Ndryshimi klimatik rrit intensitetin e thatësirave dhe reshjeve

Ekstremet klimatike dhe rritja e temperaturave mesatare globale do të thotë se ngrohja e vazhdueshme globale do të sjellë më shumë thatësirë dhe stuhi shiu që janë më të këqija nga shumë masa - më të shpeshta, më të rënda, më të gjata dhe më të mëdha. Studiuesit shikuan 1056 ngjarje nga 2002-2021, duke përdorur një algoritëm të ri që identifikon se ku toka është shumë më e lagësht ose më e thatë se normalja

Sipas një studimi të botuar në revistën “Nature Water”, intensiteti i thatësirës ekstreme dhe reshjeve është rritur “dukshëm” gjatë 20 vjetëve të fundit. Këto nuk janë thjesht ngjarje të vështira të motit, ato po çojnë në ekstreme të tilla, si dështimi i të korrave, dëmtimi i infrastrukturës, madje edhe krizat humanitare dhe konfliktet.

Vlerësimi i thelluar mbi ujin vjen nga të dhënat nga një palë satelitësh të njohur si GRACE, ose Rimëkëmbja e Gravitetit dhe Eksperimenti Klimatik, që u përdorën për t’i matur ndryshimet në ruajtjen e ujit në Tokë - shuma e të gjithë ujit në dhe në tokë, duke përfshirë ujërat nëntokësore, ujërat sipërfaqësore, akullin dhe borën.

 "Është e pabesueshme...”

“Është e pabesueshme që ne tani mund të monitorojmë pulsin e ujit kontinental nga hapësira e jashtme”, ka theksuar Park Williams, bioklimatologe në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos, e cila nuk ishte e përfshirë në studim.

“Kam një ndjenjë që brezat e ardhshëm shikojnë prapa dhe përpiqen të përcaktojnë se kur njerëzimi me të vërtetë filloi të kuptojë planetin në tërësi, ky do të jetë një nga studimet e spikatura”, ka theksuar ai.

Studiuesit kanë bërë të ditur se të dhënat konfirmojnë se frekuenca dhe intensiteti i reshjeve dhe thatësirave po rriten për shkak të djegies së lëndëve djegëse fosile dhe aktiviteteve të tjera njerëzore që çlirojnë gazra serrë.

“Unë u befasova kur pashë se sa mirë ishte i lidhur intensiteti global me temperaturat mesatare globale”, ka thënë Matthew Rodell, autor i studimit dhe zëvendësdrejtor i shkencave të Tokës për hidrosferën, biosferën dhe gjeofizikën në Qendrën e fluturimeve hapësinore të NASA-s, Goddard.

Lidhja e fortë midis këtyre ekstremeve klimatike dhe rritjes së temperaturave mesatare globale do të thotë se ngrohja e vazhdueshme globale do të nënkuptojë më shumë thatësirë dhe stuhi shiu që janë më të këqija nga shumë masa - më të shpeshta, më të rënda, më të gjata dhe më të mëdha.

Studiuesit shikuan 1056 ngjarje nga 2002-2021, duke përdorur një algoritëm të ri që identifikon se ku toka është shumë më e lagësht ose më e thatë se normalja.

Reshjet ekstreme si tregues

Kjo tregoi se shirat më ekstremë vazhdojnë të ndodhin në Afrikën Sub-Sahariane, të paktën deri në dhjetor 2021, fundi i të dhënave. Ekstremet e reshjeve ndodhën gjithashtu në Amerikën e Veriut qendrore dhe lindore nga 2018-2021 dhe në Australi gjatë 2011-2012.

Thatësirat më intensive ishin një rekord në Amerikën e Jugut verilindore nga 2015-2016; një ngjarje në rajonin Cerrado të Brazilit që filloi në 2019 dhe vazhdon; dhe thatësira e vazhdueshme në Amerikën Jugperëndimore që ka shkaktuar nivele të ulëta të rrezikshme të ujit në dy nga rezervuarët më të mëdhenj të SHBA-së, Liqenin Mead dhe Liqenin Powell. Ato mbeten të ulëta pavarësisht nga reshjet e dendura këtë vit.

Ngjarjet e thatësirës tejkaluan shirat e dendur me 10%. Shtrirja e tyre gjeografike dhe sa kohë zgjatën ishin të ngjashme.

Një atmosferë më e ngrohtë rrit shpejtësinë me të cilën uji avullon gjatë periudhave të thata. Ajo gjithashtu mban më shumë avuj uji, me ç ‘rast nxiten ngjarjet e reshjeve të mëdha.

Studimi vuri në dukje se infrastruktura si aeroportet dhe impiantet e trajtimit të ujërave të zeza që ishin projektuar për t'u bërë ballë ngjarjeve që ndodhin një herë në 100 vjet po bëhen më të sfiduara pasi këto ekstreme ndodhin më shpesh dhe me më shumë intensitet.

“Duke parë përpara në të ardhmen, në drejtim të menaxhimit të burimeve ujore dhe kontrollit të përmbytjeve, ne duhet të parashikojmë që ekstremet më të lagështa do të jenë më të lagështa dhe ekstremet e thata do të bëhen edhe më të thata”, ka theksuar Richard Seager, shkencëtar klimatik në Observatorin e Tokës Lamont Doherty në Universitetin e Kolumbisë, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.

Luhatjet drastike

Seager ka thënë se është gabim të supozohet se ekstremet e ardhshme të lagësht dhe të thatë mund të menaxhohen njësoj si në të kaluarën, sepse “çdo gjë do të përforcohet në të dy skajet e spektrit të thatë-lagësht”.

Sipas Sistemit Kombëtar të Integruar të Informacionit për Thatësirën në SHBA, 20% e humbjeve ekonomike vjetore nga ngjarjet ekstreme të motit në SHBA janë nga përmbytjet dhe thatësirat.

Një luhatje drastike midis thatësirës ekstreme dhe përmbytjeve të paprecedentë po bëhet e zakonshme në disa rajone.

Stresi i ujit pritet të ndikojë ndjeshëm komunitetet e varfra si dhe ekosistemet që janë nënfinancuar dhe shfrytëzuar.

Për shembull, Kombet e Bashkuara kanë thënë se Somalia po përjeton thatësirën më të gjatë dhe më të rëndë, një zhvillim që ka shkaktuar vdekjen e miliona bagëtive dhe urinë e përhapur. Venezuela, një vend që është përballur me vite të tëra krizash politike dhe ekonomike, iu kthye ndërprerjeve të energjisë elektrike në mbarë vendin gjatë prillit 2016 si pasojë e kushteve të thatësirës që prekin nivelet e ujit të Digës së Gurit.

Sa i përket zgjidhjeve, përdorimi i ujërave të përmbytjeve për të rimbushur akuiferët e varfëruar dhe përmirësimi i shëndetit të tokës bujqësore në mënyrë që ta thithë më mirë ujin dhe të ruajë më shumë karbon, janë vetëm disa metoda që mund të përmirësojnë kualitetin e ujit në një botë që po ngrohet, spikat studimi.

Përktheu: Blerta Haxhiu