OpEd

Kriza e shpenzuar e Perëndimit

Shkalla e mundësisë që Evropa ka humbur u bë e dukshme në Konferencën e fundit të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgow. Si munden liderët e BE-së t'i japin leksione pjesës tjetër të botës për energjinë e rinovueshme kur Gjermania e pasur po ndërton termocentrale me linjit, Franca po dyfishon energjinë bërthamore dhe çdo shtet tjetër anëtar i BE-së i ngarkuar me borxhe të papagueshme është lënë në duart e veta për t'u marrë me transicionin e gjelbër?

Pelerina e argjendtë në renë e zymtë të pandemisë ishte mundësia që i dha Perëndimit për të korrigjuar rrugët. Gjatë vitit 2020, rrezet e dritës shkëlqenin. Bashkimi Evropian u detyrua të mendonte për një bashkim fiskal. Më pas, ndihmoi në largimin e Donald Trumpit nga Shtëpia e Bardhë. Dhe një Marrëveshje e Re e Gjelbër globale papritmas u duk më pak e largët. Më pas erdhi viti 2021 dhe tërhoqi perdet e errësirës.

Javën e kaluar, në rishikimin e saj të stabilitetit financiar, Banka Qendrore Evropiane publikoi paralajmërimin e mbushur me ankth: Evropa po përballet me një flluskë të pasurive të paluajtshme të vetëpërjetësuara dhe të nxitura nga borxhi. Ajo që e bën raportin të rëndësishëm është se BQE-ja e di se kush po e shkakton flluskën: vetë ajo, përmes politikës së saj të lehtësimit sasior (QE) - një term i politikës për krijimin e parave në emër të financuesve. Është e ngjashme me atë që mjekët tuaj ju paralajmërojnë se ilaçi që ju kanë përshkruar mund t’ju vrasë.

Pjesa më e frikshme është se nuk është faji i BQE-së. Arsyetimi zyrtar për QE-në është se sapo normat e interesit kishin rënë nën zero, nuk kishte asnjë mënyrë tjetër për të kundërshtuar deflacionin që kërcënonte Evropën. Mirëpo qëllimi i fshehtë i QE-së ishte të kalonte borxhin e paqëndrueshëm të korporatave të mëdha me humbje dhe, aq më tepër, të shteteve anëtare kyç të Eurozonës (si Italia).

Pasi liderët politikë të Evropës zgjodhën, në fillim të krizës së euros një dekadë më parë, të mbeten në mohim për borxhet masive të paqëndrueshme, ata ishin të detyruar ta hidhnin këtë patate të nxehtë në prehrin e Bankës Qendrore. Që atëherë, BQE ka ndjekur një strategji të përshkruar më së miri si fshehje e përhershme e falimentimit.

Pak javë pas goditjes së pandemisë, presidenti francez, Emmanuel Macron, dhe tetë krerët e tjerë të qeverive të Eurozonës kërkuan ristrukturimin e borxhit nëpërmjet një eurobondi të duhur. Në thelb, ata propozuan që, duke pasur parasysh oreksin e pandemisë për borxhe të reja, një pjesë e konsiderueshme e barrës në rritje që shtetet tona nuk mund të mbajnë (të pandihmuara nga BQE-ja) të zhvendoset mbi supet më të gjera, pa borxhe, të BE-së. Jo vetëm që ky do të ishte një hap i parë drejt bashkimit politik dhe rritjes së investimeve panevropiane, por gjithashtu do të çlironte BQE-në nga detyrimi për të rrokullisur një mal me borxhe që vendet anëtare të BE-së nuk mund ta paguajnë kurrë.

Mjerisht, nuk do të ishte. Kancelarja gjermane, Angela Merkel, e vrau përfundimisht idenë, duke ofruar në vend të saj një rimëkëmbje të lehtë dhe të qëndrueshme, e cila është zëvendësim i tmerrshëm. Jo vetëm që është makroekonomikisht e parëndësishme; ajo gjithashtu e bën perspektivën e një Evrope federale edhe më pak tërheqëse për votuesit më të varfër holandezë dhe gjermanë (duke i futur në borxhe në mënyrë që oligarkët e Italisë dhe Greqisë të marrin grante të mëdha). Dhe, pavarësisht nga një element i huamarrjes së përbashkët, fondi i rimëkëmbjes është krijuar për të mos bërë asgjë për të ristrukturuar borxhet e papagueshme që BQE-ja ka rrokullisur vazhdimisht - dhe të cilat pandemia i ka shumëfishuar.

