Në një bisedë me ekspertin e arsimit Dukagjin Pupovci, në kuadër të podcastit PIKË, publicisti Veton Surroi ka ndarë nga afër përjetimet dhe diskutimet strategjike të lidershipit politik të fundviteve ’80 lidhur me krijimin e sistemit paralel arsimor në Kosovë, si përgjigje ndaj represionit serb dhe dëbimit të shqiptarëve nga institucionet arsimore.
Surroi ka thënë se çështja e arsimit ishte një prej vendimeve më të rëndësishme strategjike që u trajtua në Këshillin Koordinues të Partive Politike të Kosovës, të udhëhequr nga Ibrahim Rugova, ndërsa arsimin e kishte marrë si fushë përgjegjësie Fehmi Agani.
“Fehmi Agani insistonte që arsimi duhej ruajtur me çdo kusht. Ai thoshte: shkolla nuk është objekt, por sistem – nëse i ruajmë nxënësit dhe mësimdhënësit, ruajmë arsimin”, rrëfeu Surroi.
Ai shpjegoi se vetë kishte qenë për një qasje më të ashpër, për të mbrojtur fizikisht shkollat nga uzurpimi, përmes mobilizimit të prindërve dhe nxënësve. Por ky opsion ishte braktisur për shkak të frikës nga represioni serb.
“Pas precedentit me gazin helmues në Podujevë, udhëheqja kishte frikë se Serbia do të përdorte dhunë të madhe në rast të mobilizimit masiv”, kujton Surroi.
Në mungesë të mundësisë për rezistencë fizike, u përqafua modeli i “universiteteve fluturuese”, një ide e huazuar nga lëvizja Solidarnosc në Poloni. Ky model u adaptua për të vazhduar arsimin në kushte shtëpiake, duke ruajtur kontingjentin arsimor dhe simbolikën e qëndresës.
Surroi shtoi se lidershipi ishte i vetëdijshëm se cilësia e arsimit do të binte ndjeshëm, por në atë kohë, kjo ishte një çështje mbijetese kolektive, jo thjesht arsimore.
