Kush ishte në të vërtetë “babai” i bombës atomike me emrin Oppeheimer, që aktualisht po bën mbush kinematë botërorë krahas filmit të po aq përfolur “Barbie”
Robert Oppenheimer, në qendër të filmit të ri të Christopher Nolanit me të njëjtin emër, është fizikani kryesor dhe udhëheqësi i Projektit “Manhattan”, i cili krijoi bombën atomike, që Shtetet e Bashkuara e përdorën në Luftën e Dytë Botërore.
Rolin e shkencëtarit gjermano-amerikan, Robert Oppenheimer, e luan aktori irlandez Cillian Murphy. Krahas tij luajnë edhe aktorët e mëdhenj si Mat Damonn, Robert Downey Jr, dhe Emily Blunt. Filmi ka një buxhet prodhimi të raportuar prej 100 milionë dollarësh, por fitimet pritet të jenë shumë të mëdha.
Çdo ditë e më tepër njerëz po dëshirojnë të mësojnë për “geek-un” e shumë përfolur që ka ndodhur të jetë personi kyç në lëshimin e armëve bërthamore mbi botën. “Meanswealth” po mbledhë copa nga biografia e tij për të i rrëfyer publikut kurioz jetën e fizikanit gjerman.
Filmi “Oppenheimer” dhe “Barbie” aktualisht po bëjnë namin nëpër kinematë botërore dhe janë filmat më të përfolur të vitit 2023. Barbie erdhi njëkohësisht si “bombë atomike” që shpërtheu për të marrë vëmendje po aq sa vet krijuesi i bombës.
Kush ishte J. Robert Oppenheimer, njeriu pas bombës atomike?
Ai lindi me emrin Julius Robert Oppenheimer më 22 prill 1904 në New York. Babai i tij, një emigrant gjerman, ndihmoi në bërjen e pasurisë së konsiderueshme të familjes së tij si importues i tekstilit, ndërsa nëna e tij ishte piktore. Oppenheimer u rrit në një apartament në Manhattan që thuhet se është dekoruar me vepra arti nga Vincent van Gogh, Paul Cézanne, dhe Paul Gauguin.
Oppenheimer diplomoi në Universitetin e Harvardit, shkëlqeu në fizikë, por edhe kimi, latinisht, greqisht, poezi dhe filozofi lindore. Ai ndoqi Harvardin duke bërë kërkime në Universitetin e Kembrixhit në Angli, por pa u frymëzuar nga puna e laboratorit. U zhvendos në Universitetin e Göttingenit në Gjermani, për të studiuar fizikën kuantike me pionierët e asaj kohe në këtë fushë. Robert doktoroi dhe shpejt një mori reputacion të shkëlqyer. Ai pranoi oferta për të dhënë mësim si në “Caltech” të Los Angelesit ashtu edhe në Universitetin e Kalifornisë në Berkeley.
“Leksionet e tij ishin një përvojë e madhe, për fizikanët eksperimentalë si dhe teorikë”, tha fizikani i ndjerë Hans Bethe për Oppenheimerin. “Përveç një stili të shkëlqyer letrar, ai u solli një shkallë sofistikimi në fizikë, të panjohur më parë në Shtetet e Bashkuara. Ai kurrë nuk u dha studentëve të tij përgjigjet e lehta dhe sipërfaqësore, por i trajnoi për të vlerësuar dhe për të punuar në problemet e thella”.
Ndërsa Oppenheimer u përplas me komunizmin në vitet 1930, duke takuar studentët komunistë dhe duke mbështetur palën republikane me prirje të majtë në Luftën Civile Spanjolle, ai kurrë në fakt nuk u bashkua me Partinë Komuniste. Por fillimi i Luftës së Dytë Botërore do t'i vinte interesat politike të Oppenheimerit në djegien e shpinës dhe do të ngacmonte trajektoret e fizikanëve në mënyra që nuk mund t'i imagjinonte.
Si lindi Projekti “Manhatan”?
Pas pushtimit nazist të Polonisë në vitin 1939, shkencëtarë të njohur, përfshirë Albert Einsteinin dhe të tjerë, paralajmëruan zyrtarët amerikanë për rrezikun e madh nëse nazistët do të ishin të parët që do të krijonin një bombë bërthamore të asaj kohe.
