“Oaza e qetësisë” në mes të luftës në Ukrainë

Në skajin perëndimor të Ukrainës, qyteti i qetë i Mukachevos ofron një kontrast të thellë me realitetin e ashpër të luftës që po përjeton pjesa tjetër e vendit. Rajoni i Transcarpathisë, që shtrihet afër vendeve të NATO-s, ka mbetur kryesisht i paprekur nga sulmet ruse. Kjo ka tërhequr mijëra të zhvendosur që kërkojnë siguri dhe një ndjenjë normaliteti. Megjithatë, tensioni i luftës është i pranishëm përmes kujtimeve, mungesës së burrave që janë në front dhe ndjenjës së fajit kolektiv. Paqja e përkohshme e këtij rajoni mbështetet plotësisht nga sakrificat e bëra në Lindje.

Ora kishte kaluar mesnatën në Mukachevo,  qytet me rrugë prej kalldrëmi në skajin perëndimor të Ukrainës, dhe një grup studentësh qëndronin pranë lumit duke debatuar se çfarë të blinin në një supermarket aty pranë, i hapur 24/7. Një makinë u ndal dhe jashtë doli një turmë më e zhurmshme të rinjsh - të zhurmshëm, të dehur dhe dukshëm të etur për më shumë.

Duket si një natë klasike e së dielës, para se të fillonte java e punës. Por, në Ukrainën e kohës së luftës - ku ora policore dhe sulmet ajrore ruse i kanë shndërruar netët në diçka midis heshtjes së tensionuar dhe shpërthimeve të papritura - ishte një skenë e jashtëzakonshme.

“Këtu nuk dëgjojmë zhurmën e shpërthimeve, nuk kemi raketa, nuk kemi alarme të shpeshta ajrore”, tha Oleksandr Pop, 20 vjeç, njëri nga studentët. “Nuk kemi të njëjtën përvojë lufte”.

Rajoni i kryeqytetit të Ukrainës, Kiev, është tronditur në netët e fundit me sulme rekorde me dronë rusë, me alarme për sulme ajrore që kanë zgjatur gati gjatë gjithë javëve të kaluara. Në krahasim, Mukachevo dhe rajoni përreth Transcarpathisë kanë kaluar pak kohë në gatishmëri lufte.

Në më shumë se tre vjet luftë, vetëm disa dronë dhe raketa kanë goditur rajonin e largët malor të Transcarpathisë. Është i vetmi rajon ukrainas pa shtetrrethim natën, duke e bërë atë një zonë të rrallë qetësie relative.

Pjesërisht qetësia atje ndikohet nga pozita gjeografike. Rajoni kufizohet me katër vende të NATO-s - Hungarinë, Poloninë, Rumaninë dhe Sllovakinë - duke rritur rrezikun që çdo sulm rus jashtë kursit të mund të shndërrohet në një luftë më të gjerë. Ka gjithashtu pak baza ushtarake në këtë rajon, i cili është aq larg në perëndim sa është më afër Venedikut sesa qytetit lindor ukrainas të Pokrovskut, pikë e nxehtë e luftimeve.

Jetë normale

Siguria relative e rajonit e ka bërë atë një magnet për civilët që ikin nga sulmet në Lindje. Më shumë se 145 mijë njerëz janë zhvendosur në Transcarpathi, shumica e tyre në Mukachevo dhe qytetin e afërt të Uzhhorod, i cili ndodhet në kufirin me Sllovakinë.

Për ta zhvendosja në Transarpathi ka nënkuptuar përshtatjen me një realitet të ri të bezdisshëm. Ata ikën nga vende të shndërruara në rrënoja, vetëm për të mbërritur në qytete të mbushura me ndërtesa të larta të ndërtuara për të sapoardhurit. Nga Transcarpathia mund të shikosh aeroplanë komercialë që fluturojnë nëpër qiellin e vendeve fqinje evropiane, një pamje e harruar prej kohësh në pjesën tjetër të Ukrainës, ku të vetmit avionë të dukshëm janë siluetat e rralla dhe ogurzeza të avionëve luftarakë.

Lufta në këtë vend zakonisht zbulohet vetëm në mënyrë indirekte - në procesionin e qetë të funeralit të një ushtari, në memorialët për të rënët që janë ngritur në sheshe ose me oficerët e rekrutimit që enden rrugëve.

Lajmet nga fronti vijnë gjithashtu nga Brigada e 128-të Sulmuese Malore e Transcarpathisë, një nga njësitë më të vjetra të Ukrainës, e cila përjetoi humbje të mëdha gjatë kundërsulmit të vendit në vitin 2023. Por, gjëja e parë që vëren çdo i sapoardhur në rajon është qetësia.

“Ishte pak tronditëse”, tha Tetiana Bezsonova, e cila iku nga Pokrovsku një vit më parë dhe erdhi në Mukachevo. Ajo ndaloi dhe e korrigjoi veten: “Nuk ishte një tronditje, por një lehtësim. Që diku, njerëzit jetojnë të qetë. Diku, njerëzit jetojnë normalisht”.

“Për mua, personalisht, është si një oazë në Ukrainë”, tha Bezsonova, 30 vjeçe.

Transcarpathia qëndronte e veçuar nga pjesa tjetër e Ukrainës shumë kohë para se të fillonte lufta.

