Ndërsa Evropa synon të bëhet kontinenti i parë në botë pa karbon, ajo duhet të kryejë një veprim delikat balancues. A mundet Bashkimi Evropian të transformojë ekonominë e tij duke rritur konkurrencën e tij? Dhe a mund t'i arrijë këto synime duke ruajtur statusin e saj si formësues i standardeve globale dhe duke iu përmbajtur parimeve të përgjegjësisë fiskale?
Përgjigjja për këto pyetje është një jo e fortë. Shkëmbimet janë të pashmangshme dhe identifikimi i koncesioneve të kërkuara për të arritur ekuilibrin e duhur mund të jetë më sfidues sesa mund të mendojnë politikëbërësit.
Në vitin 2019, kur BE-ja zbuloi marrëveshjen e saj të gjelbër dhe u zotua të arrinte neutralitetin e karbonit deri në vitin 2050, qëllimi i saj kryesor ishte të forconte marrëveshjen e klimës së Parisit të vitit 2015 dhe të ndihmonte në kufizimin e emetimeve të gazrave serrë. Por politikëbërësit kishin një objektiv të dytë, të përcaktuar qartë: ta kthenin BE-në në një lider industrial të gjelbër. Kjo është arsyeja pse presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e përshkroi kornizën e politikave si “momenti i njeriut në hënë” të Evropës.
Nëse marrëveshja e Parisit do të kishte dështuar pa angazhimin e Evropës për neutralitetin e karbonit, është supozimi i kujtdo. Megjithatë, BE-ja meriton vlerësime të larta për hartimin e një pakete legjislative gjithëpërfshirëse brenda pak viteve, të cilën shumë e kishin konsideruar të pamundur. Marrëveshja e Gjelbër Evropiane mbështetet në një gamë të gjerë mjetesh, duke filluar nga rregullimi (si ndalimi i shitjes së makinave të reja me djegie të brendshme pas vitit 2035) deri te çmimi i karbonit (përmes zgjerimit të tregtimit të kuotave të emetimeve).
Por gjërat kanë ndryshuar që nga viti 2019. Së pari, Kina është shfaqur si lider global në teknologji të ndryshme të gjelbra, duke përfshirë panelet diellore dhe bateritë e automjeteve elektrike (EV). Shkalla dhe shpejtësia me të cilën ajo ka ndjekur politikën industriale të gjelbër mund ta ketë forcuar avantazhin e saj krahasues.
Së dyti, tarifat e ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump, mbi importet kineze, të cilat mbeten në fuqi nën pasardhësin e tij, Joe Biden, kanë rezultuar në dëmtim të përhershëm të sistemit shumëpalësh. Për të gjitha qëllimet, Organizata Botërore e Tregtisë është tani një guaskë e vetvetes së saj të mëparshme.
Së treti, pushtimi i Ukrainës nga Rusia e ka privuar Evropën nga qasja e pakufizuar në gazin natyror rus, i cili më parë i kishte dhënë asaj një avantazh në përpjekjet globale për burimet e energjisë.
Së fundmi, Shtetet e Bashkuara i janë bashkuar luftës globale kundër ndryshimeve klimatike, megjithëse në mënyrën e tyre. Akti i Reduktimit të Inflacionit, legjislacioni historik i Bidenit për klimën, përjashton çmimin e karbonit, nuk kufizon subvencionet dhe kushtëzon qasjen në to në bazë të kërkesave deformuese të përmbajtjes lokale. Këto karakteristika e bëjnë IRA-n ndryshues të lojës, duke e bërë strategjinë e qëndrueshme dhe të planifikuar me kujdes të BE-së gjithnjë e më të cenueshme.
Pavarësisht këtyre sfidave, BE-ja ka mbetur e palëkundur në angazhimin e saj për arritjen e neutralitetit të karbonit deri në vitin 2050. Ndërsa kërkon të pozicionohet si lojtar global në industritë e gjelbra në zhvillim, ajo është gjithashtu e vendosur të mbështesë parimet dhe rregullat shumëpalëshe. Për më tepër, blloku planifikon t'i bëjë të gjitha këto duke ruajtur kuadrin ekzistues fiskal. Në fakt, aktualisht është duke eksploruar reforma që mezi ofrojnë fleksibilitet në përshtatjen e pasojave të pritshme buxhetore të tranzicionit neto zero.
