Berlini do të ndryshojë emrin racist të një rruge qendrore

“M-Strasse” kalon nëpër lagjen e vjetër të qytetit të mëparshëm prusian, pak hapa larg Pallatit të rindërtuar të Berlinit, që mbikëqyrte pushtimet koloniale në Afrikë dhe afër rezidencës së mëparshme të kancelarit dhe vendit ku u mbajt Konferenca e Berlinit në vitin 1884. Emërimi me emrin e Anton-Wilhelm-Amo-Strasse kërkon një vlerësim më të madh të punës së studiuesit “si filozof dhe studiues ligjor e konteksti profesional ku ai punoi”, shkroi Anna Orinsky. Por ndryshimi i emrit është gjithashtu në nder të një simboli të rezistencës së njerëzve me ngjyrë, ka thënë Andrea-Vicky Amankwaa-Birago, një studiuese kulturore me bazë në Berlin që fokusohet në dekolonizimin në Gjermani dhe Gana

“Dekolonizimi nuk ndodh duke ndryshuar vetëm disa emra rrugësh” ka thënë shkencëtari politik dhe aktivisti për të drejtat e njeriut, Joshua Kwesi Aikins, për DW, pasi u njoftua se një rrugë qendrore e qytetit, emrin e së cilës shumëkush e konsideron racist, do të nderonte Anton Wilhelm Amo, një filozof me ngjyrë gjerman të Rilindjes, i cili në vitin 1734 u bë studiuesi i parë i lindur në Afrikë që mori doktoratë nga një universitet në Evropë.

Kjo ndodhi në vitin 2020. Në atë kohë këshilli i distriktit Berlin-Mitte kishte miratuar ndryshimin e emrit, por para se të zbatohej, banorët ngritën një padi ligjore kundër tij.

Gjykata e Lartë Administrative e Berlin-Brandenburg tani ka mbështetur një vendim të Gjykatës Administrative të Berlinit, duke deklaruar se banorët nuk kanë bazë për të ndërmarrë veprime ligjore kundër ndryshimit të emrit.

Disa grupe të shoqërisë civile kanë bërë për dekada lobim për të ndryshuar emrin e Mohren ose “Moor” (në mënyrë respektuese i referuar si M-Strasse) dhe stacionin e metrosë me të njëjtin emër.

“Moor”, në rrënjët e saj greke, do të thotë i errët ose i zi, por gjithashtu “budalla ose primitiv”, ka thënë Aikins.

“M-Strasse” kalon nëpër lagjen e vjetër të qytetit të mëparshëm prusian, pak hapa larg Pallatit të rindërtuar të Berlinit, që mbikëqyrte pushtimet koloniale në Afrikë dhe afër rezidencës së mëparshme të kancelarit dhe vendit ku u mbajt Konferenca e Berlinit në vitin 1884.

Në fjalët e shkrimtarit britaniko-ugandez me bazë në Berlin, Musa Okwonga, fuqitë kryesore koloniale evropiane që u mblodhën për konferencën “diskutuan se si mund të ndanin Afrikën”. Konferenca nisi sundimin gjenocidal kolonial të Gjermanisë në Namibi.

Konotacionet raciste të qarta të shkronjës “M” rrjedhin gjithashtu nga praktika e shekullit të 18-të për të sjellë afrikanë të skllavëruar në Gjermani si për të punuar si shërbëtorë ose për të argëtuar Brandenburasit dhe mbretërit prusianë si muzikantë.

“Emri i rrugës që u dha në fillim të shekullit të 18-të bart këtë përvojë raciste të dhunës ndaj njerëzve me ngjyrë në Berlin deri në ditët e sotme”, shkroi historiani Christian Kopp nga “Decolonize Berlin-Mitte”.

Këta skllevër kryesisht u sollën nga kolonia prusiane Brandenburg në atë që sot është Gana (atëherë e njohur si Bregu i Artë i Brandenburgut), e cila ekzistoi nga viti 1682 deri në 1721.

