GAP: Mbi 100 mijë punonjës preken nga rritja e pagës minimale, 94% e tyre të sektorit privat
Rritja e pagës bruto në 264 euro afekton rreth 30% të tregut të punës apo rreth 105 mijë punonjës, thuhet në raportin e publikuar nga Instituti për Hulumtime të Avancuara GAP i cili analizon ndikimin e rritjes së pagës minmale në 264 euro.
Nga këta, rretj 30 mijë punonjës janë të punësuar në sektorin e tregtisë me shumicë dhe pakicë; 16 mijë në industrinë përpunuese; rreth 12 mijë në gastronomi; rreth 11.8 mijë në aktivitetet financiare dhe të sigurimit; 8.5 mijë në ndërtimtari. Etj.
Në raportin e bazuar nga të dhënat e Administratës Tatimore të Kosovës thuhet tutje se 94% e të afektuarve nga rritja e pagës minimale janë punonjës të sektorit privat.
Ka vlerësuar se përveç një numri të punonjësve te sektori i sigurisë, rritja e pagës minimale nuk e prek fare sektorin publik.
GAP-i ka thënë se marrë parasysh ndikimin që mund të ketë rritja e pagës minimale në punësim, nivelet tjera më të larta të pagës minimale sikurse prej 300, 350 dhe 400, e prekin një numër të lartë të punonjësve në tregun e punës dhe mund të dëmtojnë qytetarët dhe ekonominë e Kosovës, duke vlerësuar se sektorët më të afektuar janë ata me shkallën më të lartë të informalitetit në vend.
“Krahas rritjes së pagës minimale, është e rëndësishme që të rriten kapacitetet zbatuese dhe monitoruese lidhur me impementimin e pagës minimale, meqë sektorët më të afektuar njëhëresh janë edhe sektorët me shkallën më të lartë të informalitetit në vend”, thuhet në raport.
Punëdhënësit në sektorin privat janë treguar tejet jofleksibil në rritjen e pagave, vlerëson GAP, duke shtuar të dhënat që paga minimale në Kosovë prej 130 euro për personat nën 35-vjeç dhe 170 euro për ata mbi 35 vjeç ka mbetur e pandryshuar që nga viti 2011.
Paga mesatare në sektorin privat është rritur për vetëm 12.8% në periudhën 2012-2020, apo nga 337 euro bruto sa ishte më 2012 në 380 euro më 2020.
“Marrë parasysh se vlera e pagës mesatare në sektorin privat mund të ndikohet në masë të madhe nga një masë e vogël e punëtorëve me paga të larta, rritja mesatare vjetore në këtë periudhë për grupin e të punësuarve në regjionin e pagës minimale mund të jetë edhe më e vogël se 1.7% në vit apo edhe zero”, thuhet tutje.
Pra, krahas rritjes mesatare pozitive ekonomike të Kosovës ndër vite, rritjes së nevojave të qytetarëve, GAP thotë se, punëdhënësit nuk kanë treguar gatishmëri që t’i përshtasin të ardhurat e punonjësve të tyre, “duke treguar sjellje të ngjashme me atë dominuese karshi punonjësve”.
Në raport përmenden edhe premtimet e partive politike, se pavarësisht tyre, paga minimale nuk është ngritur.
Në anën tjetër, theksohet në raport se, pagat në sektorin publik në Kosovë kanë pasur në vazhdimësi rritje. Aty thuhet se rritja e pagave në sektorin publik 2012-2010 ishte mbi 6.3% në vit, apo nga 407 euro në vitin 2012 në 624 euro bruto në vitin 2020.
“Si rrjedhojë, Kosova është shndërruar në një ndër vendet me raportin me të lartë mes të pagës mesatare të sektorit publik dhe atij privat, ku sektori publik është bërë më atraktiv se sa ai privat për personat aktiv në tregun e punës”, thotë raporti.
GAP-i vlerëson se rritja e pagës minimale gjatë vitit 2022 është e domosdoshme, indikacion për këtë jep rritjen e çmimeve gjatë 2021-s. Ka thënë se mund të krijojë edhe efekt negativ në tregun e punës duke shtyrë bizneset të reduktojnë vendet e punës.
Qeveria e Kosovës në prill miratoi projektligjin që i hap rrugë rritjes së pagës minimale. Sipas tij, paga minimale do të rritet në 264 euro bruto, apo 250 euro neto.
Këshilli Ekonomik Social i Kosovës, i cili sipas Ligjit të punës, propozon vlerën e pagës minimale në fund të çdo viti kalendarik, dhe që më pas kalon për miratim te Qeveria, ende nuk ka marrë një vendim përfundimtar për këtë çështje.
Sindikatat e sektorit privat fillimisht patën kërkuar pagë minimale 350 euro dhe më pas kërkuan pagë minimale prej 400 eurosh. Edhe parti politike kanë kërkuar që të jetë 400 euro bruto.
