Si po përpiqet Rusia në heshtje ta fitojë kontrollin e botës përtej Perëndimit

Gjatë tre vjetëve të fundit, kanali i lajmeve RT, i mbështetur nga shteti rus, si dhe agjencia e lajmeve dhe radioja Sputnik, kanë zgjeruar praninë e tyre ndërkombëtare. Kjo përkon me një dobësim të dukshëm të medias perëndimore në disa rajone. Falë shkurtimeve të buxhetit dhe ndryshimit të prioriteteve të politikës së jashtme, disa media janë zvogëluar dhe madje janë tërhequr nga pjesë të botës.

Javier Gallardo pëlqen ta fillojë mëngjesin duke parë një program muzikor klasik në televizion - është pjesë e rutinës së tij dhe e vendos në humorin e duhur për ditën, përpara se të shkojë në punë ku punon si drejtues kamioni. 

Por një të hënë në qershor, ai ndezi televizorin dhe, në vend të muzikës, ekrani ishte mbushur me imazhe të një zone lufte. Një raport lajmesh po luhej në një kanal për të cilin nuk kishte dëgjuar kurrë.

"Çfarë po ndodh?" pyeti veten. Pas 20 minutash, e fiku. "Nuk munda të lidhesha me të”.

Një logo e gjelbër në këndin e poshtëm të ekranit tregonte shkronjat: "RT". Duke kërkuar në internet, ai zbuloi se ky ishte një kanal rus.

Javier jeton në Kili. Pretendohet se Telecanal, një kanal televiziv privat në vend, ia ka dorëzuar sinjalin e tij transmetuesit rus të lajmeve të mbështetur nga shteti RT, ish-Russia Today.

Rregullatori i transmetimit të vendit ka hapur procedura sanksionimi kundër Telecanal për një shkelje të mundshme të ligjit të transmetimit dhe po pret përgjigjen e kanalit.

Ndërkohë, shikuesit mbetën të hutuar.

“U mërzita”, pranon Javier. “Ata nuk njoftuan asgjë më parë dhe nuk mund ta kuptoja pse”.

Gjatë tre vjetëve të fundit, kanali i lajmeve RT, i mbështetur nga shteti rus, si dhe agjencia e lajmeve dhe radioja Sputnik, kanë zgjeruar praninë e tyre ndërkombëtare.  Ato tani transmetojnë në të gjithë Afrikën, Ballkanin, Lindjen e Mesme, Azinë Juglindore dhe Amerikën Latine.

E gjithë kjo përkon me ndalimet në vendet perëndimore.

Pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022, u vendosën kufizime të gjera për transmetimin e RT-së në SHBA, Mbretërinë e Bashkuar, Kanada dhe në të gjithë Bashkimin Evropian, si dhe nga kompanitë e mëdha të teknologjisë, për përhapjen e dezinformatave në lidhje me luftën.

Kjo kulmoi në vitin 2024, kur autoritetet amerikane sanksionuan drejtuesit e RT-së, përfshirë kryeredaktoren e saj, Margarita Simonyan, për përpjekje të dyshuara për të dëmtuar "besimin publik" në institucionet e vendit.

Kjo ndodhi mes akuzave për Kremlinin se po orkestronte një fushatë të gjerë për të ndërhyrë në zgjedhjet presidenciale. RT-ja mohoi përfshirjen.

Megjithatë, diku tjetër, ndikimi i RT-së vetëm është zgjeruar. 

Që nga viti 2023, RT-ja ka hapur një zyrë në Algjeri, ka lansuar një shërbim televiziv në serbisht dhe ka filluar programe trajnimi falas që synojnë gazetarë nga Afrika, Azia Juglindore, India dhe Kina.

Transmetuesi ka njoftuar gjithashtu se do të hapë një zyrë në Indi. Ndërkohë, Sputnik ka hapur një redaksi në Etiopi në shkurt.

E gjithë kjo përkon me një dobësim të dukshëm të medias perëndimore në disa rajone. 

Dy vjet më parë, BBC-ja ka mbyllur shërbimin e saj radiofonik në gjuhën arabe në favor të shërbimit të saj dixhital, i cili ofron përmbajtje lajmesh audio, video dhe tekst. Që atëherë ka nisur shërbime radiofonike emergjente për Gazën dhe Sudanin. Po atë vit, Sputnik i Rusisë filloi një shërbim 24-orësh në Liban, duke zënë valën e lëshuar nga BBC Arabic.

"Rusia është si uji: ku ka çarje në çimento, ajo rrjedh rrjedhshëm”, thotë Dr. Kathryn Stoner, shkencëtare politike në Universitetin e Stanfordit.

