Në të gjithë vendin, "Duam liri" është kthyer në një thirrje grumbullimi për një turmë protestash të udhëhequra kryesisht nga brezi i ri, disa shumë të rinj për të marrë pjesë në aktet e mëparshme të mospajtimit të hapur kundër qeverisë. "Më jep lirinë ose më jep vdekje!" - bërtitën qindra protestues në disa qytete, sipas videove që qarkullojnë në internet, ndërsa vigjilja për të shënuar vdekjen e të paktën 10 personave në një zjarr në Xinjiang u shndërrua në mitingje politike
Për herë të parë ndër dekada, mijëra njerëz kanë sfiduar autoritetet kineze duke protestuar në universitete dhe në rrugët e qyteteve të mëdha, me kërkesën që të çlirohen jo vetëm nga testet dhe bllokimet e pandërprera pandemike, por edhe nga censura e rreptë dhe kontrolli i ashpër i Partisë Komuniste mbi të gjitha aspektet e jetës.
“Duam liri”
Në të gjithë vendin, "Duam liri" është kthyer në një thirrje grumbullimi për një turmë protestash të udhëhequra kryesisht nga brezi i ri, disa shumë të rinj për të marrë pjesë në aktet e mëparshme të mospajtimit të hapur kundër qeverisë.
"Më jep lirinë ose më jep vdekje!" - bërtitën qindra protestues në disa qytete, sipas videove që qarkullojnë në internet, ndërsa vigjilja për të shënuar vdekjen e të paktën 10 personave në një zjarr në Xinjiang u shndërrua në mitingje politike.
Videot që qarkullojnë në internet duket se sugjerojnë se politika e rreptë e Kinës për zero-COVID fillimisht parandaloi punonjësit e urgjencës të hynin në skenë, duke zemëruar banorët në të gjithë vendin që kanë duruar tre vjet kontrolle të ndryshme pandemie.
Disa protestues brohoritën për fjalën e lirë, demokracinë, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut dhe kërkesa të tjera politike nëpër qytete nga qendra financiare lindore e Shangait deri në kryeqytetin Pekin, metropolin jugor të Guangzhou dhe Chengdu në perëndim.
Televizioni CNN deri më tani ka verifikuar 20 demonstrata që u zhvilluan në 15 qytete kineze.
Ndërsa protestat në disa pjesë të Kinës duket se janë shpërndarë kryesisht në mënyrë paqësore gjatë fundjavës, disa patën një përgjigje më të fortë nga autoritetet – dhe siguria është forcuar në të gjithë qytetet e një vendi ku autoritetet kanë aftësi të gjera mbikëqyrjeje dhe sigurie.
Në Pekin, një prani e fortë e policisë ishte e dukshme të hënën në mbrëmje, një ditë pasi protestat shpërthyen atje. Automjetet e policisë, të parkuara me dritat e tyre vezulluese, rreshtuan rrugët e qeta të frikshme në të gjithë pjesët e kryeqytetit, duke përfshirë pranë Liangmaqiao në lagjen qendrore të qytetit Chaoyang, ku një turmë e madhe protestuesish ishte mbledhur natën e së dielës.
“Shfaqja e përhapur e zemërimit dhe zhgënjimit"
Kur u pyet të hënën nëse "shfaqja e përhapur e zemërimit dhe zhgënjimit" e parë në të gjithë vendin mund ta shtyjë Kinën të heqë dorë nga qasja zero-COVID, një zëdhënës i Ministrisë së Jashtme hodhi poshtë sugjerimet e mospajtimit.
"Ajo që përmendët nuk pasqyron atë që ndodhi në të vërtetë", tha zëdhënësi Zhao Lijian, i cili shtoi se autoritetet kishin "bërë rregullime" në politikat e tyre për COVID bazuar në "realitetet në terren".
“Ne besojmë se me udhëheqjen e Partisë Komuniste Kineze dhe popullin kinez lufta jonë kundër COVID-19 do të jetë e suksesshme”, tha ai.
Në një protestë simbolike kundër censurës gjithnjë e më të shtrënguar, demonstruesit e rinj në të gjithë Kinën mbanin fletë letre të bardhë – një metaforë për postimet e panumërta kritike, artikujt e lajmeve dhe llogaritë e hapura të mediave sociale që u fshinë nga interneti.
“Mendoj se në një shoqëri të drejtë, askush nuk duhet të kriminalizohet për fjalën e tij. Nuk duhet të ketë vetëm një zë në shoqërinë tonë – ne kemi nevojë për një shumëllojshmëri zërash”, tha një protestues i Pekinit për televizionin CNN në orët e para të së hënës teksa marshoi në Unazën e Tretë të qytetit me një grumbull të hollë letrash të bardha A4.
“Shpresoj se në të ardhmen nuk do të mbaj më një copë letër të bardhë për atë që dua të shpreh vërtet”, tha protestuesi, të cilin televizioni CNN nuk e përmend me emër për shkak të shqetësimeve për pasojat e të folurit.
Kombet e Bashkuara u kërkuan të hënën autoriteteve kineze të garantojnë "të drejtën e njerëzve për të demonstruar në mënyrë paqësore", tha zëdhënësi i sekretarit të Përgjithshëm Stephane Dujarric, në një konferencë ditore.
