e parë personale të artistit në Austri. Si kuratore unë e kam iniciuar këtë ekspozitë, sepse kam qenë adhuruese e punës së Selmanit që kur u njohëm në vitin 2018 dhe veçanërisht qëkur bashkëpunuam në ekspozitën e tij të parë personale në Lubjanë (maj 2019)”, ka thënë Ostan Ožbolt.

Ka veçuar disa anë të artit të Selmanit që e bëjnë atë të dallueshëm.

“Në krye të praktikës artistike të formave të ndryshme mediatike të Driton Selmanit – që përfshijnë gjithçka, duke filluar nga objektet, videot, instalacionet, fotografitë dhe ndërhyrjet në hapësirën publike) janë çështjet e ndërtimit të identitetit (kombëtar), dualiteti midis individit dhe kolektivit, mes kujtesës dhe historisë. Ekziston dyshimi i pranishëm në të gjitha realitetet e dhëna. Procesi i tij krijues drejtohet nga përballja me historinë e tij personale, e cila shënohet shprehimisht nga historia e vendit ku ai u rrit”, ka thënë kuratorja.

Te arti i tij, “personalja dhe ajo politike nuk mund të ndahen nga njëra-tjetra”. “Madje edhe nëse mund ta përkufizojmë këtë si një nga karakteristikat e skenës jetike të artit të Kosovës, e cila kohët e fundit ka marrë një vëmendje të gjerë ndërkombëtare, mendoj se Selmani integron polin social dhe politik në mënyrë tejet delikate dhe poetike në punën e tij”, ka thënë Ostan Ožbolt. Pikërisht kur nxjerr këso përfundimesh, pason konstatimi i prerë: “Ai është në gjendje të kapë secilën audiencë. Veprat e tij flasin për përkatësinë, mallin dhe gjithçka që qëndron në mes, të cilat ne duket se nuk jemi në gjendje t'i verbalizojmë. Duke dokumentuar vazhdimisht epifanitë dhe postulatet, dëshirat dhe ankthet tona, ai gjithashtu mbulon tema që variojnë nga ekologjia në filozofi”.

Veprat e Selmanit kujdesshëm krijojnë lidhje edhe me vendin ku ekspozohen. Në këtë mënyrë ai krijon një lidhje edhe më të afërt me vizitorët e atij vendi. Një politikë të ngjashme ai planifikon ta aplikojë edhe në ekspozitën “Everything we do is really, really brilliant”.

“Aktualisht Selmani është duke punuar në disa vepra të reja dhe nuk mund të jem më e emocionuar se kaq! Duke qenë se dëshiron të lidhet me publikun e gjerë dhe që është vazhdimisht në kërkim të një audience të re, duke e bërë artin të qasshëm, ai shpesh krijon vepra të reja në lidhje të drejtpërdrejtë me vendin ku ekspozon ose, veçanërisht, në vetë hapësirën publike – një artist-poet, i cili i flet kalimtarit të përditshëm përmes shënimeve, vargjeve dhe aforizmave të tij, që trajtojnë pikërisht të përditshmen. Gjithashtu, për ekspozitën e Vjenës, do të realizojmë një sërë punimesh specifike të cilat do të ekspozohen në hapësirën publike të qytetit”, ka thënë Ostan Ožbolt.

Veprat do të zënë vend në gjithsej pesë lokacione të Vjenës përfshirë rrugët “Währinger”, “Rotenkreuzgasse”, “Taborstraße” 95, në hyrje të “Nordwestbahnhof”, “Taborstraße” gü. Nr. 102-108 dhe Hellwagstraße, në nënkalimin hekurudhor.

“Sapo jam kthyer nga një javë pune atje. Jemi në një fazë hulumtimi, sepse vetë ekspozita do të shtrihet edhe jashtë mureve të ‘Kahán Art Space Vienna’”, ka thënë Selmani. Kjo sipas tij e bën krejt procesin më interesant, sepse duke ecur në këmbë njeh shumë aspekte që në shikim të parë nuk duken në qytete të mëdha.

“Kjo ka influencë direkte edhe në narrativen që po e ndërtojmë bashkë me kuratoren Hana Ostan Ožbolt”, ka thënë ai.

“Everything we do is really, really brilliant” e gjen titullin te veprat.