“Jo të gjithë janë teoricienë të çmendur të konspiracionit”

"(Vendet jashtë Perëndimit janë) territor shumë pjellor intelektualisht, kulturorisht dhe ideologjikisht (për shkak të) ndjenjave të tyre të mbetura anti-amerikane, anti-perëndimore dhe anti-imperiale", thotë Stephen Hutchings, profesor i Studimeve Ruse në Universitetin e Mançesterit.
Propaganda ruse, argumenton ai, përhapet gjithashtu me zgjuarsi.

Merrni perceptimin për RT-në. Në Perëndim shpesh shihet si një "aktor shtetëror rus dhe përhapës i dezinformimit", thotë ai. Megjithatë, në pjesë të tjera të botës, shpesh konsiderohet si një transmetues legjitim me linjën e vet editoriale.

Kjo i bën shikuesit të ndjeshëm për ta besuar atë – “jo të gjithë teoricienët e çmendur të konspiracionit që bien naivisht pre e dezinformimit”.

Kështu e thotë Dr. Rhys Crilley. Ai është ligjërues i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Glasgout dhe beson se mbulimi i botës nga RT-ja mund t'u bëjë thirrje audiencave të gjera – “njerëzve që me të drejtë janë të shqetësuar për padrejtësitë globale ose ngjarjet në të cilat ata e perceptojnë Perëndimin si të përfshirë”.

“Një manipulim shumë i kujdesshëm”

Në sipërfaqe, faqja ndërkombëtare e RT-së duket si një faqe standarde lajmesh dhe raporton disa histori me saktësi. 

“(Është) një manipulim shumë i kujdesshëm”, argumenton Dr. Precious Chatterje-Doody, ligjëruese e lartë në Politikë dhe Studime Ndërkombëtare në Universitetin e Hapur, e cila shkroi një libër mbi RT-në me profesorët Hutchings, Dr. Crilley dhe të tjerë.

Ajo dhe kolegë të tjerë analizuan buletinet ndërkombëtare të lajmeve të RT-së që mbulonin një periudhë prej dy vitesh midis majit 2017 dhe majit 2019, dhe arritën në përfundimin se kurimi i historive (çfarë zgjodhi të mbulonte dhe çfarë linte jashtë) përputhej me disa narrativa.

Për shembull, studiuesit zbuluan se trazirat sociale u prioritizuan si një temë për t'u raportuar kur ndodhën në vendet evropiane, ndërsa një nga preferencat e shpeshta në mbulimin e çështjeve të brendshme ruse ishin ushtrimet ushtarake të vendit.

RT-ja ka publikuar gjithashtu histori me komentatorë që fajësojnë Ukrainën për rrëzimin e fluturimit MH17 të Malaysia Airlines në korrik 2014. (Organizata e aviacionit të OKB-së ka arritur në përfundimin se Federata Ruse është përgjegjëse për rrëzimin dhe hetuesit ndërkombëtarë zbuluan se një sistem raketash i transportuar nga Rusia në Ukrainën lindore të pushtuar ishte përdorur nga rusët dhe separatistët pro-rusë për ta goditur atë.)

Ajo që ishte mbresëlënëse ishte pikëpamja e audiencës për këtë mbulim.

Midis viteve 2018 dhe 2022, studiuesit intervistuan 109 persona që shikonin RT-në në Mbretërinë e Bashkuar përpara se t'i hiqej licenca e transmetimit nga rregullatori i medias Ofcom. 
Dr. Chatterje-Doody thotë se vuri re se shumë thanë se mendonin se “RT-ja është e anshme”, por se kishin mjetet për të dalluar se çfarë ishte e vërtetë nga ajo që nuk ishte.

Pse Rusia ka ripërtërirë fokusin në Afrikë?

Zgjerimi më i madh i fundit i medias shtetërore ruse është në Afrikë, sipas prof. Hutchings.
Në shkurt, autoritetet ruse udhëtuan për në Etiopi për hapjen e një qendre të re editoriale për Sputnik. Sputnik tashmë transmeton në pjesë të Afrikës në gjuhët angleze dhe frënge, dhe është zgjeruar për të përfshirë edhe gjuhën amharike, një nga gjuhët zyrtare të Etiopisë.
RT-ja gjithashtu e ka riorientuar kanalin e saj në gjuhën frënge për të synuar vendet afrikane frëngjishtfolëse, së bashku me ridrejtimin e fondeve nga projektet në Londër, Paris, Berlin dhe SHBA në kontinent, sipas kryeredaktorit të RT-së.

Shumë afrikanë tashmë kanë pikëpamje miqësore ndaj Rusisë - ndjenjat antikolonialiste dhe antiimperialiste, së bashku me trashëgiminë e mbështetjes sovjetike për lëvizjet çlirimtare gjatë Luftës së Ftohtë e bënë atë relativisht të zakonshme.