Rajoni u bë pjesë e Republikës Socialiste Sovjetike të Ukrainës rreth gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, pas dekadash nën sundimin austro-hungarez dhe më pas çekosllovak. Kjo histori formoi një identitet të dallueshëm - të dukshëm në fasadat me ngjyra pastel dhe rrugët me kalldrëm që ngjanin me Vjenën e Budapestin. Mungojnë ndërtesat e larta të epokës sovjetike që ngrihen mbi shumë qytete ukrainase. Në Uzhhorod, pllakat në gjuhën hungareze ende shihen në ndërtesa, kujtesë e së kaluarës së shtresuar të qytetit.

Sulmi i parë i njohur në rajon erdhi më shumë se dy muaj pasi Rusia nisi pushtimin e saj në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, kur një raketë goditi një strukturë hekurudhore. Që atëherë sulmet kanë qenë aq të rralla sa vendasit mezi e kujtojnë të fundit.

Vetëm në Transcarpathia banorët ende mund të kërcejnë në klubet e natës deri në mëngjes herët. Kjo është një skenë e paimagjinueshme tani në Kiev, ku klubet e famshme të muzikës elektronike të qytetit hapen herët dhe mbyllen në orën 23:00, një orë para se të fillojë shtetrrethimi.

“Jeta vazhdon”, buzëqeshi Daria Podde, 19 vjeçe, kameriere në një klub nate në Mukachevo, e cila punon gjithashtu me kohë të pjesshme si bariste. Një mbrëmje të kohëve të fundit ajo u përkul mbi banak për të treguar një video që kishte bërë një muaj më parë në klubin e natës. Ajo tregonte njerëzit duke kërcyer në ritmin e muzikës, me dritat që ndizeshin. Ora kur u filmua kjo pamje shënonte 5:40 të mëngjesit.

Kjo ndjenjë normaliteti e tronditi Daria Markovuchun, 33 vjeçe, kur mbërriti në Mukachevo në mars të vitit 2022, pasi iku nga qyteti i rrethuar i Mariupolit, i cili tani është nën pushtimin rus.

“Jeton nëpër ferr dhe pastaj vjen në një qytet ku  lufta nuk ekziston, ku njerëzit pinë kafe, vajzat kanë buzëkuq dhe flokë të stiluar”,  kujtoi ajo. “Doja vetëm t’i kapja të gjithë dhe t’u thosha: ‘Ikni që këtej. Thjesht ikni. Sepse ferri ekziston dhe nuk është larg prej këtu’”.

“Paqe e rreme”

Me kalimin e kohës Markovuch tha se filloi ta vlerësonte qetësinë e Transcarpathisë. Tani ajo udhëheq një grup lokal që ndihmon njerëzit e zhvendosur të vendosen në Mukachevo, duke vënë në dukje se të sapoardhurit vazhdojnë të shfaqen çdo muaj.

Megjithatë, edhe ky vend mund të trazohet nga lufta. Rajoni gjithashtu ka një reputacion si një portë hyrëse për ata që shmangin rekrutimin ushtarak duke u përpjekur të ikin nga Ukraina duke kaluar në vendet fqinje evropiane, ndonjëherë duke notuar përmes një lumi në Rumani.

Dmytro Vorobiov, 45 vjeç, një ushtar që humbi këmbën e djathtë në luftime gushtin e kaluar dhe tani po shërohet në një spital në Uzhhorod, në veriperëndim të Mukachevos, tha se ishte bezdisur kur dëgjoi një të ri vendas të thoshte rastësisht se ishte “lodhur nga lufta”.

“Unë i thashë, ‘Je i çmendur? Ndoshta duhet të lëvizësh më afër frontit?’” kujtoi Vorobiov. Megjithatë, ashtu si shumë ushtarë që po shërohen në rajon, ai tha se një pjesë e arsyes pse lufton është që të tjerët të mund të jetojnë në paqe.

I ulur në një kafene si tavernë në Uzhhorod, me llamba vaji që lëkunden sipër kokës dhe luftën që ndihet si një botë tjetër, Andriy Lyubka, poet dhe banor i njohur ukrainas, pranoi se ekziston “një lloj tensioni në ajër”, ndërsa vendasit pyesin veten në heshtje se çfarë po bëjnë të tjerët për ta përballuar luftën.

Ashtu si shumë burra të tjerë në moshë ushtarake në Ukrainë, Lyubka, 37 vjeç, mund të rekrutohet në ushtri. Por, ai tha se ende nuk kishte marrë një njoftim për rekrutim.

“Kur ecën këtu me vajzën tënde, për shembull, shumë njerëz - në fakt gra, burrat e të cilave janë në ushtri - të shikojnë me një vështrim kritik”, tha ai. “Shihen pyetjet në sytë e tyre”.

Përgjigjja e Lyubkas është se ai mbledh para për të blerë automjete për ushtrinë. Deri më tani ai ka blerë më shumë se 360 makina dhe i ka dërguar ato me miqtë në front - 58 udhëtime në total. Çdo udhëtim, thotë ai, shërben si një kujtesë e dobishme se paqja e Uzhhorodit është “e rreme, një iluzion”.

“Është shumë bukur këtu, por kjo nuk do të thotë se gjithçka do të jetë në rregull”, tha ai. “Paqja që ndiejmë këtu varet tërësisht nga ajo që po ndodh në frontin lindor”, përfundon Lyubka.