OpEd

Shteti që s’i dha pesë pare

Nuk ndieja frikë kur bashkë me katër kolegë të mi u patëm ballafaquar me rrezikun që të bëheshim imazhe të ballinës së “Kohës Ditore”. Ishte shkurti i vitit 1999, rreth mesnatës. Kishim kryer punën dhe njëri nga kolegët po na çonte nëpër shtëpi për t’i dërguar pastaj pausët e “Kohës Ditore” dhe “KD Times” në shtypshkronjë.

Pika e territ. Njeri i gjallë përjashta. Papritmas dy drita të forta na u ndezën përpara. Ishim në një rrugicë andej kah Prishtina e vjetër. U ndalëm. Një gazikë e errët na zuri rrugën. Pritëm pak.

Biseda në veturë:

“Mshefi pausat”

“Ku m’i mshefë”

“Lshoi n’tokë, le t’duken si gazetë e vjetër”

“Ok”

“Po vijnë”

Dy paramilitarë serbë dolën nga vetura e na u afruan nga të dyja anët. Kolegu ynë që e voziste veturën e hapi xhamin. “Ajde lične karte i svi napolje” (“Lejet e njoftimit dhe të gjithë përjashta”). I nxorëm lejet e njoftimit. Kolegët e mi - Samiu, Visari, Shkumbini e Limani - dolën. Unë isha e ulur përpara dhe me paramilitarin që ishte nga ana ime më ndante dera e veturës. E hapa xhamin një centimetër. Ia dhashë lejen e njoftimit dhe e mbylla. S’më tha, as s’i thashë gjë. Ktheva sytë kah kolegët e mi. I kishin renditur te muri i shtëpisë përballë. Prisja qetësisht. E gatshme për të parë e për përjetuar gjithçka. Frika s’kishte kuptim. Isha 22 vjeç.

Pausët kanë qenë letrat gjysmë të tejdukshme ku e shtypnim gazetën në redaksi e që pastaj çdo natë i çonim në shtypshkronjë për të dalë versioni i gazetës që shpërndahej gjithandej Kosovës. Nuk e dinim asokohe që po krijonim një arkiv të hollësishëm të luftës së Kosovës deri në bombardime, kur na përzunë, e që në dekadat e ardhshme do të mbetej e vetmja. Nuk e mendonim që shteti, të cilit po ia trasonin rrugën imazhet e gazetës dhe të mediave ndërkombëtare, do t’i shpërfillte ato. Pra, kufomat e masakrave, të mbijetuarit e gjymtuar, jetimët... rrënojat e shtëpive. Kush do ta besonte që dëshmitë e krimeve nuk do të mblidheshin e evidentoheshin e ruheshin për të sjellë drejtësi për viktimat, e për t’u përkulur para tyre.

Nuk më kujtohet nëse fotoja e ballinës së gazetës së natës së shkurtit kur na ndalën forcat serbe ishte e ndonjë masakre, por e di që gjatë muajve të fundit kishim shumë të tilla. E në muajt në vijim, gjatë bombardimeve të NATO-s, do të ndodhnin vrasjet masive më të llahtarshme të shqiptarëve që nuk kishte kush t’i përcillte, ngaqë gazetarët, mediat, diplomatët, organizatat e huaja ishin përzënë ose evakuuar nga Kosova. Shkurti ishte muaji i Konferencës së Ramboullesë e marsi i nisjes së bombardimeve që zgjatën deri në qershor. Ndonëse nuk ka një shifër zyrtare të nxjerrë nga shteti i Kosovës, llogaritet që lufta la rreth 12 mijë të vrarë.

Të mbijetuarit dhe familjarët e viktimave të masakrave që ndodhën para bombardimeve nuk ndienin vetëm dhimbje. Ndienin edhe shpresë për të gjithë ne që mbetëm gjallë. Vinin trupat e më të dashurve të vet në shërbim të kësaj duke i lënë të ngrihen mbi dhe me ditë të tëra në pritje të gazetarëve e punëtorëve të organizatave humanitare për t’i fotografuar e treguar botës. Secili fëmijë, secila grua, secili i moshuar, secila viktimë... dha jetën për ne. Kosova nuk ua diti. Ne nuk ua ditëm. Turp për ne!