Nga Lindja e Mesme në Amerikën Latine

Në Lindjen e Mesme, mediat shtetërore ruse si RT Arabic dhe Sputnik Arabic po e përshtatin mbulimin e tyre të luftës Izrael-Gaza për t'u bërë thirrje audiencave pro-palestineze, sipas Prof. Hutchings.

Diku tjetër, përfshirë Amerikën Latine, RT-ja po përpiqet gjithashtu të zgjerojë shtrirjen e saj.
RT-ja është e disponueshme falas në 10 vende në rajon sipas faqes së saj të internetit. Argjentina, Meksika dhe Venezuela janë midis tyre. Është gjithashtu në televizionin kabllor në 10 vende të tjera.
Dhe megjithëse RT-ja është ndaluar në YouTube në të gjithë botën, që nga marsi i vitit 2022, ajo ende po futet në platformë në disa vende.

Të kuptuarit e ndikimit

Është e vështirë të përcaktohet sasia e ndikimit të mediave të mbështetura nga shteti rus në të gjithë botën.

RT-ja pretendon se është në dispozicion të më shumë se 900 milionë shikuesve televizivë në më shumë se 100 vende dhe thotë se përmbajtja e saj tërhoqi 23 miliardë shikime online në vitin 2024.
Por, siç thekson Dr. Rasmus Kleis Nielsen, profesor i komunikimit në Universitetin e Kopenhagenit: Disponueshmëria nuk është një masë kuptimplote e madhësisë së audiencës.

Ai gjithashtu argumenton se shifra prej 900 milionë shikuesish është “jashtëzakonisht e pamundur” dhe i përshkruan shikimet online si një metrikë të paqartë dhe të manipulueshme lehtë.

Dr. Chatterje-Doody pajtohet se vlerësimi i ndikimit të drejtpërdrejtë është i vështirë. Por ajo tregon një rast që mund të sugjerojë njëfarë suksesi për Rusinë. Në rajonin Sahel të Afrikës, i cili shtrihet nga Senegali në lindje deri në Sudan, Rusia ka luajtur role të rëndësishme ushtarake “me relativisht pak rezistencë publike”, madje duke pasur parasysh peizazhin sfidues. 

Një tjetër narrativë që ka mbetur në mendje ka qenë justifikimi i Rusisë për pushtimin e Ukrainës. Rusia e ka paraqitur prej kohësh zgjerimin e NATO-s në lindje dhe lidhjet në rritje të Ukrainës me aleancën si një arsye kryesore për pushtimin e saj në shkallë të plotë, duke pretenduar se ai përbënte një “kërcënim për sigurinë” dhe se Rusia veproi në “vetëmbrojtje”. Megjithëse është hedhur poshtë në Perëndim, ky pretendim i rremë ka mbetur në të gjithë Jugun Global.

Është e vështirë të përcaktohet sasia e ndikimit të mediave ruse të mbështetura nga shteti në të gjithë botën.

Disa udhëheqës të Jugut Global kanë hezituar në dënimin e luftës ruse kundër Ukrainës. Në votimin e parë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së pas pushtimit në shkallë të plotë në vitin 2022, një shumicë dërrmuese vendesh e dënuan luftën, por 52 vende ose votuan kundër rezolutave, regjistruan zyrtarisht abstenimin e tyre, ose u përmbajtën nga votimi. Midis tyre, Bolivia, Mali, Nikaragua, Afrika e Jugut dhe Uganda. 

Dr. Crilley ka mendimin e tij mbi atë që është qëllimi përfundimtar i Rusisë.

“(Kremlini po përpiqet) të zvogëlojë izolimin relativ të Rusisë në skenën botërore duke e portretizuar Rusinë si një viktimë tjetër të agresionit ‘Perëndimor’ dhe një mbrojtëse të Jugut Global”, thotë ai.
Rreziku, paralajmëron ai, “është që RT-ja dhe përpjekjet e tjera ruse të dezinformimit të shfrytëzojnë dobësitë e demokracisë liberale, ndërsa normalizojnë agresionin e Rusisë në Ukrainë dhe e paraqesin Rusinë jo si një shtet autoritar, por si një lloj fuqie dashamirëse në politikën globale”.

E pyetur për një përgjigje ndaj akuzave të ngritura në këtë artikull, RT-ja tha: “Ne me të vërtetë po zgjerohemi në të gjithë botën”. E Sputnik nuk iu përgjigj kërkesave për koment.

Hutchings beson se të gjithë duhet të jenë të shqetësuar për aktivitetet shtetërore ruse, veçanërisht në kontekstin e së ardhmes së rendit botëror global dhe demokracisë.

Ai beson se Perëndimi po e largon “syrin nga topi” duke shkurtuar fondet e medias dhe duke “ua lënë fushën të hapur atyre të ngjashme me Russia Today".