Realiteti i ri, megjithatë, së shpejti mund ta detyrojë BE-në të rivlerësojë qëndrimin e saj. Duke pasur parasysh kapitalin e konsiderueshëm politik, që është investuar në ndjekjen e neutralitetit të karbonit, është e vështirë të parashikohet që blloku të heqë dorë në mënyrë eksplicite prej tij. Por ajo mund të ruajë pretendimin e punës drejt saj, të dështojë në përmbushjen e objektivave të saj për vitin 2030 dhe pastaj gradualisht të pranojë pozicionin e saj të ri si një ndjekës dhe jo si udhëheqës. Ky skenar duket gjithnjë e më i mundshëm, pasi BE-ja nuk ka krijuar mekanizmat e qeverisjes së brendshme të nevojshme për të siguruar pajtueshmërinë e shteteve anëtare.
Ndërsa BE-ja ruan kontrollin e drejtpërdrejtë mbi disa masa, të tilla si ndalimi i shitjes së automjeteve të reja që lëshojnë karbon dhe ndarja e kuotave të emetimeve, politikat mbështetëse ende bien kryesisht në juridiksionin e shteteve anëtare. Nëse qeveritë evropiane nuk zbatojnë politika për të dekurajuar përdorimin e vazhdueshëm të makinave me motor të vjetruar me djegie ose nuk subvencionojnë investimet në automjete të reja elektrike, për shembull, makina të tilla mund të qëndrojnë në rrugë për shumë vite të tjera.
Për të ulur kostot e arritjes së neutralitetit të karbonit, Evropa mund të tundohet të sakrifikojë konkurrencën e saj. Nëse automjetet elektrike kineze rezultojnë të jenë më të përballueshme se ato të prodhuara në Evropë, avokatët e zjarrtë të klimës mund të argumentojnë në favor të blerjes së makinave kineze. Por Evropa nuk mund të lejojë të humbasë mundësinë për të rigjallëruar industrinë e saj të automjeteve.
Që nga viti 2019, BE-ja duket se është bërë më e gatshme të sakrifikojë rolin e saj global si formësues i rregullave dhe standardeve në interes të rritjes së konkurrencës së saj. Por angazhimi i BE-së për një rend global të bazuar në rregulla është pjesë e ADN-së së saj dhe nuk ka asnjë zëvendësues me peshë të krahasueshme. Duke hequr dorë nga roli i saj si krijues i rregullave, BE mund të përshpejtojë shkatërrimin e multilateralizmit. Duke qenë se një BE-ja e dobësuar do t'i mungojnë burimet e nevojshme për të shpëtuar sistemin ekzistues global, ky rezultat duket gjithnjë e më i mundshëm.
Rruga më e kujdesshme do të ishte që blloku të lehtësonte kufizimet fiskale përmes një skeme të gërmimit të gjelbër ose të një skeme të borxhit të përbashkët, të mbështetur nga një marrëveshje për të rritur burimet e veta. Pa dyshim, një lëvizje e tillë do të rrezikonte të shkaktonte paqëndrueshmëri makroekonomike. Por do të ishte më pak e dëmshme sesa sakrifikimi i konkurrencës ose lënia e sistemit shumëpalësh të shkërmoqet.
Fatkeqësisht, këto politika nuk kanë mbështetje të mjaftueshme brenda BE-së. Ministri i Financave i Gjermanisë, Christian Lindner, riafirmoi kohët e fundit angazhimin e vendit të tij ndaj rregullave ekzistuese fiskale. Por këmbëngulja për korrektësinë fiskale mund ta përballë BE-në me humbje të konsiderueshme në fronte të tjera. Ndryshe nga sa mund të besojnë disa politikëbërës evropianë, kalimi në energji të pastër nuk do të jetë pa kosto. Zgjedhja me të cilën përballen politikëbërësit evropianë është e drejtpërdrejtë: veproni tani për të adresuar këto kosto, ose paguani një çmim shumë më të lartë më vonë.
(Jean Pisani-Ferry, bashkëpunëtor i lartë në Institutin e mendimit Bruegel me bazë në Bruksel dhe një anëtar i lartë jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, mban karrigen Tommaso Padoa-Schioppa në Institutin Universitar Evropian. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
