NATO-ja e ndarë për reagimin ndaj Rusisë

Një zyrtar i lartë i NATO-s i ka thënë CNN-it se beson që Rusia po i heton pikat e dobëta në mbrojtjen e NATO-s dhe po mbledh informacione se sa larg është e gatshme të shkojë aleanca për të mbrojtur hapësirën e saj ajrore, një shqetësim që ministri i Mbrojtjes i Gjermanisë, Boris Pistorius, e përsëriti këtë javë.

Aleatët e NATO-s janë të ndarë në qëndrime nëse aleanca duhet ta bëjë politikë rrëzimin e avionëve luftarakë rusë që shkelin hapësirën ajrore të NATO-s. Disa vende, përfshirë SHBA-në, Poloninë dhe vendet baltike, sinjalizojnë se shkeljet e ardhshme duhet të përballen me forcë, ndërsa të tjera, përfshirë Gjermaninë, kërkojnë më shumë përmbajtje.

Çështja u vu në pikën kulmore gjatë një takimi urgjent të Këshillit të Atlantikut të Veriut të martën, i cili u thirr nga Estonia, pasi tre avionë luftarakë rusë shkelën për 12 minuta hapësirën ajrore të saj javën e kaluar.

Përfaqësues nga disa vende, përfshirë Poloninë dhe Estoninë, donin që deklarata e përbashkët pas takimit të sqaronte se çdo shkelje shtesë nga Rusia, përfshirë nga avionët me pilot, do të përballej me forcë, sipas dy zyrtarëve të NATO-s të njohur me diskutimet - diçka që NATO-ja ka autoritetin ta bëjë nëse është e nevojshme.

Por Gjermania dhe disa vende të Evropës Jugore kërkuan heqjen e retorikës së tillë nga deklarata, kanë thënë zyrtarët e NATO-s, duke u shqetësuar se ishte shumë përshkallëzuese.

Gjenerali më i lartë amerikan për Evropën, Alexus Grynkewich, i cili shërben si komandant suprem i Forcave Aleate të NATO-s për Evropën, gjithashtu i la disa vende në takim në heshtje kur tha se inkursioni rus në Estoni ka të ngjarë të ketë qenë aksidental duke pasur parasysh mungesën e përvojës dhe trajnimin e pamjaftueshëm të pilotëve rusë.

Deklarata përfundimtare, e miratuar nga të 32 vendet anëtare, përfundoi diku në një mes.

“NATO-ja dhe aleatët do të përdorin, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare, të gjitha mjetet e nevojshme ushtarake dhe joushtarake për të mbrojtur veten dhe për të penguar të gjitha kërcënimet nga të gjitha drejtimet. Ne do të vazhdojmë të përgjigjemi në mënyrën, kohën dhe fushën që zgjedhim ne”, thuhet në deklaratë.

Episodi vuri në pah sa e vështirë do të jetë të arrihet konsensus për këtë çështje, kanë thënë zyrtarët, edhe pse Rusia ka vazhduar të shtyjë kufijtë e sulmeve të saj kundër Ukrainës, duke u futur vazhdimisht kohëve të fundit në territorin e NATO-s - dhe vendosjen e aseteve të saj ushtarake pranë Evropës.

Edhe presidenti Donald Trump, i cili është përpjekur prej kohësh ta trajtojë Rusinë me butësi, dha mendimin e tij të martën, duke thënë “Po, mendoj”, kur u pyet nëse mendon se NATO-ja duhet të rrëzojë aeroplanët rusë që shkelin hapësirën e saj ajrore.

“Jeni paralajmëruar”

Vetëm në dy javët e fundit, Rusia ka lëshuar deri në 21 dronë mbi Poloni, disa prej të cilëve u rrëzuan nga avionët luftarakë të NATO-s, një dron sulmues rus fluturoi në Rumani, tre avionë luftarakë rusë fluturuan mbi Estoni pa leje dhe me transponderët e tyre të fikur, dhe një avion ushtarak rus fluturoi ulët mbi një fregatë të Marinës Gjermane në Detin Baltik fundjavën e kaluar, zbuloi të mërkurën ministri i Mbrojtjes i Gjermanisë, Boris Pistorius.

Norvegjia njoftoi gjithashtu të hënën se Rusia kishte shkelur hapësirën e saj ajrore tri herë vetëm këtë vit - dy herë mbi detin pranë Vardo në verilindjen e largët të Norvegjisë dhe një herë mbi një zonë të pabanuar në qarkun verilindor të Finnmarkut.

Shkelje të hapësirës ajrore ditëve të fundit ka raportuar edhe Danimarka, duke e detyruar vendin që të mbyllë disa aeroporte, përfshirë një ushtarak, përkohësisht.

Është ende e paqartë nëse të gjitha këto incidente ishin të qëllimshme. Zyrtarët e NATO-s, SHBA-së dhe Evropës ende po shqyrtojnë mundësinë që inkursioni i dronëve në Poloni, për shembull, të ishte rezultat i bllokimit elektronik ukrainas që i devijoi ata nga rruga e tyre.

Një zyrtar tjetër i NATO-s i ka thënë CNN-it se ata nuk i shohin komentet e Trumpit si një shtytje nga presidenti amerikan që NATO-ja të ndryshojë politikën e saj dhe argumentoi se NATO-ja nuk duhet ta bëjë këtë. 

