Emërtimet e vendbanimeve, vlera etno-kulturore të çdo mjedisi
Tabelat në vendbanimet Rashtisha e Naltë dhe Kllezna e Naltë e shkruar gabimisht si e Epërme
Për vendbanimet si kategori e veçantë socio-gjeografike ka definime të ndryshme, varësisht prej qasjes studimore dhe profileve shkencore, por është pranuar pothuaj nga të gjithë se “vendbanimet janë njësi e veçantë antropogjeografike, të cilat kanë emrin, territorin dhe numrin e banorëve”.
Premium
Përkitazi me emërtimet dhe regjistrin e vendbanimeve në Komunën e Ulqinit
Për vendbanimet si kategori e veçantë socio-gjeografike ka definime të ndryshme, varësisht prej qasjes studimore dhe profileve shkencore, por është pranuar pothuaj nga të gjithë se “vendbanimet janë njësi e veçantë antropogjeografike, të cilat kanë emrin, territorin dhe numrin e banorëve”.
Në lidhje më këtë çështje ka mendime dhe pikëpamje të ndryshme, por më këtë rast do të cekim vetëm dy. Kështu për shembull, M.Macura si vendbanim ka definuar “çdo vend të banuar me emër të veçantë pa marrë parasysh se a janë të banuar në momentin e regjistrimit”. Ndërsa nga ana tjetër, statistika zyrtare ka pranuar definimin gjeografik të vendbanimeve se “vendbanimi është njësi e veçantë territoriale-antropogjeografike me emër të veçantë pa marrë parasysh numrin e shtëpive”.
Nga ajo që u tha më lart del se vendbanimet, veçohen me hapësirën e tyre territoriale, numrin e shtëpive dhe të banorëve në një vend të caktuar, paraqesin dukuri komplekse, që trajtohen nga disiplinat e ndryshme shkencore.
Vendbanimet pa banorë
Gjatë diskutimit në takim (në mbledhjen e Kuvendit të Komunës së Ulqinit, më 31.5.2016, ku qe diskutuar për emërtimet dhe regjistrin e vendbanimeve v.j.) në mes tjerash, u trajtuan edhe vendbanimet të cilët tash janë pa banorë. Një dukuri e tillë ka filluar të jetë e pranishme sidomos në këto dy dekadat e fundit që dëshmohet edhe rezultatet e regjistrimit të popullsisë (1991, 2003, 2011). Pasi, trendi i emigrimit të popullsisë është bërë dukuri bashkëkohore nga një dukuri e tillë nuk bën përjashtim as disa vendbanime në Komunën e Ulqinit. Por, ishte konstatim i përgjithshëm se ndonëse këto vendbanime për këtë kohë janë pa banorë, ata nuk duhet të fshihen nga regjistri i vendbanimeve, sepse ish banorët aty kanë shtëpitë dhe pronat e tyre. Një qëndrim i tillë ishte me vend, sepse në të ardhmen mund të ndodhë që të ketë rikthim të ish-banorëve, apo vendosjes së të tjerëve në to. Por, pasi ata vazhdojnë të jenë pronarë legjitimë, çështje kjo e cila nuk mund të eliminohet me asnjë vendim administrativ, u vendos që të jenë pjesë e regjistrit të përgjithshëm të vendbanimeve, në Komunën e Ulqinit.
Duke marrë parasysh së në Statutin e Komunës së Ulqinit ekzistonin të evidentuara 39 vendbanime, në cilësinë e këshilltarit të FORCËS, në seancën e Kuvendit të komunës paraqita propozimin me datën 13.4.2011, duke i shtuar numrit ekzistues edhe katër vendbanime të tjera që ishin: Selita, Gjonza, Kravari i Poshtëm dhe Rashtisha e Poshtme. Propozimi im pas arsyetimit u miratua njëzëri nga këshilltarët dhe më pas u bë pjesë e Statutit të Komunës së Ulqinit, përkatësisht neni nr.8 (Fletorja Zyrtare e MZ nr.16/11).
