Providence – Takimi vjetor i Forumit Ekonomik Botëror në Davos dikur ishte destinacioni kryesor për akademikët dhe figurat e njohura publike për të komentuar mbi gjendjen e botës. Por në ditët e sotme, destinacioni është vetëm një klikim larg. Ekosistemi ynë i lajmeve i drejtuar nga mediat sociale po na mbyt praktikisht në opinionin e ekspertëve, duke na përmbytur me kaq shumë fjalë, saqë pak vend lihet për analiza të zhytura në mendime dhe debate të fokusuara – oksigjeni i një diskursi të shëndetshëm publik.
Merrni parasysh, për shembull, sa shpejt dhe sa shpesh u zhvendos konsensusi i ekspertëve gjatë gjithë pandemisë COVID-19. Kina bëri një punë shumë më të mirë për ndaljen e përhapjes së virusit sesa shumë demokraci liberale, derisa strategjia e saj drakoniane zero-COVID demonstroi dështimin e autokracisë. Dhe, pavarësisht rritjes së infeksioneve në javët që kur politikëbërësit braktisën papritur strategjinë, është ende e mundur që Kina të ketë më pak vdekje të tepërta të lidhura me COVID-in sesa Shtetet e Bashkuara. Të tjerë argumentuan se shoqëritë e polarizuara si SHBA-ja do të ishin më keq se vendet me nivele të larta të besimit social, derisa Suedia u bë një përrallë paralajmëruese. Dhe India u konsiderua se po performonte relativisht mirë derisa numri i vdekjeve katastrofike të variantit Delta zbuloi shkallën e keqmenaxhimit të qeverisë - dhe kjo e fundit, gjithashtu, duket paksa më pak e rëndë në pamje të analizuar, pas përpjekjes së suksesshme të vaksinimit të vendit.
Pastaj është debati i madh i inflacionit në SHBA. Fillimisht dukej sikur Team Transitory –sinjalizuesi i inflacionit që parashikuan se çmimet do të uleshin shpejt – kishte të drejtë. Por më pas, këmbëngulja e inflacionit të lartë i justifikoi ata që kishin kërkuar që Rezerva Federale të krijonte një recesion masiv për të rivendosur stabilitetin e çmimeve. Në ditët e sotme inflacioni duket se po bie pa pasur nevojë që Rezerva të shkaktojë dhimbje të tepruar në tregjet e punës në SHBA.
Pushtimi i Ukrainës nga Rusia, rritja e inflacionit dhe rivaliteti në rritje midis SHBA-së dhe Kinës na kanë dhënë termin "polikrizë" - fjala e vitit e Financial Times - për të përshkruar bashkimin e sotëm të fatkeqësive. Por ekonomia globale duket se ka shpëtuar nga më e keqja, të paktën për momentin, dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar pret që rritja ekonomike të rritet vitin e ardhshëm. “The Economist” tani flet për një "rimëkëmbje të shumëfishtë". Në mënyrë të ngjashme, parashikimet e fatkeqësisë dhe errësirës që karakterizuan pranverën dhe verën e 2020-s, në kulmin e krizës së COVID, nuk u materializuan dhe ekonomia botërore doli të ishte më elastike nga sa kishin besuar shumë.
Dhe mbani mend paralajmërimet për një "dimër pakënaqësie" në Evropë dhe kërcënimin e rrezikshëm të racioneve të energjisë gjatë kohës së luftës? Në vend të kësaj, çmimet e gazit kanë qenë në rënie të vazhdueshme që nga vera. Dhe shumë nga të njëjtët analistë që parashikuan disa muaj më parë se ekonomia kineze ishte gati të shembej, po shpallnin se "Kina është kthyer" vetëm disa javë më vonë.
Paqëndrueshmëria aktuale e konsensusit të ekspertëve është e rrënjosur në një mjedis mediatik që shpërblen teorizimin e menjëhershëm dhe përgjithësimet e vogla për aq kohë sa ato ofrohen me siguri absolute. Kur realiteti ekspozon të metat e këtyre hipotezave, karvani i ekspertëve thjesht kalon në temën tjetër pa vetëreflektim apo llogaridhënie, duke i lënë shikuesit dhe lexuesit të shtangur.
Sigurisht, mendimi i ekspertëve është ende i vlefshëm, pavarësisht nga natyra e tij gjithnjë e më kalimtare. Por ekspertët banojnë në të njëjtën botë si gjithë të tjerët, dhe kështu nuk janë të imunizuar ndaj efekteve njohëse të ritmit të saj furishëm. Duke qenë se institucione si FMN-ja kanë për detyrë të ofrojnë analiza dhe parashikime në kohë reale në një mjedis që ndryshon me shpejtësi, huqja e gjërave ose detyrimi për të lëvizur me një qindarkë është një rrezik profesional. Dhe me siguri, paralajmërimet dhe analizat e menjëhershme mund të jenë përgjegjëse për veprimet e politikave që parandalojnë skenarët e rasteve më të këqija. Ulërima si ujk ndonjëherë mund ta mbajë larg ujkun e vërtetë.
Megjithatë, nuk mund të mohohet fakti se ka shumë ekspertë me vetëbesim të tepërt që bëjnë shumë parashikime për shumë çështje shumë shpejt këto ditë. Një parim bazë ekonomik është i dobishëm këtu: cikli i lajmeve 24-orëshe ka krijuar një nevojë të madhe për opinionin e ekspertëve dhe tregu thjesht ka krijuar ofertën për të përmbushur kërkesën në rritje.
Por kërkohet njëfarë korrigjimi. Kur mori çmimin “Nobel” në ekonomi në vitin 1974, Friedrich von Hayek sugjeroi bujshëm që kolegët e tij laureatë të bënin betimin e Hipokratit të një ekonomisti: shmangni komentimin publikisht për çështje që janë përtej ekspertizës së dikujt. Fitimi i një çmimi kaq prestigjioz, tha ai, duhet të vijë me një përgjegjësi të caktuar. E njëjta gjë mund të thuhet për të gjithë furnizuesit aktualë të opinionit të elitës.
Ndërsa reduktimi vullnetar i profilit të dikujt mund të mos duket tërheqës për shumë ekspertë dhe intelektualë, është e vetmja mënyrë për të shmangur poshtërimin e diskursit publik. Pa një sasi të vogël të vetëpërmbajtjes, rrjedha e vazhdueshme e veprimeve të nxehta mund të përfundojë duke minuar debatin e informuar që nënshtron të gjitha shoqëritë e hapura. Për të perifrazuar Ludwig Wittgensteinin, për çfarë nuk mund të thuash asgjë thelbësore pas reflektimit të konsideruar, më mirë është të heshtësh.
(Autori, anëtar i lartë i Universitetit Brown, është anëtar i lartë jorezident i Qendrës për Zhvillim Botëror dhe autor i Of Counsel: The Challenges of the Modi-Jaitley Economy (India Viking, 2018).
Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
