Elefantët e klimës në dhomë

Tani që gënjeshtrat dhe turbullimet e mohimit të klimës më në fund janë heshtur, adresimi i ndryshimeve klimatike është bërë prioriteti kryesor i botës. Por koha po mbaron dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar paralajmëron se çdo vonesë e mëtejshme në zbatimin e politikave për të zbutur ngrohjen globale do të rrisë vetëm koston ekonomike të tranzicionit në ekonomi me emetime të ulëta. Për më keq, ende na mungon strategjia konkrete, pragmatike për trajtimin e problemit. Megjithëse ekonomistët kanë dhënë argument të fortë se pse taksat e karbonit janë zgjidhja më e mirë, ky opsion ka rezultuar i pamundur politikisht, të paktën në ato vende që përbëjnë disa nga emetimet më të larta (domethënë, Shtetet e Bashkuara).

Komentuesit kanë theksuar gjithashtu se ndryshimi i klimës është problem i përbashkët që përfshin efektet e rëndësishme anësore ndërkufitare që duhet të adresohen përmes qasjes shumëpalëshe ndaj koordinimit global. Por, si me taksat e karbonit, ky argument ka shkuar në vesh të shurdhër. Dhe, duke pasur parasysh klimën aktuale gjeopolitike dhe fragmentimin në rritje të ekonomisë globale, ka pak shpresë që mesazhi do të kuptohet shpejtë.

Duke u angazhuar për të ndihmuar ekonomitë në zhvillim teksa ato përballen me ndryshimet klimatike, Banka Botërore e gjen veten të kufizuar nga modeli i bazuar në shtet që qëndron në themel të operacioneve të saj financuese. Ajo po peshon me zell opsionet e saj dhe po shqyrton se si mund të koordinojë financimin e lidhur me klimën përtej kufijve. Por, ndërkohë që përpjekje të tilla janë me kuptim dhe në përputhje me frymën e multilateralizmit, ato në mënyrë të pashmangshme do të vonojnë veprimin konkret. Financimi i Bankës Botërore do të duhet të ristrukturohet plotësisht dhe koordinimi i veprimeve në shumë vende që kanë burime të kufizuara financiare dhe shpesh interesa konfliktuale duket mision i pamundur. Për shembull, ndërsa disa ekonomi në zhvillim janë të pasura me lëndë djegëse fosile, të tjerat janë të uritura për burime energjie.

Duke pasur parasysh këto kufizime, pragmatizmi dikton fokusimin tek ndotësit më të mëdhenj. Emetimet globale të dyoksidit të karbonit janë të përqendruara vetëm në pjesë të vogël të vendeve dhe rajoneve. Kina, SHBA-ja, Bashkimi Evropian, Japonia dhe Rusia së bashku përbëjnë 63% të totalit, dhe asnjë nga këta ndotës kryesorë nuk është më vend me të ardhura të ulëta. Kina, më e varfra e grupit, përfaqëson rreth 30% të të gjitha emetimeve, duke e bërë atë ndotësen më të madhe aktuale në botë në terma absolutë. Por qeveria e saj po ndërmerr hapa për të përshpejtuar tranzicionin drejt energjisë së gjelbër – strategji fituese, duke pasur parasysh bollëkun e metaleve të rralla të tokës.

India, emetuesja e tretë më e madhe, aktualisht përbën afërsisht 7% të emetimeve globale të CO2, dhe madhësia dhe trajektorja e saj e rritjes nënkuptojnë se ajo mund të kalojë lehtësisht Kinën si ndotësja kryesore, duke përjashtuar politikat më të forta klimatike. Në fakt, kur bëhet fjalë për të ndihmuar vendet në zhvillim të dekarbonizohen, përparim i konsiderueshëm mund të arrihet thjesht duke synuar vetëm Indinë. Avantazhi i madh i kësaj strategjie është se do të shmangte paralizën e lidhur me përpjekjet për të adoptuar qasje shumëpalëshe në një botë gjithnjë e më të fragmentuar.

Kjo nuk do të thotë që ne duhet të shmangim projektet që synojnë zbutjen ose përshtatjen e klimës në vende të tjera. Por ne nuk do të kemi nevojë të presim derisa të gjithë të jenë në bord përpara se të bëjmë diçka. Ata që insistojnë në qasje shumëpalëshe duhet të mësojnë nga përvoja e institucionit përfundimtar shumëpalësh: Organizatës Botërore të Tregtisë. Kërkesa e saj që çdo dispozitë e vetme në çdo marrëveshje shumëpalëshe të fitojë mbështetje unanime, e ka lënë atë gjithnjë e më të paralizuar, duke nxitur kërkesat për reforma institucionale.

Sigurisht, India nuk është frutë i pemës së ulët. Ajo është e pasur me qymyr dhe ka pak nxitje (përveç shëndetit të qytetarëve të saj) për të përshpejtuar kalimin drejt energjisë së gjelbër. Duke u fokusuar në Indi, do të na duhet të përdorim karotën, jo shkopin.

Meqenëse shkopi në përgjithësi merr formën e presionit për të zbatuar taksimin e karbonit, ai nuk është fillestar. Një taksë do të ishte joefektive, sepse do të nxiste opozitë masive të brendshme (siç ka qenë rasti në SHBA). Do të ishte gjithashtu moralisht e kundërshtueshme, sepse është e padrejtë t’i kërkohet një vendi me të ardhura të ulëta të mesme të mbajë barrën e reduktimit të emetimeve të CO2 kur vendet e pasura (si SHBA-ja) nuk kanë arritur të bëjnë të njëjtën gjë. Për më tepër, edhe nëse Kina dhe India janë tani dy nga ndotëset më të mëdha të botës, ato mbajnë pak përgjegjësi për të kaluarën, emetimet kumulative që çuan në krizën aktuale të klimës.

Kjo lë karotën, e cila do të vinte në formën e stimujve tatimorë ose subvencioneve për të mbështetur energjinë e gjelbër. Kur kombinohen me politika të tjera, këto mund t’i lehtësojnë firmat që të përshtaten me standardet më të larta mjedisore (të tilla si ato të lidhura me programin e mbulimit dhe tregtisë). Por politika të tilla janë të shtrenjta, që do të thotë se trajtimi i ndryshimeve klimatike do të kërkojë që vendet më të pasura të ndihmojnë në financimin e tyre. Pavarësisht nëse India bëhet apo jo Kina e re, është ende në fuqinë tonë të sigurojmë që ajo të mos bëhet ndotësi i ri i madh.

(Pinelopi Koujianou Goldberg, ish-kryekonomiste e Grupit të Bankës Botërore dhe kryeredaktore e American Economic Review, është profesoreshë e ekonomisë në Universitetin Yale. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)