Mbështetja amerikane e britanike
Përkrahjes iu bë jehonë nga SHBA-ja. Gjatë një konference të hënën, John Kirby, koordinatori i komunikimit në Këshillin e Sigurisë Kombëtare, përsëriti në mënyrë të përsëritur politikën e administratës se "njerëzve duhet t'u lejohet e drejta për t'u mbledhur dhe për të protestuar në mënyrë paqësore ndaj politikave ose ligjeve për të cilat kanë kundërshtime".
Kryeministri i Britanisë, Rishi Sunak, kritikoi Kinën të hënën, duke thënë se “në vend që të dëgjojë protestat e popullit të tyre, qeveria kineze ka zgjedhur të godasë më tej, duke përfshirë edhe sulmin ndaj një gazetari të BBC-së”.
Ai i referohej arrestimit të dielën të Edward Lawrence nga policia në Shangai. Gazetari po mbulonte protestën në qytet dhe që atëherë është liruar, sipas BBC-së.
Gjatë gjithë fundjavës, censuruesit u zhvendosën me shpejtësi për të pastruar videot dhe fotot e protestave nga interneti kinez, megjithëse imazhet befasuese u bënë tituj në mbarë botën.
Në komentet në internet, media shtetërore kineze nuk përmendi protestat, përkundrazi u fokusua në pikat e forta të politikave anti-COVID të Pekinit, duke theksuar se ato ishin edhe "shkencore dhe efektive".
Por për shumë protestues, demonstratat kanë të bëjnë me shumë më tepër se me COVID-in - ato po bashkojnë shumë të rinj me mendje liberale, përpjekjet e të cilëve për të folur hapur mund të pengohen nga censura e rreptë në internet.
Një banor i Shangait në të 20-at, i cili mori pjesë në vigjiljen e qirinjve në orët e para të së dielës, tha se u përshëndetën nga të rinj të tjerë që mbanin letra të bardha, lule dhe thërrisnin "Duam liri" ndërsa po ecnin drejt memorialit të improvizuar.
“Miqtë e mi dhe unë kemi përjetuar të gjithë bllokimin e Shangait dhe i ashtuquajturi ‘grusht i hekurt’ (i shtetit) na ka rënë mbi të gjithëve”, i thanë ata CNN. “Atë natë, ndjeva se më në fund mund të bëja diçka. Nuk mund të rrija i qetë, duhej të shkoja”.
Ata shpërthyen në lot në heshtje në turmë ndërsa thirrjet që kërkonin lirinë u bënë më të forta.
“Në atë moment ndjeva se nuk jam vetëm”, tha ai. "E kuptova se nuk jam i vetmi që mendoj në këtë mënyrë”.
Mospajtim politik
Në disa raste, protestat kanë marrë një ton edhe më sfidues dhe kanë bërë thirrje hapur për ndryshime politike.
Gjatë natës së parë të demonstratave në Shangai, një turmë thirri “Hiq dorë, Xi Jinping! Tërhiqu Parti Komuniste!” në një sfidë të paprecedentë, të drejtpërdrejtë ndaj liderit të lartë. Të dielën mbrëma, disa protestues përsëri brohoritën për largimin e Xisë.
Në Chengdu, protestuesit nuk e përmendën emrin Xi, por mesazhi i tyre ishte i vështirë për t'u humbur. “Opozita e diktaturës!” - brohorisnin qindra njerëz që mbushnin brigjet e lumit plot zhurmë në një zonë të njohur ushqimore dhe blerjesh të dielën në mbrëmje, sipas videove dhe një pjesëmarrësi.
“Ne nuk duam sundimtarë të përjetshëm. Ne nuk duam perandorë!” - bërtitën në një referencë të fshehtë për liderin kinez, i cili muajin e kaluar filloi mandatin e tretë duke thyer normat.
Sipas pjesëmarrësit, turma protestoi gjithashtu kundër rishikimeve të statutit të partisë dhe kushtetutës së shtetit – gjë që i mundësoi Xisë të çimentonte më tej pushtetin dhe të hiqte kufijtë e mandatit presidencial.
Ashtu si në Shangai, tubimi filloi si një vigjilje e vogël me qirinj për njerëzit e vrarë në zjarrin në Urumqi të enjten. Por ndërsa u mblodhën më shumë njerëz, vigjilja u kthye në një arenë më të zhurmshme për të transmetuar ankesat politike.
"Të gjithë filluan t'i bërtisnin këto slogane shumë natyrshëm", tha pjesëmarrësi. “Është kaq e rrallë që ne kemi një tubim dhe demonstratë kaq të gjerë. Fjalët e zisë nuk mjaftonin dhe na u desh të bërtisnim disa fjalë që duam t'i themi”.
Për të, përvoja e censurës mbytëse ushqen pashmangshëm dëshirën për "liri institucionale dhe shpirtërore", dhe vajtimi i viktimave dhe kërkesa për demokraci dhe liri janë dy gjëra "të pandashme".
"Ne të gjithë e dimë se arsyeja pse duhet të vazhdojmë t'u nënshtrohen bllokimeve dhe testeve COVID është se kjo është një lëvizje politike, jo një përgjigje shkencore dhe logjike e parandalimit të epidemisë", tha ajo. "Kjo është arsyeja pse ne kemi më shumë kërkesa politike përveç heqjes së bllokimeve”.
Protestuesja e Chengdu tha se ndihej e inkurajuar nga vala e demonstratave që përfshiu vendin.
“Rezulton se ka kaq shumë njerëz që janë ngritur”, tha ajo. "Ndihem sikur mund të shoh një dritëz që po na shfaqet para syve”.
