Athinë – Java e kaluar solli një lajm të rrallë të mirë: inteligjenca artificiale u mundësoi studiuesve të zhvillonin një antibiotik të aftë për të vrarë një superbakter ekzotik që kishte sfiduar të gjitha barnat antimikrobiale ekzistuese. Një algoritëm i drejtuar nga AI-ja hartoi mijëra përbërës kimikë në proteinat kryesore të Acinetobacter baumannii, bakter që shkakton pneumoni dhe infekton plagët aq rëndë sa Organizata Botërore e Shëndetësisë e kishte klasifikuar atë si një nga tre “kërcënimet kritike” të njerëzimit.
Pasi u bë harta, AI-ja vazhdoi të shpikte një ilaç efektiv me karakteristika të reja në krahasim me antibiotikët ekzistues. Pa ndihmën e AI-së, antibiotiku që shpëton jetën do të mbetej vetëm ëndërr. Ishte një triumf shkencor për shekuj.
Por ka një anë tjetër të keqe. Ju kujtohet Chris Smalls, punonjësi i magazinës në Amazon, i cili organizoi një largim punonjësish nga objekti i kompanisë Staten Island, Nju Jork, për të protestuar ndaj kushteve të punës gjatë pandemisë?
Smalls arriti një famë të shkurtër kur u zbulua se, pasi e pushuan atë, drejtorët e pasur dhe të fuqishëm të Amazonit kaluan një telekonferencë të gjatë duke planifikuar të përdornin vrasjen e personazheve për ta minuar kauzën e tij. Megjithatë, disa vjet më vonë, Smalls organizoi me sukses sindikatën e parë (dhe ende të vetme) të njohur zyrtarisht të punonjësve të Amazonit në Shtetet e Bashkuara. Sot, suksese të tilla rrezikohen nga e njëjta teknologji AI që prodhoi antibiotikun që shkatërron mikrobet.
Sindikata e Smallsit ishte pengesë për menaxherët e Amazonit, të cilët ishin trajnuar për vite të tëra për të përdorur çdo mjet, të drejtë apo të padrejtë, për t’i parandaluar sindikatat e punëtorëve. Në një video trajnimi të zbuluar në vitin 2018, menaxherët u trajnuan të shikonin për shenja paralajmëruese të aktivitetit organizues. Atyre iu kërkua të përdornin kamerat e vëzhgimit jashtë depove të Amazonit për të dalluar punonjësit që vonojnë pas turnit të tyre, duke kërkuar potencialisht të bindin kolegët për t’u bashkuar me një sindikatë. Ata u inkurajuan gjithashtu të përgjonin bisedat e punonjësve, duke dëgjuar fraza si “paga e jetesës” ose “ndihem i shteruar”.
Menjëherë pas kësaj softueri zëvendësoi, ose të paktën ndihmoi, metodat primitive të mbikëqyrjes së shefave. Në vitin 2020, Recode raportoi se Amazoni kishte blerë konsolën e funksionimit gjeoSPatial (SPOC) për të monitoruar punëtorët e prirë ndaj përpjekjeve të sindikatave. Dhe Vice ekspozoi sesi departamenti i burimeve njerëzore të Amazonit monitoroi listat e punonjësve dhe grupet e Facebookut për të parashikuar ngadalësime të punës, greva dhe veprime të tjera kolektive.
Softueri kategorizoi tiparet dhe sjelljet e punëtorëve sipas nëse ato ishin të lidhura me tendencat pro-sindikatës. Por fuqia parashikuese e softuerit e zhgënjeu Amazonin, kështu që kompania vazhdoi të mbështetej te menaxherët rajonalë që mbanin kontrollin e punëtorëve në mënyrën e vjetër.
E gjithë kjo tani është eklipsuar nga AI-ja. Pse të mbani një sy ose një vesh të trajnuar për punonjësit, ose të blini softuer për të lexuar postimet dhe faqet e tyre në Facebook, kur një AI e centralizuar mund të zbulojë frazat dhe sjelljet miqësore me sindikatat në çdo magazinë Amazon automatikisht në kohë reale dhe me kosto zero?
