A mund të zbulohet kanceri herët me analiza të gjakut?

Një studim i ri i financuar nga shteti amerikan do të shqyrtojë nëse një brez i ri i analizave të gjakut për kancerin është i gatshëm të përdoret te pacientët.

Për vite me radhë, një nga ëndrrat më të mëdha në mjekësi ka qenë kjo: që një ditë, një analizë e thjeshtë gjaku të jetë në gjendje të zbulojë kancerin në fazat më të hershme, kur trajtimi është më i lehtë dhe më efektiv, ka raportuar The Washington Post.

Një studim i publikuar në revistën Cancer Discovery ka zbuluar se, në disa raste, tre vite përpara se një person të diagnostikohej me kancer, disa nga analizat më premtuese kishin qenë në gjendje të zbulonin gjurmë të materialit gjenetik të tumorit në gjak, ani se pacientët nuk kishin asnjë simptomë.

Disa kompani teknologjike kanë zhvilluar versione të ndryshme të këtyre testeve të quajtura “analiza për zbulimin e hershëm të disa llojeve të kancerit”. Disa mjekë dhe qendra mjekësore kanë filluar tashmë t’i përdorin këto analiza, ndërsa teknologjia po shtyhet përpara si nga inovacioni, ashtu edhe nga entuziazmi.

Por kthimi i këtyre risive në mjete konkrete për përdorim masiv ka qenë një proces i vështirë. Pikërisht për këtë arsye, Instituti Kombëtar i Kancerit në SHBA do të nisë këtë verë një studim me qëllim të testojë se sa të sakta janë këto analiza krahasuar me metodat tradicionale të kontrollit.

Çfarë do të shqyrtojë studimi?

Kur një analizë që u caktohet miliona njerëzve të shëndetshëm ta bëjnë, ajo duhet të jetë jashtëzakonisht e saktë, për të shmangur alarme të rreme, shpenzime të panevojshme dhe ankth.

Për të hyrë në praktikën e përditshme mjekësore, analiza duhet të zbulojë sëmundjen më herët se metodat aktuale, dhe mbi të gjitha, të provojë se zbulimi i hershëm shpëton jetë.

Për të mbushur këtë boshllëk të dijes, shkencëtarët në nëntë qendra në SHBA do të rekrutojnë deri në 24 mijë pjesëmarrës të moshës 45 deri 75 vjeç, për një projekt të quajtur Studimi Vanguard. Ata do të ndahen në mënyrë të rastësishme në grupe që do të marrin ose kontroll klasik, ose njërën prej dy analizave të reja të gjakut. Të gjithë pjesëmarrësit do të vazhdojnë me kontrollet e zakonshme për kancer dhe do të ndiqen për dy vite.

Analizat që do të përdoren janë zhvilluar nga kompanitë “Guardant Health” dhe “ClearNote Health”. Ato do të testojnë për një sërë kanceresh, përfshirë disa për të cilat nuk ekzistojnë kontrolle tradicionale, si: kanceri i fshikëzës, gjirit, zorrës së trashë, ezofagut, lukthit, mëlçisë, mushkërive, vezoreve, pankreasit dhe prostatës.

Nëse kjo fazë e parë del me rezultate pozitive, shkencëtarët planifikojnë të nisin një studim shumë më të madh me rreth 150 mijë pjesëmarrës, për të përcaktuar në mënyrë përfundimtare efektivitetin e analizave në shpëtimin e jetës.

Cilat janë përfitimet dhe rreziqet?

Është e lehtë të kuptohet pse përfitimet e zbulimit të hershem të kancerit janë të dobishme, pasi mjafton një analizë gjaku për të kontrolluar për rreth 20 lloje kanceri, dhe nëse zbulohen herët, trajtimi është më i lehtë dhe më efektiv. Kjo mund të ndihmojë mijëra njerëz të shmangin përvojat e rënda me kancerin në faza të avancuara.

“Mua më duket si ëndërr që mund të realizohet vetëm pas disa dekadash, por pikërisht tani po e nisim, dhe kjo është ajo që e bën aq emocionuese”, ka thënë Scott Ramsey, mjek dhe studiues në Qendrën për Kancer Fred Hutchinson, si dhe udhëheqës i studimit Vanguard.

Ai tutje ka thënë se nuk e ka fjalën për trajtimin e njerëzve që tashmë janë të sëmurë, por për të parandaluar që ata të vdesin nga kanceri në radhë të parë.

Por, ka edhe rreziqe që shpesh nuk kuptohen nga publiku. Historia e analizës PSA për kancerin e prostatës është një shembull: ajo ndihmoi në zbulimin e hershëm të shumë rasteve, por shumë prej tyre nuk do të kishin shkaktuar asnjë problem gjatë jetës. Megjithatë, burrat u trajtuan me operacione ose terapi që shkaktuan probleme të rënda si mosmbajtje urine ose impotencë për vite me radhë.

Për këtë arsye, edhe rekomandimet për testet PSA ndryshuan me kalimin e kohës.

“Tani është momenti i duhur për të analizuar me kujdes këto teste të reja të gjakut. Potenciali i tyre është i jashtëzakonshëm, por ka pyetje thelbësore që duhet të marrin përgjigje: si, kur dhe nëse duhet të përdoren, dhe ndoshta, kur nuk duhet të përdoren”, ka thënë Ramsey.

Çfarë duhet të ndodhë më tej?

Studimi i fundit në Cancer Discovery ka theksuar një nga sfidat më të mëdha të kësaj fushe: ndjeshmëria e analizave. Që të funksionojnë në zbulimin e hershëm, ato duhet të jenë shumë më të ndjeshme, sepse kërkohet të zbulojnë gjurmë shumë të vogla të ADN-së së tumorit në gjak.

Studimi ka treguar se kjo është e mundur, dhe mund të ndodhë tre vjet përpara se të shfaqen simptomat.

“Mund të bëhet, dhe kjo është pjesa më e rëndësishme e studimit. Shumë më herët nga sa kemi treguar ndonjëherë më parë”, ka thënë Bert Vogelstein, një prej studiuesve kryesorë të studimit dhe një figurë me përvojë 30-vjeçare në këtë fushë në Johns Hopkins Medicine.

Por ai gjithashtu ka cekur se në mënyrë që të zbulohen ato gjurmë minimale të ADN-së, ndjeshmëria e analizës duhet të jetë rreth 50 herë më e lartë se testet që përdoren sot, dhe kjo mund të kushtojë disa mijëra dollarë.

Ramsey ka thënë se analizat aktuale kushtojnë rreth 900 dollarë apo më shumë, dhe se kompanitë e sigurimeve shëndetësore zakonisht nuk i mbulojnë, pasi nuk ka ende të dhëna të qarta për përfitimet dhe rreziqet e tyre.

“Në fund të ditës, ne nuk e dimë ende nëse këto analiza do t’i japin dikujt një jetë më të gjatë pa kancer , apo një jetë më të gjatë në përgjithësi. Nuk ka pasur kurrë një studim që e ka vërtetuar këtë”, ka thënë Ramsey.