“Koncepti i ekspozitës është ndërtuar në vepra ekzistuese, ato qëndrojnë si ‘shtylla’, por vetë hapësira e fondacionit ‘Eva Kahán’, është e tillë që më ka dhënë mundësi të reflektojë mbi një histori personale, e që ndërthuret mes empatisë, forcës se papaguar punëtore, dhe arkivimit të domosdoshëm të së ‘tanishmes’ në relikte të prekshme. Puna është në proces, dhe do prezantohet për herë të parë në Vjenë”, ka treguar ai.

Ekspozita e Selmanit do të ketë në përbërje gjithsej shtatë vepra të reja përfshirë: “Three Times Yes”, “After Party” të cilat janë vazhdimësi e “Love letters” si dhe pesë qëndisje me gjilpërë në tekstil. Vepra tjetër e re “Geister or Vice Versa”, ku shihet ca drurë të hollë të veshur me pallto të tilla çfarë bujqit krijojnë për t’i frikësuar shpezët, do të shfaqet si fotografi nëpër billborde të ndryshme në kryeqytetin austriak. Palltot i takojnë një të afërmi të autorit. Ai i kishte vendosur këto rroba pas kthimit nga Zvicra ku jetoi për 45 vjet.

“Dordolecët e z. Ismail, të krijuar për të frikësuar zogjtë grabitqarë, përfaqësojnë ose më saktë dokumentojnë udhëtimin fizik dhe mendor të historisë së tij të migrimit ‘Gastarbeiter’ nga fshati i tij i lindjes në Perëndim dhe pastaj kthimin në shtëpi pas disa dekadash. Teksa përshtatej me mjedisin e huaj, z. Ismaili luftoi financiarisht për të siguruar jetesën, duke përfshirë blerjen e rrobave të reja. Tani të njëjtat mbulesa shërbejnë si artefakte fantazmë, monumente të statusit të tij ekonomik dhe shijes së modës e të qëndresës së tij; kujtime të jetës së tij të kaluar në një shtëpi larg shtëpisë”, është përshkrimi që i bëhet veprës e cila do t’u bashkohet të tjerave në ekspozitën e cila pas hapjes zgjat deri në fund të gushtit.

Ekspozita do të përmbajë edhe vepra e instalacione që ai i ka krijuar viteve të mëparshme si: “They Say You Can’t Hold Two Watermelons In One Hand” të vitit 2012, “These Stories” të vitit 2018, një gdhendje në mermer të bardhë “Howl” të vitit 2021, “Hopes and Fears” (2021), “Binum Silentium” (2021), “You, Yes You, Lucky You”(2022), “Zeitgeist” (2019) e të tjera.

është mesazhi’ ka thënë: Marshall McLuhan. Në një mënyrë apo tjetër, forma e një mediumi është brenda mesazhit, duke krijuar marrëdhënie simbiotike me anë të së cilës mediumi vetë, ndikon në mënyrën si perceptohet po ai mesazh. Por ndoshta edhe se: jam artist me aftësi të dobëta në mjeshtëri, kjo më bën që të punoj në shumë mediume njëkohësisht dhe me shumë bashkëpunëtorë, për ta arritur atë që mendoj se është kruciale për t’u shfaqur”, ka thënë Selmani.

Selmani i lindur më 1987, ka përfunduar studimet master në Universitetin e Arteve në Bournemouth. Sipas kritikës, i qaset idesë së realitetit të perceptuar duke zbërthyer formacionet shoqërore, politike dhe tema kulturore që janë mishëruar rreth tij. Në moshë të re, ai kishte thënë se adhuronte një vend që nuk ekzistonte më, gjë që bëri që ai të formonte bazën e skepticizmit ndaj çdo realiteti të supozuar. Më vonë ai e përdori këtë si një mjet të dobishëm për të rindërtuar besimet e tij në artefakte pamore. Ka ekspozuar individualisht dhe në grup si në qendrën për arët bashkëkohor “Stacion” në Prishtinë, në muzeun “Ludwig” në Budapest, në “Kunstraum Niederosterreich” në Vjenë, në “Bienalen e Mesdheut 16” në Ankona, “U10” në Beograd, “Fabbrica del Vapore” në Milano, në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë, në Qendrën e Artit Bashkëkohor në Selanik, në “Manifesta 14” në Prishtinë, në Muzeun e Artit Bashkëkohor në Shkup në Muze e i Galeri në Podgoricë, “Salon Galič” në Split, “LambdaLambdaLambda”, në Prishtinë, në “Tallin Print Trienale” në Estoni, MAXXI në Romë në Škuc Gallery Ljubljanë të tjera.

Kësaj liste tash i shtohet edhe Vjena me ekspozitë personale.