Por, pasi ditë më parë nga shërbimi i Kuvendit arriti akti për Vendimin për caktimin e emrave të vendbanimeve në territorin e Komunës së Ulqinit, në lidhje me këtë çështje Këshilli për propozimin e emërtimeve të rrugëve, shesheve dhe institucioneve në Komunën e Ulqinit, mbajti mbledhje më datën 30.5.2016. Pas një diskutimi konstruktiv nga pjesëmarrësit me shumicë të votave, u miratua propozimi që regjistrit ekzistues t’i shtohen edhe shtatë vendbanime të tjera: Amulli i Poshtëm, Bore, Gaçi, Suma, Kodra e Dakajve, Zenelaj dhe Zheji.
Ndërsa në mbledhjen e Kuvendit të Komunës së Ulqinit të mbajtur një ditë më pas, pra më 31.5.2016, gjatë diskutimit për këtë pikë të rendit të ditës, duke arsyetuar propozimin e Këshillit, ceka se asnjë regjistër nuk është i përkryer andaj çdo propozim, apo vërejtje është e mirësesardhur, andaj ftova këshilltarët të marrin pjesë në diskutim për këtë çështje. Në diskutim morën pjesë disa këshilltarë, duke paraqitur pikëpamjet e tyre si për numrin e po ashtu edhe për drejtshkrimin e emërtimeve në gjuhën shqipe dhe atë malaziase. Kështu nga këshilltarët u propozua që regjistrit t’i shtohet edhe vendbanimi i LULAJVE, që u miratua njëzëri nga këshilltarët duke qenë vendbanimi i 51-të në regjistrin e vendbanimeve në Komunën e Ulqinit. Madje, duhet thënë se një vendbanim i tillë në Anë të Malit, ka vlera të veçanta etno-kulturore dhe historike, pothuaj si asnjë vendbanim tjetër në këtë krahinë.
Forma e folur dhe forma e shkruar e emërtimeve
Duke marrë parasysh së emërtimet e toponimeve (emërvendeve) paraqesin vlera gjuhësore dhe historike, duhet të kemi kujdes në shënimin e tyre në formën origjinale ashtu si i shqipton popullata vendore. Por, duke marrë parasysh formën e shkruar të tyre deri më tash në tabelat rrugore, duhet bërë çmos që ato gabime të mos përseritën edhe në të ardhmen. Kështu për shembull kemi të shkruar Rashtisha e Epërme, që nuk përkon me realitetin, sepse popullata vendore e quan Rashtisha e Naltë, apo e Sipërme, e jo e Epërme! Në mënyrë identike është shkruar edhe Kllezna e Epërme, në vend të Kllezna e Naltë, apo e Sipërme.
Dukuria e përkthimit të emërtimeve
Përkthimi i toponimeve nuk është dukuri e re dhe e panjohur edhe në ketë mjedis, që dëshmohet me deformime dhe kalke të ndryshme që janë të panevojshme. Sepse është dukuri e njohur dhe e pranueshme në vendet demokratike, që toponimet shënohen në formën e folur sipas popullsisë vendore. Por, në Komunën e Ulqinit kemi dubleta si Mali i Bardhë-Bijela Gora, Mali i Brisë-Briska Gora, apo forma e dubletës Katërkollë-Vladimir, Millë-Mide e të tjera. Por, me i çuditshëm është përkthim i emrit personal, ku Gjergji na del Gjorgje, rasti Shën Gjergjit në Sveti Djordje, apo Shën Kolli në Sveti Nikolla. Një dukuri e tillë është për çdo kritikë, sepse për raste të tilla, forma me e pranuar është ajo e transkripsionit, duke qenë më afër emërtimit përkatës, duke çmuar formën burimore në të folur dhe në të shkruar. Në rastin konkret nuk paraqet problem transkripsioni i shkronjave, sepse të tillat ekzistojnë edhe në gjuhën sllave, por problemi është i natyrës jashtëgjuhësore i diktuar nga faktori politik dekada me radhë, duke deformuar emërtimet përkatëse, përmes kalkave apo dubletave të panevojshme.