“Është vlerësimi i tij i momentit”, ka thënë zyrtari për komentin e Trumpit.
“Nga ana jonë, ne u jemi përgjigjur inkursioneve me kompetencë, ndërkohë nga ana e Rusisë, është paaftësi. Atëherë pse do t’i rrëzonim ata?”, ka shtuar ai.

Por për disa vende të NATO-s, veçanërisht ato në krahun lindor të aleancës që janë më afër Rusisë, qëllimi nuk është ajo që ka rëndësi. Ata besojnë se Moska duhet të përballet me pasojat për sjelljen e saj gjithnjë e më të pamatur dhe të rrezikshme.

“Nëse një raketë ose avion tjetër hyn në hapësirën tonë pa leje - qëllimisht ose ‘gabimisht’ - dhe rrëzohet, dhe rrënojat bien në territorin e NATO-s, ju lutem mos vini këtu për t’u ankuar për këtë”, ka thënë ministri i Jashtëm polak, Radek Sikorski, të hënën gjatë një takimi urgjent në Kombet e Bashkuara. 

“Ju jeni paralajmëruar”, ka shtuar ai.

“Maturia nuk është frikacakëri”

Presidenti çek, Petr Pavel, ka thënë të martën se duhet një përgjigje e matur.

“Ne duhet të përgjigjemi në mënyrë të përshtatshme, duke përfshirë ndoshta rrëzimin e avionëve rusë. Ajo që ka ndodhur ditët e fundit në Poloni dhe Estoni, dhe ajo që ka ndodhur në Ukrainë për katër vjet tani, na shqetëson të gjithëve. Nëse nuk qëndrojmë të bashkuar, herët a vonë do të na ndodhë edhe neve”, është shprehur ai. 

Një zyrtar i lartë i NATO-s i ka thënë CNN-it se beson që Rusia po heton pikat e dobëta në mbrojtjen e NATO-s dhe po mbledh informacione se sa larg është e gatshme të shkojë aleanca për të mbrojtur hapësirën e saj ajrore, një shqetësim që ministri i Mbrojtjes i Gjermanisë, Boris Pistorius, e përsëriti të martën.

“Inkursioni i dronëve dhe avionëve luftarakë rusë thellë në hapësirën ajrore polake dhe estoneze dhe fluturimi mbi një fregatë gjermane në Detin Baltik brenda pak ditësh, e bëjnë të qartë se Rusia po teston fjalë për fjalë kufijtë, përfshirë ato të shteteve të NATO-s, me frekuencë dhe intensitet në rritje”, ka thënë Pistorius.

Por Pistorius gjithashtu ka kundërshtuar fuqishëm tërheqjen në “kurthin e përshkallëzimit” të Rusisë dhe kërkoi qetësi në përgjigjen e NATO-s.

“Kërkesat e kota për të rrëzuar diçka nga qielli janë të padobishme”, ka thënë Pistorius të mërkurën. 
“Maturia nuk është frikacakëri, por më tepër përgjegjësi ndaj vendit tënd dhe ndaj paqes në Evropë”, ka shtuar ai.

Presidenti finlandez, Alexander Stubb, të martën, në një intervistë me Bloomberg, ka kërkuar në mënyrë të ngjashme kujdes, duke i këshilluar aleatët “të mos reagojnë tepër, por të jenë mjaftueshëm të vendosur, sepse e vetmja gjë që Rusia kupton është fuqia”.

“Një rrezik më i lartë përshkallëzimi”

Grynkewich, komandant suprem i Forcave Aleate të NATO-s për Evropën, i ka thënë gazetës franceze “Le Monde” të mërkurën se rrëzimi i një avioni luftarak është shumë më i rrezikshëm sesa rrëzimi i një droni.

“Është një vendim shumë më i lehtë të rrëzosh një dron pa pilot që hyn në hapësirën ajrore”, ka thënë ai. “Ne duhet të marrim parasysh faktorë si: ku është, çfarë ka poshtë tij kur e rrëzojmë, cili është rreziku për popullsinë nga angazhimi i tij dhe çfarë kërcënon”, ka shtuar ai.

Por rrëzimi i avionëve me pilot, si avionët luftarakë, mbart qartë “një rrezik më të lartë përshkallëzimi nëse ka një angazhim që vret dikë nga të dyja palët”, ka thënë Grynkewich. 

“Mund të them se nëse ka një kërcënim të mirëfilltë nga çdo lloj objekti në ajër, me pilot ose pa pilot, etj., ne jemi të gatshëm të ndërmarrim çdo veprim të nevojshëm për të mbrojtur popullatat tona”.

Grynkewich ka pranuar se ka qasje të ndryshme brenda NATO-s për këtë çështje, duke i thënë “Le Monde” se çdo komb brenda aleancës ka pritje të ndryshme se kur dhe si duhet të ndërhyjnë asetet e NATO-s. 

“Ne punojmë me ta për të përcaktuar se cilët janë parametrat (në të cilët) ata do të donin që ne të angazhoheshim dhe kur do të donin të ndërmerrnin veprime kombëtare kundrejt veprimeve të NATO-s”, ka thënë Grynkewich. 

“Pra, nuk është e njëjta gjë në çdo komb, por ne punojmë shumë ngushtë me ta për t’u siguruar që të përcaktojmë numrin e kufizimeve sa më shumë që të jetë e mundur, sepse kjo na jep fleksibilitetin më taktik”.