Shtojca për Kulturë

Rilindemi

László Krasznahorkai

“Fjalët asgjësojnë njëra-tjetrën, për minuta të tëra lëshohen në vorbulla të pakuptimta, e në fund shndërrohen në fraza të brishta, dhembshurisht të pafrytshme, të cilat – si ura të ndërtuara ngutshëm e rrëmbimthi, nën peshën e tre hapave të parë – shemben duke kërrkërritur, e rrëzohen përdhe duke lëshuar një bëlldum fundor e të paqtë, për të rifilluar sërish rrotullimin me forcën e yshtjes midis vulës dhe letrës së dorëzuar një natë më parë...”

Gjatë muajve të fundit, që nganjëherë u dukeshin të pafundmë, kur nga shkaku i një mosmarrëveshje idiote pikëpamjesh, për të cilat as ia vlente të flitej, qenë përjashtuar nga rrjedha e gjallë e jetës, qëndrimi i tyre i mëparshëm shakatar qe pjekur dora-dorës, derisa qe shndërruar në një bindje serioze, dhe tashti, nëse do t’u bëheshin sërish të njëjtat pyetje, të cilat thellë-thellë nënkuptonin konceptin e “idesë themelore”, ata do të ishin në gjendje të jepnin përgjigjen e duhur me një siguri befasuese, pa kurrfarë ngurrimi apo vuajtje të brendshme...

Ora mbi kokat e tyre shënon dhjetë pa një çerek, çfarë tjetër duhet të presin më? E dinë mirë se për çfarë shërben drita e neonit – me një zukamë të pandalshme, që të shkaktonte migrenë, në atë tavan të mbuluar me një rrjetë plasarimash të holla – dhe jehu i pakohë i përplasjes së dyerve, sajuar me art; e dinë çfarë detyre kanë çizmet e rënda me paftat në formë gjysmëhëne të takave, të cilat që përplaseshin në mënyrë përshkënditëse mbi shtresën prej qeramike të korridoreve me lartësi të pazakontë, e dyshojnë edhe për faktin se përse nuk ka drita në anën e pasme, për çfarë shërben ajo gjysmerrësirë sfilitëse që shtrihet gjithandej, e tashmë do të ishte kënaqësi e admirim i përbashkët përkulja që do të bënin para tërë këtij sistemi të koklavitur e të sajuar kaq mrekullisht, nëse kësaj here nuk do të rrinin pikërisht ata të dy, të kërrusur, ulur mbi një stol që ish lëmuar më së miri nga qindra e qindra bythë që kishin ndenjur më parë, të detyruar të përgjonin ngultas dorezën e alumintë të derës numër 24, në pritje që t’u jepej leje të hynin për dy a tre minuta (“Jo më shumë…”) vëmendje, që do të duhej ta përdornin për të davaritur “hijen e çdo dyshimi të mundshëm që mund t’u kish rënë përsipër”. Tekefundit, për çfarë tjetër mund të bëhej fjalë, përveçse për ndonjë keqkuptim absurd, me gjasë shkaktuar nga ndonjë funksionar i ndërgjegjshëm, ndonëse pakëz pedant?… Fjalët asgjësojnë njëra-tjetrën, për minuta të tëra lëshohen në vorbulla të pakuptimta, e në fund shndërrohen në fraza të brishta, dhembshurisht të pafrytshme, të cilat – si ura të ndërtuara ngutshëm e rrëmbimthi, nën peshën e tre hapave të parë – shemben duke kërrkërritur, e rrëzohen përdhe duke lëshuar një bëlldum fundor e të paqtë, për të rifilluar sërish rrotullimin me forcën e yshtjes midis vulës dhe letrës së dorëzuar një natë më parë. Frazë e saktë, e kontrolluar dhe e pazakontë (“…çdo hije dyshimi të mundshëm që kish rënë…”) që nënkuptonte se kësaj here nuk ishin thirrur që t’u jepej mundësia të dëshmonin pafajësinë, sepse mohimi – ose edhe justifikimi – do të qe thjesht humbje kohe, po për të hedhur dritë, në kontekstin e një bisede jozyrtare, në lidhje me pozicionin e tyre (një çështje tashmë e mbetur në harresë), në lidhje me identitetin e tyre, e mbase ndoshta edhe për të korrigjuar ca të dhëna personale. Gjatë muajve të fundit, që nganjëherë u dukeshin të pafundmë, kur nga shkaku i një mosmarrëveshje idiote pikëpamjesh, për të cilat as ia vlente të flitej, qenë përjashtuar nga rrjedha e gjallë e jetës, qëndrimi i tyre i mëparshëm shakatar qe pjekur dora-dorës, derisa qe shndërruar në një bindje serioze, dhe tashti, nëse do t’u bëheshin sërish të njëjtat pyetje, të cilat thellë-thellë nënkuptonin konceptin e “idesë themelore”, ata do të ishin në gjendje të jepnin përgjigjen e duhur me një siguri befasuese, pa kurrfarë ngurrimi apo vuajtje të brendshme: për këtë arsye nuk mund të kishte asnjë lloj të papriture për ta. Nga ana tjetër, sa i takonte kësaj gjendjeje të papërballueshme alarmi, që përsëritej rregullisht për t’i torturuar, mund t’i përfshinin në “telashet e hidhura të kohëve të shkuara”, meqenëse “nuk ekziston asnjë njeri në këtë botë, i cili do të ishte në gjendje të dilte i palënduar nga kjo katorga”. Tashmë akrepi i madh i orës po i avitej dymbëdhjetës, kohë kur me hapa të lehtë, me duart pas shpine, shfaqet një roje duke u kthyer te kryeshkalla; sytë e tij ngjyrë hirre janë të përhumbur në zbrazëti, mandej vështrimi i përqendrohet mbi ata dy personazhe të çuditshëm, gjaku ia mërdhez lëkurën, dhe fytyrës së tij, deri në atë çast në ngjyrë gri të zbërdhulët, i rikthehet gjallëria, ndalon, ngrihet në majë të gishtave, me një ngërdheshje të lodhur kthehet në anën tjetër dhe para se të zhduket sërish matanë murit të kryeshkallës, i hedh një vështrim orës së varur, nën të cilën janë shkruar fjalët NDALOHET DUHANI!, teksa lëkura i bëhet prapë ngjyrë gri. “Dy orët,” qetëson shokun e tij ai më i gjati ndër ata dy burrat, “në të vërtetë shënojnë dy kohë të ndryshme, pavarësisht faktit se të dyja karakterizohen nga një dozë e madhe pasaktësie. 

“Kjo këtu”, dhe drejton lart atë gishtin e tij të gjatë, të ligur e të hollë, “është shumë mbrapa, ndërsa ajo tjetra atje… nuk shënon as kohën, por shënon përjetësinë e nënshtrimit, dhe kujdeset për ne aq sa  ç’kujdeset shiu për një degëz peme: jemi të pafuqishëm përballë saj.” Ndonëse flet ngadalë, zëri i tij kumbues e thellësisht mashkullor mbushullon tërë atë korridor të zbrazët. Shoku i tij, për të cilin aty  për aty mund të thoshe se “ndryshon në mënyrë absolute” nga imazhi i burrit që rrezaton vendosmëri, siguri e mirëbesim, me ata sy të vegjël si rruzuj drite të errët vështron ngultas fytyrën e rysur të mikut, dhe e gjithë qenia e tij përmbytet prej një entuziazmi fërgëllues. “Degëz dhe shi…” shijon fjalët e tij, si të qe duke ngjëruar një verë të vjetër, ndërkohë që vret mendjen për të përcaktuar vitin e saj të prodhimit gjithë me vetëdijen e nënshtruar se kjo përpjekje i kapërcen aftësitë e tij. 

“Ti je poet, miku im, ta them unë!” shton dhe pohon duke tundur kokën plot bindje, si një njeri që zbulon me druajtje se sapo ka shpallur një të vërtetë në mënyrë krejt të rastësishme. Lëviz pak për të zënë vend më mirë në stol, në mënyrë që koka e tij të jetë në të njëjtën lartësi me kokën e mikut, rras duart në xhepat e palltos, e cila në të vërtetë do t’i rrinte mirë një gjiganti, dhe në ato xhepa plot me vida, karamele “Negro”, një kartolinë me peizazh detar, gozhda, një lugë fakfuni, skelete syzesh e aspirina, gishtërinjtë e tij prekën fletën e llangosur dhe balli iu mbulua me djersë. “Nëse do ta kishim çuar në dreq çdo gjë!…” i shkau goja, dhe tashmë – sado që u pendua, ishte tepër vonë e s’kishte kurrfarë mundësie për ta lënë fjalinë përgjysmë. Rrudhat në fytyrën e burrit të gjatë u thelluan, sepse në këtë pikë as ai nuk ishte në gjendje ta përmbante zemërimin që po gatitej t’i shpërthente.

Megjithatë – dhe këtë e dinë të dy – ata kanë bërë një gabim, kur – duke mëtuar shpjegime të menjëhershme  – atë mëngjes patën rendur pa u ndalur drejt portës së caktuar, për të mbërritur te zyra e brendshme; jo vetëm që nuk morën kurrfarë shpjegimi, po përkundrazi “shefi”, krejtësisht i çuditur, as nuk u foli fare atyre të dyve, veç iu gërmush sekretarëve që gjendeshin në zyrën tjetër, që lidhej me të tijën (“Kontrolloni kush janë këta njerëz!”), dhe ata ia behën çelembyll sytë. Si ka mundësi që ata të dy qenë treguar aq budallenj?! Kanë bërë një varg të tërë gabimesh, njërin pas tjetrit, a thua se as tri ditë nuk u kishin mjaftuar për të shpëtuar nga përndjekjet e fatit të keq.  Sepse qëkur kishin mundur t’i mbushnin sërish mushkëritë me ajrin e freskët e të lirë, qëkur kishin mundur t’i përshkonin sërish ato rrugë të pluhurosura dhe ato parqe të lëna pas dore, qëkur kundronin atë natyrë verdh’ si floriri të mbështjellë nga vjeshta dhe kishin nisur të ndjeheshin të rilindur, qëkur kishin marrë energji të reja nga vështrimet e përhumbura të burrave dhe grave që hasnin, nga kokat e tyre të ulura, nga vështrimet e ngadalshme e të trishtuara të çunakëve adoleshentë që qëndronin rrëzë mureve, qysh atëherë i kish ndjekur si hije një lloj fati i keq, i panjohur më parë dhe i patrajtë, që ngandonjëherë i depërtonte në trajtën e një vështrimi të rrufeshëm, ndërsa një herë tjetër e shpërfaqte praninë e tij nëpërmjet një gjesti kërcënues të pashmangshëm. Gjithë kësaj i qe shtuar edhe skena e një dite më parë (“Mos më thënçin Petrina, nëse ajo nuk ishte diçka që të ngrinte gjakun ndër deje…”), kur në atë stacion të shkretë – e pamundur të merret me mend se edhe dikush tjetër e dinte se ata do ta kalonin prapë natën aty, mbi stolat ndanë hyrjes, kundruall binarëve – nga dera rrotulluese hyri një djalë madhosh me fytyrën tërë puçrra, i cili pa u mëdyshur asnjë çast u drejtua kah ata të dy, duke u lënë në dorë një thirrje për t’u paraqitur. 

