(DW) – Dyzet vjet më parë, në shtator të vitit 1982, “Java e Librave të Ndaluar” së pari kishte zënë vend në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Sipas “bannedbooksëeek.org”, kjo fushatë vjetore ndërgjegjësuese, ishte nisur fillimisht “në përgjigje të rritjes së papritur të ndalimit të një numri të librave në shkolla, librari dhe biblioteka”.

Kjo i referohet rastit të “Island Trees School District” kundrejt Picos, ku një pjesë e Gjykatës së Lartë të ShBA-së kishte vendosur se Amendamenti i Parë do të kufizonte fuqinë e zyrtarëve të shkollave të mesme të larta dhe ato të larta nga heqja e librave nga bibliotekat e shkollave për shkak të përmbajtjes së tyre. Në këtë rast, shkolla kishte hequr nëntë libra nga biblioteka e saj në vitin 1976, duke përfshirë “Slaughterhouse-Five” të Kurt Vonnegut me arsyen se librat ishin kolektivisht “antiamerikanë, antikrishterimit, antisemitikë dhe thjesht të ndyrë”.

Gjykata kishte konstatuar se “bordet e shkollave lokale nuk mund t’i hiqnin librat nga raftet e bibliotekave të shkollës vetëm pse nuk u pëlqejnë idetë që përmbajnë ata libra”.

Krug, një aktiviste e shquar e bibliotekave dhe e Amendamentit të Parë Amerikan, kishte qenë konceptuesja e parë e kësaj jave së bashku me Komitetin e Lirisë Intelektual të Asociacionit Amerikan të Bibliotekave.

E mbajtur shpesh gjatë gjysmës së dytë të shtatorit – këtë vit mes 18 dhe 24 shtatorit – kjo ngjarje fokusohet në vlerën e qasjes së lirë dhe të hapur në informacion, siç garantohet me Amendamentin e Parë të Kushtetutës së SHBA-së.

Gjatë kësaj jave, komuniteti amerikan i librave, i bibliotekarëve, librashitësve, botuesve, gazetarëve, mësuesve dhe lexuesve përfshihet në aktivitetet “për të mbështetur lirinë për të kërkuar dhe shprehur ide, madje edhe ato që disa i konsiderojnë jopopullore”, siç thuhet në uebfaqen e “Javës së Librave të Ndaluar”.

Me kalimin e viteve, titujt e shquar kanë qenë vazhdimisht temë e çështjeve gjyqësore pasi janë konsideruar të papërshtatshëm për lexuesit e rinj, qoftë nga bordet e shkollave, prindërit apo grupet e mbrojtjes së qytetarëve në SHBA.

Ndër të tjera, “I Know Why The Caged Bird Sings” e poetes laureate amerikane, Maya Angelou është përshkruar si vepër “devijuese”. “The Adventures of Huckleberry Finn” e Mark Twain është cilësuar si ofendues racor për përdorimin e sharjeve. Në vitin 2001, “Catcher in the Rye” (1951) i J.D. Salinger ishte hequr nga një anëtar i bordit të shkollës i cili kishte besuar se ishte “libër i ndyrë dhe i ndyrë”. Të tretë konsiderohen shkrimtarë klasikë amerikanë.

Edhe librat ndërkombëtarë janë vënë në shënjestër: disa biblioteka të shkollave amerikane kanë bërë thirrje për të hequr librat e suksesshëm globalisht nga raftet e tyre. Një nga ta është “Harry Potter” i autores britanike J.K. Rowling, pasi ato merren me fantazmat, kultet dhe magjitë.

Ndërkohë, “Vargjet satanike” të Salman Rushdie është ndoshta shembulli më i dukshëm i një libri që është ndaluar në shumë vende dhe kishte irrituar shumë myslimanë për portretizim blasfemues të profetit Muhamed.

Romancieri i cili ishte detyruar të fshihej për gati 10 vjet pasi libri i tij u publikua në vitin 1988, pasi ajatullahu iranian Ruhollah Khomeini kishte ofruar 3 milionë dollarë për kokën e autorit.

Më 12 gusht 2022, i dyshuari 24-vjeçar Hadi Matar goditi disa herë me thikë shkrimtarin Rushdie, teksa ky i fundit ishte gati të mbante një ligjëratë publike në institutin “Chautauqua” në shtetin e Nju Jorkut. Matar ishte arrestuar në vendngjarje dhe që atëherë ishte deklaruar i pafajshëm për akuzat e sulmit dhe tentativës për vrasje. Thuhet se Matar kishte lexuar vetëm dy faqe të romanit kontrovers të autorit. Derisa kishte folur nga burgu për “New York Post”, Matar kishte thënë se Rushdie ishte “dikush që kishte sulmuar islamin”.

Mbështetësit argumentojnë se përveç semantikës, respektimi i “Javës së Librave të Ndaluar” rrit ndërgjegjësimin e njerëzve për lirinë e tyre mbi informacionin dhe parandalon për një kohë të gjatë që sfidat të kthehen në ndalime të plota.