Ushtria amerikane renditi fizikanët amerikanë dhe britanikë për të kuptuar se si energjia bërthamore mund të distilohet në një forcë ushtarake të pakrahasueshme. Emri i koduar për përpjekjen ishte “Projekti Manhattan”, dhe fizikani Oppenheimer u zgjodh administrator i projektit. Ai mbikëqyri disa laboratorë të fshehtë dhe ndërtoi një në rrafshnaltën e shkretëtirës në mes të “askundit” në Los Alamos, New Meksiko.
Kur shpërthyen bombat atomike?
Në të vërtetë, Projekti “Manhattan” ishte një sukses në kushtet e veta: Puna në Los Alamos (siç përshkruhet në Oppenheimer) çoi në shpërthimin bërthamor të provës fillestare, më 16 korrik 1945, në një zonë të largët të New Meksikos pranë Alamogordos.
Zbulimi i bombës atomike në fakt erdhi tek pasi Gjermania ishte dorëzuar në Luftën e Dytë Botërore. Megjithatë, SHBA hodhi dy bomba bërthamore në Nagasaki dhe Hiroshima të Japonisë në gusht të vitit 1945. Japonia ishte një fuqi, aleate e Gjermanisë Naziste kundër amerikanëve dhe britanikëve.
Çfarë ndodhi me Oppenheimerin dhe karrierën e tij pas bombës atomike?
Vetëm disa muaj pas hedhjes së bombës në Japoni, Oppenheimer dha dorëheqjen nga posti i tij në “Manhattan Project”. Në vitin 1947, ai u bë kreu i Institutit për Studime të Avancuara, një komunitet studiuesish dhe gjithashtu shërbeu si kryetar i agjencisë qeveritare amerikane, të njohur si Komiteti i Përgjithshëm Këshillues i Komisionit të Energjisë Atomike (AEC) deri në vitin 1952.
Ai kundërshtoi hapur zhvillimin e bombës me hidrogjen, një tjetër armë bërthamore shumë më e fuqishme sesa ajo që u realizua, por që nuk është vendosur kurrë në veprim.
Në vitin 1953, simpatia për Oppenheimerin në sytë e zyrtarëve amerikanë filloi të shkatërrohej. Mes “Frikës së Kuqe” të kohës së Luftës së Ftohtë, ai u njoftua me një raport kritik të sigurisë kombëtare ndaj tij për shoqërimin në të kaluarën me komunistët dhe kundërshtimi që kishte ndaj bombës.
Robert Oppenheimer u përball me hetime për projektin “Oppenhimer”. Në vitin 1953, edhe pse i liruar nga akuzat për tradhti, humbi qasjen në sekretet ushtarake amerikane dhe pozitën e tij në AEC.
A ishte Oppenheimer një njeri i mirë, apo një “shkatërrues i botëve" i frikshëm?
Mendimet e Oppenheimerit mbi shfrytëzimin e shkencës për shkatërrim janë mision me të cilin ai është i lidhur në mënyrë të pashpjegueshme.
“Ne e dinim se bota nuk do të ishte e njëjtë”, kujtoi ai pas shpërthimit të parë të bombës atomike që ishte bërë nën monitorimin e tij. “Disa njerëz qeshnin, disa njerëz qanin, shumica e njerëzve heshtnin”.
Ai citoi fjalët ogurzeza që njerëzit ia kishin thënë atij si “tani jam bërë vdekja”, “shkatërruesi i botëve”.
I interesuar prej kohësh për filozofinë lindore, Robert Oppenheimer i ishte drejtuar hinduizmit për të ndihmuar në kuptimin e asaj që kishte bërë mbi globin. Linja e famshme, ose famëkeqe e “shkatërruesit të botëve” vjen nga shkrimet hindu dhe është kuptuar keq.
Si vdiq fizikanti Robert Oppenheimer?
Robert Oppenheimer vdiq herët nga kanceri i fytit. Ishte në moshën 62 vjeçare. Ai kaloi më 18 shkurt 1967, në Princeton, New Jersey. Por, të paktën, ai ishte shfajësuar në disa mënyra nga qeveria amerikane pas persekutimit të tij gjatë Luftës së Ftohtë.
Në vitin 1963, presidenti amerikan Johnson i dha fizikanit nderimin më të lartë, të quajtur Çmimi “Fermi”, që u jepet shkencëtarëve më të mëdhenj, për arritjet jetësore në përdorimin e energjisë. Askush nuk do të flasë seriozisht për bombat bërthamore, apo të shikojë Oppenheimer, pa i rënë të paktën shkurt në jetën dhe karrierën e tij të rëndësishme.
Përgatiti Vita Abrashi-Kajtazi
Trialeri i filmit: