Dorëheqja e ish-presidentit të Bankës Qendrore Evropiane, Mario Draghi, si kryeministër i Italisë ka hedhur sërish në qendër të vëmendjes politikën jofunksionale të vendit dhe pozicionin e pasigurt të borxhit. Por çfarë implikimesh kanë problemet e Italisë dhe rënia e Draghit për eurozonën?
Me 150% të GDP-së, barra e borxhit publik të Italisë është ndër më të mëdhatë në botë dhe e dyta më e madhe midis vendeve të G20-s, pas Japonisë dhe përpara Shteteve të Bashkuara. Kështu, barra e borxhit të Italisë është rritur me rreth 50% që nga viti 1990, kur ajo arriti në rreth 100% të GDP-së.
Ekziston një lidhje e qartë midis paqëndrueshmërisë politike dhe akumulimit të borxhit në Itali. Midis viteve 1992 dhe 1995, kur sistemi partiak i pas Luftës së Dytë Botërore u shemb, borxhi publik u hodh në 119% të GDP-së. Problemi nuk është vetëm huamarrja e tepërt, por edhe rritja ekonomike kronike anemike, me GDP-në reale vjetore që rritet mesatarisht me më pak se 1%, që nga viti 1990.
Aftësia e qeverive të paqëndrueshme dhe jetëshkurtra për të zbatuar reforma strukturore që do të përmirësonin produktivitetin dhe rritjen ekonomike afatgjate është shumë e kufizuar. Për më tepër, paqëndrueshmëria politike priret të lidhet pozitivisht me rrezikun sovran. Diferenca midis obligacioneve dhjetëvjeçare gjermane dhe italiane tani kalon 230 pikë bazë. Italia është vetëm pak përpara Greqisë në perceptimin e rrezikut të tregjeve të kapitalit.
Në një kthesë të jashtëzakonshme të fatit, dorëheqja e Draghit erdhi në të njëjtën ditë kur BQE-ja njoftoi rritje të normës së interesit me 50 pikë bazë – rritja e parë e tillë që nga viti 2011. Pas vitesh në territor negativ, norma e politikës në eurozonë është tani zero.
Për të qenë të sigurt, me inflacionin vjetor të eurozonës në 8.6% që nga qershori, ndikimi i këtij ndryshimi të politikës është gjerësisht neutral dhe vështirë se një tregues se ku do të shkojnë normat afatgjata. Në fakt, pasi ka braktisur udhëzimet përpara në favor të një “qasjeje takim pas takimi” ndaj vendimeve për normat e interesit, BQE-ja ka të ngjarë ta shtrëngojë politikën monetare më ngadalë sesa do të kërkonte angazhimi i saj për stabilitetin e çmimeve. Por edhe një normalizim i moderuar i normave të interesit mund të përbëjë problem serioz për Italinë, veçanërisht pabesueshmërinë e “Super Marios” që ndihmon në mbrojtjen e vendit nga turbullirat e tregjeve të kapitalit.
Për një eurozonë që po përballet me luftën në Ukrainë, krizë të kostos së jetesës dhe një recesion të afërt, pasojat e një eksperimenti të dështuar mund të jenë të gjera. Një përkeqësim i pozicionit të borxhit të Italisë do të pengonte rifinancimin dhe mund të shkaktonte krizë të borxhit sovran.
Por ky nuk është përfundim i paramenduar. Si fillim, bazat e Italisë mbeten relativisht të forta. Rritja e GDP-së pritet të ngadalësohet në 2.5% këtë vit dhe të ngadalësohet më tej në vitin 2023, pas rritjes prej 6.6% në 2021. Norma e rritjes së vitit të kaluar – ndër më të lartat në tri dekadat e fundit – ka mundësuar rimëkëmbjen e ekonomisë nga pandemia, e cila bëri që GDP-ja të tkurret me 9% në 2020.
Përtej rritjes ekonomike, vlerat reale të bondeve të obligacioneve dhe bilanci primar i rregulluar në mënyrë ciklike, do të luajnë rol vendimtar në përcaktimin e mirëqenies fiskale të Italisë. Mbajtja e tepricave primare e mban borxhin të qëndrueshëm dhe kostot e ulëta të shërbimit të borxhit e bëjnë atë më të qëndrueshëm.
Në fund të fundit, nëse kushtet mbeten relativisht të balancuara, raporti aktual i borxhit ndaj GDP-së së Italisë mund të menaxhohet. Ndihmon që vendi të përfitojë nga rreth 160 miliardë euro grante dhe kredi nga Fondi i Rimëkëmbjes dhe Rezistencës së Bashkimit Evropian. Ndërkohë që paqëndrueshmëria politike dhe dështimi për t’i përmbushur objektivat e rënë dakord me Komisionin Evropian mund të ngadalësojë apo edhe të parandalojë disbursimin e fondeve të dakorduara, zhvillime të tilla mund të kërkojnë pak kohë për t’u materializuar.
Sigurisht, edhe një goditje e vogël , e përhershme, ndaj normave reale të interesit, rritjes ekonomike ose bilancit primar të Italisë mund ta lërë vendin të paaftë për të menaxhuar borxhet e tij. Megjithatë, do të ishte e gabuar të supozohej se paqëndrueshmëria aktuale politike e Italisë do të shkaktojë domosdoshmërisht krizë të madhe në Evropë.
Por Evropa duhet ta vëzhgojë me vëmendje politikën italiane. Formimi i një qeverie italiane të krahut të djathtë, të udhëhequr nga një kryeministër nacionalist, populist dhe euroskeptik – mundësi e veçantë pas zgjedhjeve të përgjithshme në shtator – mund të rezultojë tejet destabilizuese për eurozonën.
Për t’u përkeqësuar puna edhe më shumë, kriza e kostos së jetesës, mund të intensifikohet gjatë muajve të dimrit, e nxitur nga inflacioni i lartë dhe mungesa e energjisë. Kjo do të nxiste pakënaqësi popullore dhe do të ushtronte presion mbi shpenzimet publike, duke minuar pozicionin fiskal të Italisë. Me zgjerimin e diferencës midis obligacioneve gjermane dhe italiane, edhe menaxhimi i borxhit do të bëhej më i vështirë.
Këtë skenar e kemi parë edhe më herët. Herën e kaluar, Super Mario e ka kuptuar se i takonte BQE-së ta shpëtonte euron dhe u sigurua që të ndodhte pikërisht kjo. Le të shpresojmë që Lagarde do ta bëjë të njëjtën gjë.
(Autorja, profesoreshë e Ekonomisë Ndërkombëtare në Institutin e Politikave Globale të Queen Mary të Universitetit të Londrës, është autore e “China and the Global Financial Architecture: Keeping Two Tracks on One Path”. Vështrimi është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
