Qeveria e konsideron të vështirë përmbushjen e kritereve për largimin e kryetarëve në veri

Mbështetur në një raport të miratuar në mbledhjen e fundit, Qeveria e konsideron vështirë të arritshëm përmbushjen e kritereve për largimin e kryetarëve të komunave përmes peticionit. Kuotën prej 20% e cila kërkohet për t’i dhënë shtytje nismës dhe procedurën e votimit për largim të kryetarëve, që kërkon aprovimin e shumicës së votuesve të regjistruar, qeveria i konsideron si kritereve të vështira

Qeveria e Kosovës e ka parashikuar epilogun që mund ta kenë nismat për largimin e kryetarëve të komunave, sipas një raporti të miratuar në mbledhjen e së mërkurës. Ekzekutivi e sheh vështirë të arritshëm përmbushjen e kritereve që janë vënë për jetësimin e nismave të tilla, që pritet të provohen në komunat e populluara me shumicë serbe.

Në raportin e analizës për mekanizmat e demokracisë lokale trajtohet edhe udhëzimi që i hap rrugë largimit të kryetarëve përmes peticionit, miratimi i të cilit është arsyetuar me situatën e krijuar në veri.

Sipas dokumentit, praktikisht zbatimi dispozitës që derivon nga Ligji për Vetëqeverisje Lokale është shumë i vështirë i arritshëm për dy arsye kryesore.

“E para, nisma për largim kërkon një kuotë prej 20% të votuesve të regjistruar, e që është mjaft sfiduese për tu arritur. Ndërsa e dyta, procedura e votimit për largim kërkon aprovimin e shumicës së votuesve të regjistruar e cila është e paarritshme, dhe mund të bazohet referuar numrit të votuesve që kanë votuar në zgjedhjet lokale. Si rrjedhojë, kriteri rigoroz për ndërmarrjen e nismave për shkarkim, e bënë pozitën e fortë të kryetarit të komunës, gjë që kjo ka mundur të jetë një nga faktorët për mosndërmarrjen e një iniciative për largim”, shkruan në analizë.

Udhëzimi arsyetohet me situatën e krijuar në veri

Dokumenti i bën edhe një përshkrim situatës së krijuar në veri si rezultat i bojkotimit të zgjedhjeve nga serbët dhe domosdoshmërisë për krijimin e bazës ligjore që u hap rrugë largimit të kryetarëve.

“Prej hyrjes në fuqi të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale (LVL), mekanizmi i iniciativës për largim të kryetarit nuk ka qenë i rregulluar më tej me legjislacion sekondar. Pas zgjedhjeve të organizuara në prill të vitit 2023 në katër komunat në veri të Kosovës, Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zveçan dhe Zubin Potok, dhe refuzimi të komunitetit serb për pjesëmarrje në ato zgjedhje u krijua nevoja për identifikimin e mundësive për shfrytëzimit të mekanizmit të iniciativës për largimin e kryetarit të komunës. Si pasojë e diskutimeve publike në lidhje me ngjarjet që pasuan zgjedhjet në veri të Kosovës, u intensifikuan veprimet për përcaktimin e një kornize ligjore përmes nxjerrjes së Udhëzimit Administrativ Nr. 02/2023 për Iniciativën e Qytetarëve për Largimin e kryetarit të Komunës nga Funksioni”, shkruan në dokument.

Megjithatë, evidentohet se deri në hartimin e këtij raporti, nuk ka pas të dhëna në lidhje me fillimin e ndonjë iniciative për largimin e kryetarëve duke u mbështetur në Udhëzimin Administrativ.

Por tashmë ekzistojnë nisma për shkarkimin e kryetarëve në Leposaviq, Mitrovicë të Veriut e Zubin Potok, mbështetur në udhëzimin e administrativ.

Cakolli: Qasje hezituese për ushtrimin e të drejtës së peticionit

Njohës të proceseve zgjedhore thonë se me gjithë miratimin e kuadrit ligjor, ka pasur qasje hezituese për inicimin e peticionit për shkarkimin e kryetarëve, për shkak të kritereve të vëna.