Emërtimet ndërkombëtare nuk përkthehen
Rasti i tillë është për hulumtim që dëshmon në formën më praktike asimilimin, sepse emrat askund nuk përkthehen apo deformohen, por shkruhen ashtu si janë në përdorim nga popullata përkatëse. Sepse nuk përkthehet fjala vjen San Francisko, San Marino, San Remo, San Diego, San Jose, Sankt Peterburg sipas dëshirës së individëve apo administratorëve të ndryshëm por shënohen si të tillë, dhe nuk paraqesin pengesë për komunikim. Madje një veprim i tillë është obligim ndërkombëtar sipas rezolutës së OKB, në lidhje me standardizimin e emërtimeve gjeografike (Gjenevë 1967). Sepse emërtimi i standarizuar është ai emërtim i cili është pranuar nga organet kompetente dhe ashtu në mënyrë unike shfrytëzohet në atë hapësirë gjuhësore.
Është çështje tjetër qasja subjektive, apo veprimi i qëllimshëm, për të deformuar toponimin përkatës i cili i takon arealit gjuhësor dhe kulturor të një popullsie tjetër ku raste të tilla në ish-Jugosllavi ka pasur mjaft, ku as Mali i Zi nuk ka mundur të jetë përjashtim. Sepse forma e shkruar në harta apo në aktet e administratës lokale paraqet gjendjen praktike të barazisë gjuhësore e me këtë, edhe kombëtare të popullsisë përkatëse në një mjedis të caktuar. Në lidhje me këtë çështje viset dhe vendbanimet shqiptare në Mal të Zi, paraqesin rast tipik për hulumtim jo vetëm gjuhësor, sepse përmes tyre paraqitet në mënyrë praktike pozita, dhe statusi i shqiptarëve në këtë mjedis.
Forma e folur dhe e shkruar
Edhe pse kemi të bëjmë me një territor relativisht të vogël sikurse është Ana e Malit, ka ndryshime gjuhësore lokale, sepse varësisht prej vendbanimit ka forma të ndryshme të folurit, andaj del se kemi formën e folur dhe formën e shkruar te emërtimit te vendbanimit. Kështu për lart thuhet nalt, përkatësisht forma lokale nelt, por edhe sipër. Ndërsa në këtë aspekt në Krajë thuhet Ana e Sipërme dhe Ana e Poshtme, që varet kryesisht nga aspekti relievor i kësaj krahine..
Konsultimet e domosdoshme me popullsinë vendore
Në lidhje me përcaktimin e territorit dhe të emërtimit të vendbanimeve popullsinë vendore del se nuk e ka konsultuar kush, nga ata që kanë vendosur për emërtimet në tabelat rrugore. Andaj, në këtë aspekt ndërmarrja e rrugëve e cila ka ndërtuar rrugën dhe ka vendosur tabelat rrugore e ka obligim të bëjë përmirësimin e tyre, sikurse i emërton popullsia vendore. Në lidhje me këtë çështje dua të cek se administrata lokale e Ulqinit në lidhje me vendbanimet Lisna dhe Bore vazhdimisht i ka paraqitur si një vendbanim si Lisna-Bore, që nuk përkon me gjendjen reale, sepse janë dy vendbanime të ndryshme.
Madje shikuar historikisht vendbanimi LISËN është më i vjetër, ndërsa BORE shumë i ri i banuar dhe me një shpërndarje hapësinore më të gjerë. Këtu si duket si kriter administrativ është marrë komuna kadastrale, andaj me këtë rast në regjistër i kemi evidentuar si dy vendbanime të veçanta: LISËN dhe BORE, duke bërë eliminimin e një padrejtësie disa vjeçare.