Vetë Anton Wilhelm Amo ishte i skllavëruar si djalë në Gana dhe u mor në Amsterdam rreth vitit 1703. Më pas, në vitin 1707, iu dhurua Dukës gjerman të Braunschweig-Wolfenbüttel, po atë vit kur u emërua M-Strasse.

I inkurajuar të studionte nga Duka, i cili pagoi për arsimin e tij, Amo u bë studiuesi i parë i lindur në Afrikë që përfundoi doktoratën në Evropë në vitin 1734.

Pavarësisht zhvendosjes së tij, Amo përqafoi identitetin gjerman duke mos harruar kurrë trashëgiminë e tij afrikane. Teza e tij në drejtësi në Universitetin e Halles është humbur, por kishte titullin “Të drejtat e njerëzve me ngjyrë në Evropë,” ku trajtoheshin të drejtat ligjore të personave me ngjyrë në kontinent.

Thuhet se Amo mësoi gjashtë gjuhë. Më vonë shkroi një tezë të dytë doktorate në filozofi, duke komentuar mbi filozofin René Descartes dhe idetë e tij mbi dualitetin mes mendjes dhe trupit. Ai gjithashtu dha leksione në universitetet e Hall-s dhe Jenas, por bëri jetë modeste para se të kthehej në Gana në vitin 1747. Data e vdekjes së tij nuk dihet.

Amo kujtohet si filozofi i parë me origjinë afrikane në Gjermani, megjithatë ky pionier është fshirë kryesisht nga historia intelektuale evropiane.

Emërimi me emrin e Anton-Wilhelm-Amo-Strasse kërkon një vlerësim më të madh të punës së studiuesit “si filozof dhe studiues ligjor, dhe konteksti profesional ku ai punoi”, shkroi Anna Orinsky në revistën online “EUIdeas”.

“Historianët gjermanë dhe ndërkombëtarë, filozofët dhe studiuesit e shumë disiplinave të tjera janë kompetentë të analizojnë veprën e Amos”, shtoi ajo.

Por, ndryshimi i emrit është gjithashtu në nder të një simboli të rezistencës së njerëzve me ngjyrë, ka thënë Andrea-Vicky Amankwaa-Birago, një studiuese kulturore me bazë në Berlin që fokusohet në dekolonizimin në Gjermani dhe Gana.

“Ky ndryshim emri sinjalizon një ndryshim në mënyrën se si e kujtojmë – duke vendosur historinë, arritjet dhe rezistencën e njerëzve me ngjyrë në qendër”, shkroi ajo në gusht për “Medium”.

Stacioni i metrosë M-Strasse ishte vetë produkt i një ndryshimi emri në vitin 1991, pas ribashkimit, pasi më parë quhej Otto-Grotewohl-Strasse.

Përdorimi i emrit racist u denoncua atëherë nga aktivistja e famshme gjermane me ngjyrë May Ayim, një poete me prejardhje nga Gana, e cila themeloi së bashku Iniciativën e Popullit me ngjyrë në Gjermani në vitin 1986 dhe redaktoi librin vendimtar “Showing Our Colors: Afro-German Women Speak Out.”

Ayim ndoqi përpjekjet e saj për të zbuluar racizmin e koduar në Gjermaninë e ribashkuar. Në vitet 1990 ajo ishte e zëshme kundër emrit të rrugës i cili, sipas saj, simbolizonte faktin se komuniteti me ngjyrë i Gjermanisë nuk ishte përfshirë në procesin kryesisht të bardhë të ribashkimit pas rënies së Murit të Berlinit.

Në vitin 2010, një breg i Kreuzberg u emërua me emrin Ayim, e cila vdiq në 1996. Ishte një nga aktet e para të dekolonizimit, pasi brigjet më parë ishin emëruar Otto Friedrich von der Groeben, i cili në fund të shekullit të 17-të themeloi koloninë prusiane Brandenburg në Gana.