Uria kaplon sudanezët

Në kryeqytetin e Khartoum, protestat e pamëshirshme kundër grushtit të shtetit e kanë paralizuar qytetin teksa protestuesit po i bllokojnë rrugët për t’u bërë presion gjeneralëve. Me periudhën e fundit të inflacionit, njerëzit u detyruan të përgjysmojnë konsumin e tyre

Çdo ditë sjell probleme të reja financiare për Ikhlas Zakarian, nëna e vetme e gjashtë fëmijëve që shet filxhanë me çaj në një stendë buzë rrugës në një qytet provincial në Sudan. Çmimet për mallrat bazë janë rritur shumë dhe ndonjëherë ajo mund të sigurojë vetëm një vakt për fëmijët.

Kostoja e ujit që ajo zien për çaj është dyfishuar. Dy nga fëmijët e lanë shkollën disa muaj më parë për të punuar në ara, mirëpo të ardhurat e tyre po pakësohen pasi moti i thatë i ka dëmtuar të korrat.

Situatë e vështirë

“Situata është bërë e pamundur”, ka thënë Zakaria, e cila jeton në rajonin e shkatërruar nga lufta e Darfurit, e burri i së cilës u largua disa vite më parë.

Në të gjithë Sudanin, kushtet e jetesës janë përkeqësuar me shpejtësi qëkur një grusht shteti ushtarak i tetorit solli ekonominë tashmë të brishtë në rënie të lirë. Pushtimi rus i Ukrainës dhe zhvlerësimi i monedhës vetëm sa e kanë shtuar dhimbjen ekonomike.

Puçi ushtarak i 25 tetorit e ka përmbysur tranzicionin e Sudanit drejt sundimit demokratik pas tri dekadash represioni dhe izolimi ndërkombëtar nën presidentin autokratik Omar al-Bashir. Kombi afrikan ka qenë në një rrugë të brishtë drejt demokracisë qëkur një kryengritjeje popullore e detyroi ushtrinë ta largonte al-Bashirin dhe qeverinë e tij islamike në prill të vitit 2019.

Grushti i shtetit i stagnoi po ashtu përpjekjet dyvjeçare të qeverisë së rrezuar të kryeministrit Abdalla Hamdok për ta riparuar ekonominë me miliarda dollarë kredi dhe ndihmë nga qeveritë kryesore perëndimore e institucionet financiare ndërkombëtare. Një mbështetje e tillë u pezullua pas grushtit të shtetit.

“Ekonomia është tkurrur që nga rivlerësimi dhe kjo është përkeqësuar pas grushtit të shtetit”, ka thënë Sabna Imam, studiuese ekonomike sudaneze në Universitetin Erasmus të Roterdamit në Holandë.

Ngritje 260 për qind

Mirëpo një zhvlerësim i fundit ka ndikuar në çmimet më të larta: në mars paundi sudanez ra më tej, derisa në një moment u tregtua me 800 dollarë. Më pas rikuperoi njëfarë vlere, ama dëmi tashmë ishte bërë.

Kjo ka shkaktuar rritje dramatike të çmimeve për bukën, karburantin, energjinë elektrike, ilaçet, kujdesin shëndetësor dhe transportin publik. Në shkurt, inflacioni arriti në rreth 260%, sipas agjencisë së regjistrimit të vendit. Shifra të tilla pritet të ishin edhe më të mëdha në muajin mars.

Volker Perthes, i dërguari i OKB-së në Sudan, ka paralajmëruar muajin e kaluar se vendi tani është në rrezik për t’i humbur afatet kritike të Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar, ndërkaq perspektiva e rreth 50 miliardë dollarëve për lehtësimin e borxhit nuk është më e sigurt.

“Efektet e kombinuara të konfliktit, krizës ekonomike dhe të korrave të dobëta ka të ngjarë të dyfishojnë numrin e njerëzve që përballen me urinë akute në rreth 18 milionë njerëz deri në fund të këtij viti”, ka treguar ai për Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Më shumë se 45 milionë banorë të Sudanit tashmë jetojnë në varfëri.

Në Nyala, kryeqyteti provincial i Darfurit perëndimor, ku jeton Zakaria, çmimi i sheqerit dhe benzinës është dyfishi i asaj që ishte javë më parë. Për t’ia dalë mbanë, Zakaria e rriti çmimin e një filxhani çaji me 50%. Disa nga klientët e saj nuk mund ta përballojnë këtë tani.

