Zhurma e fëmijëve dhe muzika jehonin në një korridor të ngushtë të bodrumit në Izrael, teksa ata kërcenin në një mal me topa plastike dhe qeshnin.
Atmosfera ndryshoi papritur atë të shtunë të muajit të kaluar, pasi të paktën dhjetëra burra besimtarë u shfaqën dhe bllokuan hyrjen, duke akuzuar këndin e brendshëm të lojërave për përqeshje të shtunës së shenjtë të hebrenjve. Prindërit e zemëruar u përballën me ta, shpërthyen përleshjet dhe në një çast, qendra në këtë qytet të përzier ishte bërë simbol i betejës më të madhe midis hebrenjve shekullarë dhe fetarë në Izrael.
“Unë mendoj se përfaqëson atë që po ndodh në vend”, ka theksuar Tzipi Brayer Sharabi, nënë 38-vjeçare që thotë se u sulmua dhe u hodh përtokë gjatë incidentit të 20 majit. “Dua që fëmijët e mi të jetojnë ashtu siç zgjedhin të jetojnë. Unë nuk dua që dikush t'u thotë atyre si duhet të hanë, si duhet të vishen, çfarë duhet të bëjnë në të ditën e shabatit”.
Incidente të ngjashme kanë prishur prej kohësh ekuilibrin e dobët midis komuniteteve. Por me partitë ultraortodokse që tani kanë pushtet të paprecedent në qeverinë e re të Izraelit – dhe luajnë rol kyç në planin e shumëkritikuar për të reformuar sistemin gjyqësor – ato po përkeqësojnë shqetësimet mes izraelitëve laikë se karakteri dhe e ardhmja e vendit të tyre është në rrezik.
Përfitimet e komunitetit haredi
Falë ndikimit të tij të stërngarkuar politik, komuniteti haredi ka fituar buxhete masive që kritikët thonë se do të forcojnë mënyrën e izoluar të jetesës dhe do të dobësojnë perspektivat ekonomike të Izraelit, ndërsa popullsia ultraortodokse po lulëzon.
“Ne kemi dy fëmijë. Ata kanë 10 fëmijë. Ata do të jenë shumica këtu, përfundimisht”, ka treguar Brayer Sharabi, izraelit laik, bërryli i të cilit u thye në përleshje. “Çfarë do të ndodhë me këtë vend pasi të kenë shumicën?”.
Ultraortodoksët e Izraelit, të njohur si haredi, përbëjnë 13% të popullsisë 9.7 milionëshe të vendit. Komuniteti i mbyllur ka qenë prej kohësh në kundërshtim me shumicën laike, duke u përplasur për rekrutimin ushtarak, integrimin e tyre në fuqinë punëtore dhe parimet bazë që udhëheqin jetën e tyre. Hebrenjtë haredi në Izrael gjithashtu po rriten më shpejt se çdo grup tjetër, me rreth 4% në vit.
Dallimet e shumta midis hebrenjve fetarë dhe laikë e kanë tronditur vendin gjatë 75 viteve të tij. Nën qeverinë e kryeministrit Benjamin Netanyahu, ndjenja po rritet në mesin e izraelitëve laikë se stili i tyre i jetesës mund të ketë datë skadimi.
Netanyahu ndërkohë po i largon kritikat e tilla, duke thënë se ultraortodoksët janë qytetarë izraelitë që meritojnë financim dhe se ai po punon për t'i integruar ata në fuqinë punëtore.
Ultraortodoksët jetojnë kryesisht në qytete të veçanta dhe lagje të qyteteve dhe ndryshe nga shumica e hebrenjve laikë, shumica nuk janë rekrutuar në ushtri sipas një sistemi përjashtimesh prej dekadash që u lejon atyre të studiojnë tekste fetare. Shumë prej tyre vazhdojnë studimin fetar deri në moshën madhore dhe nuk punojnë, duke jetuar nga rrogat e qeverisë.