E përmenda që natën kur na ndalën paramilitarët nuk ndieja frikë. Ishin bërë 10 muaj që kisha nisur punën në “Kohën Ditore”. Edhe para kësaj e lexoja gazetën çdo ditë e i përcillja raportimet e mediave botërore për atë që po ndodhte në Kosovë. Tashmë kishin ndodhur masakrat në Likoshan, Qirez, Prekaz, Reçak, Lubeniq, Abri të Epërme, në Rogovë të Hasit…, e vrasje e arrestime e maltretime kishte çdo ditë gjithandej. Dhe bashkëndieje. Bëheshe sa viktima, sa familjari i gjallë. E pranoje se kjo mund të të ndodhte edhe ty. Nuk kishe asgjë më shumë as më pak se vetë ata. Andaj edhe natën e shkurtit e mora shtruar. Qëndrova brenda në veturë duke pritur.

Rreth 15 minuta i mbajtën kolegët e mi jashtë. I kontrolluan. S’e di a iu thanë gjë. Nuk kishte rëndësi. Më erdhi mirë kur u kthyen brenda, ngaqë skena që shihja nga vetura dukej sikur ato të filmave të Luftës së Dytë Botërore para pushkatimit. Të tilla në bazë të asaj që raportonim çdo ditë ndodhnin nëpër Kosovë, por unë nuk i kisha parë për të m’u regjistruar vizualisht në memorie. Lejet e njoftimit na i morën dhe u futën në gazikën e tyre. Qëndruam përballë njëri-tjetrit diku rreth gjysmë ore. Ne rrinim, ata rrinin.

Biseda në veturë:

“A keni ndonjani telefon?”

“Po”

“Kend me e thirrë”

“Axhën Luan” (drejtor në “Koha Ditore” asokohe)

“Çka ka me na bâ axha Luan?”

“S’e di, veç me e thirrë”

“Jo, mos e nxjerr telefonin. Po mendojnë që është naj revole”

“Po mos e nxjerr se edhe ashtu s’ka kush çka bân tash”.

“Paramendojeni, na masnesër në ballinën e gazetës”

“Mos fol palidhje”

Nga mbrapa gazikës së tyre po afrohen drita të tjera.

“Po vijnë hala t’tjerë”

“I paskan thirrë, po get”

Dritat afrohen. E kalojnë gazikën. Na kalojnë. Ndalen.

“Kqyreni! A është e mundur?”

“Kah dul tash ky, kush e ka thirrë?”

“Shuj se pshtumë!”

Për rreth 20 minuta qëndrojmë midis automjetit të errët të paramilitarëve serbë dhe një me ngjyrë të ndezur portokalli të Misionit Verifikues të OSBE-së. Qëllimi i këtij misioni ishte, siç e kishte edhe emrin, të verifikonte atë që po ndodhte në Kosovë. Ata nuk ndërhynin, vetëm përcillnin. Pra mund të ndaleshin, të shikonin, të rrinin sa të donin - ashtu si atë natë. Rrimë edhe pak dhe del njëri nga paramilitarët, na i sjell lejet e njoftimit dhe na thotë se mund të shkojmë. Nisemi pa folur gjë. Nga prapa na ndjekin dy drita. Na bëjnë me shenjë. Ndalemi ne, ndalet vetura pas. Vjen një djalë e hap derën e pasme.

“A jeni mirë?”

“Mirë jemi. Kah dole ti? A s’je i huji a?”

“Jo more, veç e çova njanin në shpi e kesh t’u u kthy në punë se jam n’ndrrim t’natës”

“Falemneres, o vlla!”

“Hajt mos ta ninë, veç a jeni mirë”.

Nisemi. E vazhdojmë rrugën për të shkuar secili në shtëpinë e vet. Biseda:

“A mos i ki prishë pausat?”

“Po m’duket që jo edhe pse i shkela. Qe po i kqyri”

“Mos po na duhet me shku me i shtypë edhe njiherë”

“Jo jo, mirë qenkan”

Mbërrij në shtëpi. Ishte bërë shumë vonë tashmë. Hyj brenda dhe shkoj te dhoma ku drita ishte e ndezur.

“Çika, erdhe a?”

“Po babi, çka ka të re?”

“Asgjë. Ti si ia kalove?”

“Mirë, mirë”

“Flemë tash. Natë e mirë!”

“Natën e mirë!”

Unë u ktheva në shtëpi shëndosh e mirë. Nuk desha as ta ngarkoja babanë me atë që ndodhi. Por shumë vajza nuk janë kthyer. Kanë dhënë veten e jetën për lirinë që kemi ne sot. Edhe mua mund të më kishte ndodhur. Më 1999 isha e gatshme ta pranoja. Ishte flijim, për një qëllim që e synonim të gjithë, por dikush do të vdiste e dikush do të jetonte. Sot, mendoj, shyqyr që nuk më ka ndodhur gjë, jo pse ende jetoj, por sepse shteti për të cilin u flijuan të gjithë ata njerëz nuk i dha pesë pare për ta.

brikenda@koha.net