Kryeqyteti i paralizuar

Në kryeqytetin e Khartoum, protestat e pamëshirshme kundër grushtit të shtetit e kanë paralizuar qytetin teksa protestuesit po i bllokojnë rrugët për t’u bërë presion gjeneralëve. Me periudhën e fundit të inflacionit, njerëzit u detyruan të përgjysmojnë konsumin e tyre, sipas Ahmed al-Tayeb, i cili shet sende ushqimore në një nga tregjet kryesore të qytetit.

Ai ka bërë të ditur se ka parë mungesa të konsiderueshme në mallrat bazë pjesërisht për shkak të mbylljes së autostradave kryesore që lidhin kryeqytetin me portet e Detit të Kuq dhe kufirin egjiptian në veri.

Dy agjenci të OKB-së – Programi Botëror i Ushqimit dhe Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë – po paralajmërojnë se më e keqja nuk ka ardhur ende.

Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë ka bërë të ditur se 5.6 milionë janë prekur nga periudhat e thata, përveç 9.8 milionë njerëzve që janë të pasigurt për shkak të krizës ekonomike. Ajo bëri të ditur se niveli i shiut të këtij sezoni në shumicën e provincave është më pak se normal, me periudha të gjata e të thata që priten gjatë verës.

Dy agjencitë thanë se periudhat e fundit të dhunës në rajonet e Darfur dhe Kordofan kanë dëmtuar fermat dhe kanë lënë shumë pa punë.

“Në Sudan, ne po lundrojmë aktualisht në stuhinë e përsosur”, ka theksuar Carl Paulson, kreu i programit të WFP në vend. Ai tha se një sërë faktorësh janë fajtorë, më së fundi pushtimi i Ukrainës nga Rusia.

Pushtimi i ka rritur çmimet e karburantit dhe ushqimit në mbarë botën, mirëpo kjo është një çështje më e madhe për vendet e varfra në Afrikë dhe Lindjen e Mesme, të cilat varen shumë nga importet për të ushqyer popullsinë në rritje. Rusia dhe Ukraina janë burimi i 87% të grurit të importuar të Sudanit.

Krizë e thellë

Zyra e OKB-së për Koordinimin e Çështjeve Humanitare ka thënë se më shumë se 1.9 miliardë dollarë nevojiten në vitin 2022 për të ofruar ndihmë dhe mbrojtje për 14.3 milionë njerëz në Sudan.

Sudani ka vite që lufton me një sërë vështirësish ekonomike. Vendi u zhyt në krizë ekonomike kur jugu i pasur me naftë u shkëput në vitin 2011 pas dekadash lufte, duke marrë me vete më shumë se gjysmën e të ardhurave publike dhe 95% të eksporteve.

Sudani ishte gjithashtu një paria ndërkombëtare pasi u vendos në listën e Shteteve të Bashkuara të sponsorëve shtetërorë të terrorit në fillim të viteve 1990. Kjo e përjashtoi vendin në masë të madhe nga ekonomia globale dhe e pengoi atë të merrte kredi nga institucionet ndërkombëtare si FMN.

Ish-presidenti Donald Trump hoqi Sudanin nga lista e zezë pasi qeveria kalimtare ra dakord të paguante 335 milionë dollarë si kompensim për viktimat e sulmeve të kryera nga rrjeti al-Kaida i Osama bin Ladenit, ndërkohë që lideri i terrorit jetonte në Sudan. Largimi ishte gjithashtu një nxitje për Sudanin për të normalizuar lidhjet me Izraelin.

Imami, studiuesi ekonomik, ka sqaruar se Sudani kishte pritur 700 milionë dollarë në buxhetin e vitit 2022 në kredi të huaja dhe ndihmë për të lehtësuar barrën e masave shtrënguese, duke përfshirë lundrimin e monedhës dhe uljen e subvencioneve për bukë dhe karburant.

Por me pezullimin e një ndihme të tillë, qeveria e udhëhequr nga ushtria ka rritur taksat dhe tarifat e tjera me 145%.

“Kjo ua shton vuajtjet njerëzve”, është shprehur ajo.