Shkollat ultraortodokse gjerësisht nuk mësojnë një kurrikulë bazë të matematikës ose anglishtes. Ekspertët kanë njoftuar se kjo u jep atyre pak aftësi për të hyrë në botën e punës, duke krijuar një recetë për varfërinë dhe rritjen e varësisë nga ndihma e qeverisë gjersa popullsia rritet.
Fonde për ultraortodoksët
Ultraortodoksët kanë bërë të ditur se fëmijët e tyre megjithatë meritojnë fonde të fuqishme shtetërore për arsimin dhe se komunitetet e tyre ndryshe izoluese mbrojnë një mënyrë jetese shekullore. Drejtuesit e tyre thonë gjithashtu se ata kontribuojnë në ekonomi duke paguar shuma të konsiderueshme tatimi mbi shitjet për blerjet e konsumatorëve për familjet e tyre të mëdha.
Yinon Azulai, ligjvënës me partinë ultraortodokse shas, muajin e kaluar në një fjalim parlamentar denoncoi atë që ai e quajti “nxitjen e egër që shpërtheu këto ditë dhe shkonte në rrugët e urrejtjes së pabazë për komunitetin ultraortodoks” pasi një prezantuesi i njohur televiziv e quajti komunitetin “gjakpirës”.
“Unë nuk kam ndërmend të kërkoj falje që jam haredi”, është shprehur ai në foltoren e Knessetit.
Gilad Malach, drejtor i Programit ultra-ortodoks në Izrael në Institutin e Demokracisë së Izraelit, institut kërkimor, ka thënë se buxheti i madh ishte pjesë e një tendence më të gjerë që tregon se komuniteti nuk po integrohet me shoqërinë më të madhe të vendit.
“Vitet e fundit kemi gjithnjë e më shumë shenja se ky proces nuk është mjaft i fortë”, ka treguar ai. “Njerëzit pyesin veten, cili është drejtimi në të cilin shkon shteti izraelit?”.
Dan Ben-David, ekonomist që ka kritikuar prej kohësh atë që ai thotë se është trajtim preferencial për ultraortodoksë, ka theksuar se subvencionet bujare dhe fuqia politike ofrojnë paraqitje të shkurtër të së ardhmes së Izraelit.
“Asnjë ditë nuk kalon ku nuk jemi të përmbytur me një pamje të qartë se si do të jetë jeta” nën një shumicë ultraortodokse, ka treguar Ben-David, president i Institutit Shoresh të Universitetit të Tel-Avivit për Kërkime Socio-Ekonomike. “Niveli i tensionit është shumë më i lartë”.
Dhjetëra miliona dollarë në fondet financiare të miratuara në buxhetin e fundit muajin e kaluar kanë zemëruar izraelitët laikë.
Protestat javore kundër rishikimit ligjor kanë adoptuar ndonjëherë tema antifetare, veçanërisht përpara një afati të caktuar nga gjykata më 31 korrik për Netanyahu për të paraqitur një ligj të ri për të adresuar çështjen e regjistrimit ultraortodoksë. Nuk është e qartë nëse një projektligj i propozuar do të kalonte mbledhjen ligjore. Ajo nuk kërkon të tërheqë më shumë burra ultraortodoksë në ushtri, por përkundrazi do t’i shtyjë ata që t’i bashkohen fuqisë punëtore më herët.
Rrëmuja në qendrën e lojërave në Harish, qytet i përzier laik dhe fetar, bëri njoftime në lajme ndërsa po ziheshin shenja të tjera shqetësimi.
Në maj, kur këngëtarja Noa Kirel fitoi vendin e tretë në Eurovision, izraelitët festuan gjerësisht. Por një anëtare e fuqishme ultraortodokse e koalicionit të Netanyahut, Moshe Gafni, përmendi emrin e saj dhe iu referua kostumit të saj zbulues të performancës gjatë një debati për buxhetin.
“Unë gjithashtu do t’i dhuroja disa rroba për të, që ajo të ketë disa prej tyre”, ka theksuar Gafni, kryetare e Komitetit të Financave. Kirel u citua në mediat izraelite duke thënë se të gjithë kanë të drejtë të kenë mendimin e tyre.
Përktheu: Blerta Haxhiu
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