Pra, ushtrimi i BQE-së në fshehjen e përhershme të falimentimit vazhdon, pavarësisht frikës së 'binjakëve' të funksionarëve të saj: të mbahen përgjegjës për flluskën e rrezikshme të nxitur nga borxhi që po fryjnë, dhe duke humbur arsyetimin e tyre zyrtar për QE, ndërsa inflacioni stabilizohet mbi objektivin e tyre formal.

Shkalla e mundësisë që Evropa ka humbur u bë e dukshme në Konferencën e fundit të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgow. Si munden liderët e BE-së t'i japin leksione pjesës tjetër të botës për energjinë e rinovueshme kur Gjermania e pasur po ndërton termocentrale me linjit, Franca po dyfishon energjinë bërthamore dhe çdo shtet tjetër anëtar i BE-së i ngarkuar me borxhe të papagueshme është lënë në duart e veta për t'u marrë me transicionin e gjelbër?

Pandemia i dha Evropës një hapje për të hartuar planin e besueshëm për një Union të Energjisë së Gjelbër të financuar mirë. Me një eurobond në vend, dhe kështu të çliruar nga purgatoria e fshehjes së përhershme të falimentimit, BQE mund të mbështeste vetëm bonot që Banka Evropiane e Investimeve lëshon për të financuar një Union të Energjisë së Gjelbër. Pra, po, Evropa shpërtheu mundësinë e saj për ta udhëhequr botën me shembull nga varësia e saj ndaj lëndëve djegëse fosile.

Ne evropianët nuk ishim vetëm, sigurisht. Teksa presidenti i SHBA-së Joe Biden, po zbarkonte në Glasgow, politika e zakonshme e korruptuar e Kongresit në shtëpi po shkëpuste agjendën e tij tashmë shumë të tkurrur të gjelbër nga një projektligj për infrastrukturën shumë ngjyrë kafeje, duke e vendosur ndryshimin e klimës në anën e pasme. Ndërsa Shtetet e Bashkuara, ndryshe nga Eurozona, të paktën kanë një Departament të Thesarit që punon së bashku me bankën e saj qendrore për të mbajtur borxhet madhështore të qëndrueshme, ato gjithashtu kanë humbur një mundësi për të investuar shumë në energjinë e gjelbër dhe punët me cilësi të lartë të nënkuptuara nga kalimi nga lëndët djegëse fosile. Si mund të presë Perëndimi që të bindë pjesën tjetër të botës që të përqafojë angazhimet ambicioze të klimës kur, pas dy vjetësh lirikë për transicionin e gjelbër, Bideni dhe evropianët arritën në Glasgow praktikisht duarbosh?

Me mbylljen e vitit 2021, qeveritë perëndimore, duke humbur mundësinë e tyre për të bërë diçka për emergjencën e qartë dhe aktuale të klimës, po zgjedhin të fokusohen në shqetësimet e ekzagjeruara. Njëra është inflacioni. Teksa përshpejtimi i rritjes së çmimeve duhet të kontrollohet, krahasimet e përhapura me stagflacionin e viteve 1970 janë qesharake. Në atë kohë, inflacioni ishte thelbësor për një SHBA që hidhte në erë sistemin e Bretton Woods në mënyrë që të ruante “privilegjin e tepruar” të dollarit. Sot, inflacioni nuk është funksional për hegjemoninë amerikane; përkundrazi, është një efekt anësor i mbështetjes së ekonomisë amerikane në procesin e financimit që shpërtheu në vitin 2008.

Paniku tjetër i ndërtuar i Perëndimit është Kina. E iniciuar nga ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump, dhe e përjetësuar me zell nga Bideni, lufta e re e ftohtë e shfaqur ka një qëllim të papranuar: të mundësojë Wall Street dhe Big Tech të marrin përsipër sektorët e financave dhe teknologjisë së Kinës. Të tmerruar nga përparimet e Kinës, si një monedhë digjitale funksionale e bankës qendrore dhe një qëndrim makroekonomik që është shumë më i sofistikuar se ai i tyre, SHBA-ja dhe BE-ja po zgjedhin një qëndrim agresiv që është një kërcënim i pamend për paqen dhe për bashkëpunimin global të nevojshëm për stabilizuar klimën e planetit tonë.

Një vit që filloi me shpresë, po përfundon zymtë. Elitat politike perëndimore, të paafta (dhe ndoshta jo të gatshme) për ta kthyer një krizë vdekjeprurëse në një mundësi jetëgjatë, kanë vetëm veten për të fajësuar.

(Yanis Varoufakis, ish-ministër i Financave i Greqisë, është lider i partisë MeRA25 dhe profesor i ekonomisë në Universitetin e Athinës. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)