“Ndonëse ekzekutivi ka miratuar kuadrin ligjor për mundësimin e largimit të kryetarëve sipas nenit 72 të LVL – përkundër mangësive të udhëzimit – ka ekzistuar një qasje hezituese e qytetarëve të komunave veriore për ushtrimin e kësaj të drejte. Kjo, jo për shkak të vështirësisë, aq më pak pamundësisë, për mbledhjen e 20% të nënshkrimeve apo edhe arritjes së kuotës prej 50% +1 votë — meqenëse nga përvoja e secilave zgjedhje në veri (përtej të metave dhe manipulimeve, dalja ka shkuar në rreth 80%”, ka thënë Eugen Cakolli, hulumtues në Institutin Demokratik të Kosovës (KDI).

Ai konsideron se ky hezitim vjen si rezultat i paqartësive politike dhe mungesës së një dakordimi më të madh politik mbi këtë çështje.

“Prandaj, me normalizimin e diskursit mes Kosovës dhe Serbisë, besoj që do të shkojmë drejt shfrytëzimit të kësaj të drejte ligjore nga qytetarët. Sidoqoftë, opsioni i dorëheqjeve vazhdon të mbetet për t'u ndjekur, për shkak të moskomplikimeve procedurale, si dhe evitimit të kostos dhe kohëzgjatjes së dyfishtë - që sjell largimi i kryetarëve përmes peticionit, respektivisht mini-referendumit”, ka theksuar Cakolli.

Kriteret që duhet plotësuar

Në Mitrovicën e Veriut ka avancuar iniciativa për shkarkimin e kryetarit ku një grup qytetarësh e kanë deponuar në Kuvend Komunal formatin e nismës për peticion.

Sipas udhëzimit, duhet që 20 për qind e votuesve të regjistruar të nënshkruajnë peticionin, për të çuar në votim procesin për largimin e kryetarit të komunës nga funksioni. Sipas të dhënave nga KQZ-ja, për të qenë i suksesshëm procesi, në Leposaviq duhet të mblidhen 2 mijë e 689 nënshkrime, në Mitrovicë të Veriut 3 mijë e 640 derisa në Zubin-Potok 1 mijë e 347 sosh.

Pas pranimit të nënshkrimeve, kryesuesit e kuvendeve komunale duhet që brenda tri ditë ato t`i dërgojnë në KQZ për verifikim.

Nga konstatimi që është arritur numri i nevojshëm i nënshkrimeve, KQZ-ja brenda 45 ditëve duhet të organizojë procesin zgjedhor ku qytetarët mund të votojnë nëse duan të shkarkojnë kryetarin e komunës përkatëse apo jo.

“Koha” ka raportuar se e diela e tretë e muajit prill është koha më e largët kur në komunat me shumicë serbe do të mbahet procesi për largimin e kryetarëve. 108 ditë është afati më i largët sa mund të zgjasë i gjithë procesi deri në ditën kur qytetarët të votojnë nëse duan të shkarkojnë kryetarët apo jo.

Për më tepër, me gjithë udhëzimin e miratuar, për qeverinë mbetet e paqartë nëse edhe baza aktuale ligjore është e mjaftueshme për të vënë në funksion këtë mekanizëm ligjor.

"Ligji për Vetëqeverisje Lokale (LVL) përkatësisht neni 72 nuk thirret në krijimin e një baze nënligjore për të rregulluar tutje këtë mekanizëm. I vetmi rregullim për këtë mekanizëm përcaktohet në vetë LVL. Mbetet për t’u shqyrtuar nëse një iniciativë e tillë për largimin e kryetarit, një funksion që zgjidhet me votim të drejtpërdrejtë, të mund të rregullohet tutje me një akt nënligjor, apo përmes një ligji të veçantë”, shkruan në dokument.

Asnjë nga katër komunat veriore nuk ka marrë pjesë në pyetësorin e këtij raporti, që është përpiluar nga Ministria e Administrimit të Pushtetit Lokal.

Këto komuna për herë të parë janë duke u qeverisur nga kryetarë joserbë, pasi zgjedhjet e 23 prillit u bojkotuan nga subjektet serbe që përfaqësojnë komunitetin shumicë në atë pjesë. Vendosja e kryetarëve në objektet komunale ishte shoqëruar me protesta të dhunshme, nga të cilat e pësuan pjesëtarë të Policisë së Kosovës, ata të KFOR-it dhe gazetarët. Mbajtja e zgjedhjeve të reja në veri ishte pjesë e dakordimit mes qeverisë së Kosovës dhe Brukselit zyrtar, të arritur në Bratislavë në korrik të këtij viti.