Në mënyrë shqetësuese, inteligjenca artificiale që shkatërron bashkimin mbështetet pikërisht në të njëjtat zbulime shkencore që dhanë inteligjencën artificiale që shkatërron mikrobet. Përpara AI-së, studiuesit i kategorizuan molekulat si vektorë që ose përmbanin ose nuk përmbanin grupe të caktuara kimikatesh. Kjo nuk ishte ndryshe dhe jo më efikase sesa softueri SPOC i Amazonit që kategorizon punonjësit në bazë të tundimit të tyre të perceptuar për të formuar një sindikatë.
Në të kundërt, programet kundër mikrobeve të inteligjencës artificiale mbështeten në rrjetet nervore dhe modelet e mësimit të makinerive të afta për të eksploruar hapësira kimike që studiuesve njerëzorë do t'u duheshin dekada për t'i vëzhguar. Më pas ata trajnohen për ta analizuar strukturën molekulare të proteinave të mikrobeve dhe për të identifikuar komponimet me një probabilitet të lartë për ta vrarë atë.
Programet e shkatërrimit të sindikatave të AI-së mbështeten në të njëjtin proces. I vetmi ndryshim është se, në vend të hapësirave dhe molekulave kimike, AI-ja eksploron hapësirat e magazinës për t'u fokusuar te punonjësit, të dhënat e të cilëve në kohë reale ngarkohen vazhdimisht në program nga pajisjet elektronike që duhet të mbajnë kudo që shkojnë në vendin e punës - përfshirë tualetin.
Këto sisteme të drejtuara nga AI mësojnë se si të hartojnë strategji për të neutralizuar objektivin e tyre të programuar, pavarësisht nëse është një grumbull proteinash në zemër të një mikrobi ose një grup punëtorësh në dhomën e pushimit. Në të dyja rastet, AI i kategorizon objektivat e saj në vektorë të cilët përdoren më pas për ta maksimizuar probabilitetin e eliminimit të tyre.
Ishte e pashmangshme. Njerëzimi u tregua mjaft i shkëlqyeshëm për të zhvilluar algoritme të inteligjencës artificiale të afta për të deshifruar plotësisht proteinat e një virusi vrasës – pa asnjë kontribut njerëzor – dhe për të krijuar një antibiotik efektiv. A kishte ndonjëherë ndonjë dyshim se konglomeratet si Amazoni do ta shfrytëzonin këtë mundësi për të identifikuar dhe zvogëluar vendet e punës përgjatë zinxhirit të tyre të furnizimit ku AI parashikon një probabilitet më të lartë të sindikalizimit?
Ekonomistët pohojnë me zell se forcat e kërkesës dhe ofertës punojnë në mënyrë të besueshme për të siguruar që ndryshimi teknologjik të na sjellë dobi. Ky trillim i lejon ata të shmangin vështrimin e tyre nga lufta e egër e klasave që po ndodh nën hundët e tyre, duke shkatërruar jetën e miliona njerëzve, ndërkohë që e bën makroekonominë të paaftë të gjenerojë (të paktën pa nivele të paqëndrueshme borxhi) mjaftueshëm kërkesë për mallrat që teknologjia mund të prodhojë.
Warren Buffett, i cili suksesin e tij i detyrohet kryesisht injorimit të iluzioneve të ekonomistëve, tha në mënyrë të famshme se lufta e klasave është e vërtetë dhe se klasa e tij po e fiton atë me dorë. Kjo ndodhi përpara se pajisjet digjitale të drejtuara nga algoritmi të zëvendësonin punonjësit në katin e dyqanit, duke diktuar një ritëm pune dhe një regjim mbikëqyrjeje totale që i bënte fabrikat në Kohët Moderne të Charlie Chaplin të dukeshin si parajsë punëtorësh. Sikur të mos mjaftonte kjo, AI-ja tani po fuqizon konglomeratet për të zhdukur të vetmin institucion që mund t'u japë punëtorëve një sasi të vogël pushteti në një botë ku ata nuk kanë pothuajse asnjë: sindikatat e punëtorëve.
Lufta e klasave, të cilën Buffett e pranoi, së shpejti do të vendosë kapitalin e bazuar në renë kompjuterike të veshur me AI në çdo sektor kundër një prekariati mbarëbotëror të lirë vetëm për të humbur dhe për të humbur përsëri. Cilado qoftë politika apo aspiratat e dikujt, duhet të jetë e qartë se kjo ekonomi është edhe e papërshkrueshme dhe e paqëndrueshme.
(Yanis Varoufakis, ish-ministër i financave i Greqisë, është lider i partisë MeRA25 dhe profesor i ekonomisë në Universitetin e Athinës. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
