Plakja shihet si diçka për t’u fshehur, jo për t’u nderuar, kur dikur plakja tregonte edhe një lloj mençurie pasi plaku ishte ai që kishte provuar jetën dhe dinte më shumë se gjithë të tjerët. Gjyshet më nuk tregojnë rrudha me krenari, por shpenzojnë në trajtime “anti-aging”. Burrat tremben nga thinjat dhe shtojnë flokë artificiale. Rinia është bërë një standard i dhunshëm, që i detyron të gjithë të konkurrojnë me versionet e tyre 10-20 vjet më të rinj. Kjo nuk është më një çështje shëndeti, por një obsesion identitar. Një ndërtim i një kulture ku pamja është më e rëndësishme se përmbajtja
Yllka Maqedonci
Që nga agimi i njerëzimit, njeriu ka jetuar me një mallkim që e ka ndjekur si hije e pashmangshme: vdekjen. Dhe përballë këtij mallkimi dhe kësaj pafuqie, njeriu (vdekatari) ka ushqyer një ëndërr po aq të vjetër sa vetë miti, të qëndrojë i ri përgjithmonë. Kjo nuk është thjesht një dëshirë për jetë më të gjatë, por për rini, për atë shkëlqim rinor, për lëkurën e lëmuar, për fizikun, për pamjen që nuk rrudhet.
Në kohët tona, kjo dëshirë është bërë më e dukshme se kurrë më parë. Të gjitha pasqyrat e botës – nga rrjetet sociale te reklamat kozmetike – na nxisin të jemi rinorë, të bukur, të përjetshëm. Operacionet plastike, serumet, filtrat, fitnesi, dieta të çuditshme – të gjitha janë përpjekje të etura për ta mashtruar kohën. Por a është kjo vetëm një çështje estetike? Apo fshihet pas saj një ankth më i thellë – frika nga vdekja, nga harrimi, nga zhdukja?
Që në epin e Gilgameshit, një nga tekstet më të hershme të njohura, njeriu është përballur me këtë dilemë. Gilgameshi, pasi humbet mikun e tij Enkidu, tronditet nga vdekja si përfundimi që e pret dhe niset në një udhëtim për të gjetur atë bar që e bën jetën e tij të përjetshme. Ai dështon edhe kur e gjen me arsyetimin se jetën e përjetshme perënditë e mbajnë për vete e njeriu mbetet prapë vdekatar.
Temat e rinisë, pavdekësisë, hyjnores, perëndive, gjysmëperëndive dhe gjithë krijesave tjera që thelb kishin afatin kohor të jetëgjatësisë, janë tema që e kanë intriguar mendjen njerëzore dhe krijimtarinë.
“The Picture of Dorian Gray” nga Oscar Wilde është një kryevepër me Dorianin, një djalosh i bukur, që mallkon portretin e vet që të plaket në vend të tij. Ai fiton rininë e përjetshme, por çmimi është shpirti. Portreti bëhet gjithnjë e më i shëmtuar, duke reflektuar mëkatet që trupi i tij rinor i fsheh. Bukuria e përhershme kthehet në një formë të errët.
Edhe filmat, ndër ta “The Age of Adaline” ngre pyetje të ngjashme. Adaline, e cila nuk plaket më, pas një aksidenti misterioz, jeton një jetë të gjatë, por të vetmuar. Ajo humbet të gjithë ata që dashuron, sepse të gjithë të tjerët veç saj vdesin. Rinia e përhershme nuk i jep lumturi, përkundrazi, e izolon.
Plakja shihet si diçka për t’u fshehur, jo për t’u nderuar, kur dikur plakja tregonte edhe një lloj mençurie pasi plaku ishte ai që kishte provuar jetën dhe dinte më shumë se gjithë të tjerët. Gjyshet më nuk tregojnë rrudha me krenari, por shpenzojnë në trajtime “anti-aging”. Burrat tremben nga thinjat dhe shtojnë flokë artificiale. Rinia është bërë një standard i dhunshëm, që i detyron të gjithë të konkurrojnë me versionet e tyre 10-20 vjet më të rinj.
Kjo nuk është më një çështje shëndeti, por një obsesion identitar. Një ndërtim i një kulture ku pamja është më e rëndësishme se përmbajtja, dhe koha shihet si armik – jo si aleat.
A është plakja vërtet një mallkim? Apo një privilegj? Në një botë ku shumë njerëz vdesin të rinj – nga sëmundje, nga luftëra, nga aksidente – të kesh mundësinë të plakesh a është vërtet fat? Të kesh rrudha a do të thotë se ke qeshur shumë, ke qarë shumë, ke jetuar shumë? Çdo rrudhë a është një kujtim. Çdo thinjë a është një dëshmi jete?
Shkrimtari japonez Haruki Murakami thotë: “Në fund, vdekja nuk është e kundërta e jetës, por një pjesë e saj”. Dhe ndoshta prandaj, rinia e përjetshme është vetëm një fantazi e bukur – sepse pa fund, jeta humbet kuptimin. Ajo bëhet e sheshtë, e pafund dhe, për pasojë, pa vlerë.
Eliksiri i rinisë së përjetshme ndoshta s’ka ekzistuar kurrë, dhe mirë që nuk ka. Sepse njeriu është i bukur pikërisht për shkak të kufizimeve të tij – se nuk ka kohë për të humbur, se çdo gjë është më e fortë kur e dimë se jeta ka fund.
Ndoshta nuk na duhet një eliksir. Ndoshta na duhet një mënyrë më e thellë për të jetuar – më me prani, më me dashuri, më me kuptim. Sepse të jetosh me vërtetësi është forma më e lartë e përjetësisë.