“Po a nuk marrka fund kurrë kjo histori?” e pyeti ai më i gjati djalin madhosh, me pamje të shastisur, dhe është pikërisht kjo frazë që jehonte ende në mendjen e mikut të tij më shtatshkurtër, i cili me ton ngurrues tha: “Dëgjo, këta këtu e bëjnë me qëllim, në një farë mënyre…” Tjetri buzëqeshi vagullt. “S’ke pse e bën në brekë nga frika. Nëse duhet të bësh vërtet diçka, ndreqi pak më mirë veshët. Prapë nuk i ke në rregull.” Tjetri, me pamjen e njeriut të zënë në faj, preku tërë siklet veshët e tij llapushë, të mëdhenj si lopata, duke u munduar t’i ngjishte pas kokës dhe u ngërdhesh duke nxjerrë në pah nullën pa dhëmbë të gojës së tij. “Fati ka dashur të ndodhte kështu,” tha. I gjati e vështroi një copë herë, me vetullat ngritur përpjetë, mandej ktheu kryet nga ana tjetër. “Je aq i shëmtuar sa të shtie frikën!” shpalli me një ton teatral duke kthyer mandej kokën disa herë rresht për ta parë, a thua se nuk u besonte syve. Duke u ndjerë i lënduar, veshllapushi u zhvendos paksa më tutje, ndërkohë që koka e tij e vogël në formë dardhe u zhduk pothuajse fare brenda jakës së palltos. “Pamja e jashtme nuk është gjithçka…” mërmëriti i fyer. Pikërisht në atë çast u hap dera, dhe duke krijuar tërë atë pështjellim rreth vetes, teptisi përjashta një burrë që kishte trup boksieri e hundë të shtypur, i cili s’u dha fare rëndësi dy siluetave që rendën drejt tij (së paku të mund t’u thoshte: “Ju lutem, ejani me mua!”), por duke përplasur takat e këpucëve që trokëllinin mbi dysheme u zhduk pas një dere tjetër në fund të korridorit. Dy burrat panë njëri-tjetrin tërë zemërim dhe qëndruan aty edhe për pak çaste, si dy njerëz që kanë humbur durimin, arsye për të cilën vetëm një hap i ndan nga kryerja e ndonjë veprimi të pafalshëm, kur papritmas dera u hap sërish dhe teptisi një burrac i shkurtër e i ngjallmë. “Po ju të dy, çfarë prisni?” pyet me ton përqeshës, dhe duke lëshuar një “ah” shumë pak zyrtar hap krejtësisht derën përpara tyre. Në atë zyrë të madhe si magazinë rrinë kërrusur mbi ca tryeza të rënda pesë a gjashtë burra me rroba civile të dalaboje, mbi të cilët një llambë neoni regëtin me dritë krenare, teksa në qoshen më të largët shquhet një errësirë e dendur, që dergjet e ngjeshur aty me vite të tëra, aq sa edhe rrezet  e holla të diellit që arrijnë të depërtojnë përmes grilave vdirren e shndërrohen në asgjë, si të gëlltitura prej atij ajri të ndenjur. Shkruesit punojnë në heshtje (disa prej tyre kanë sipërmëngë të zeza me llastik, ndërsa të tjerët kanë syze që u varen mbi majat e hundëve), po prapëseprapë ndjehen ca pëshpërima të vazhduara; disa prej tyre u hedhin vjedhurazi vështrime të djallëzuara të sapoardhurve, a thua se janë në pritje të çastit që ata të dy do mund të tradhtoheshin prej ndonjë gjesti të shkaktuar nga sikleti, kur prej poshtë palltos së pastruarme furçë do të buthtonte ndonjë palë tiranda të ronitura, apo kur prej këpucëve do mund t’i teptiste ndonjë pjesë e grisur çorapeje. “Pa shihe pak veten!” shfryn më i gjati mes atyre të dyve, por fill mandej ngurron, sepse me të kaptuar i pari pragun e paradhomës shquan aty brenda një burrë me mëngët e këmishës përveshur, i cili lëviz këmbadoras në dysheme dhe në mënyrë të dëshpëruar kërkon diçka nën tryezën e shkrimit.

Megjithatë ai nuk heq dorë nga kërkimi; bën ca hapa përpara, ndalon, ngre kokën dhe vështron ngultas tavanin, me shprehjen e një njeriu që ka cipë dhe bën kinse nuk e vëren fare gjendjen e pakëndshme të tjetrit. “Zotëri i Nderuar!” i drejtohet me ton të ëmbël. “Nuk i kemi harruar e as do t’i harrojmë kurrë detyrat tona. Erdhëm këtu sepse duam ta përmbushim kërkesën tuaj për të këmbyer dy fjalë me ne, sikundër nënkuptohej nga letra juaj e mbrëmshme. Ne jemi besnikë… jemi qytetarë besnikë të këtij kombi, prandaj – me vullnetin tonë të lirë – dëshirojmë t’ju ofrojmë shërbimet tona, të cilat – shpresoj të mos e keni harruar – tashmë prej mjaft vitesh, ndonëse në mënyrë të kohëmëkohshme, keni mirësinë t’i vlerësoni si të dobishme. Jam i sigurt se ndërkohë e keni vënë re se fatkeqësisht ka ndodhur një shkëputje e pakëndshme, nga shkaku i së cilës iu është dashur të bëni pa ne për njëfarë periudhe. Megjithatë, ashtu sikundër kemi bërë deri tashti, ju sigurojmë se edhe në të ardhmen do t’u shmangemi çdo sjelljeje prej fillestari e çdo tatëpjete. Dua t’ju siguroj se edhe në të ardhmen do të veprojmë siç e kemi zakon: në nivelet më të epërme cilësore. Ndjehemi të lumtur që do mund të jemi të dobishëm për ju.” 

“Melankolia e qëndresës” botuar në shqip nga “Aleph”, përkthyer nga Romeo Çollaku

Shoku i tij tund kokën i mallëngjyer, aq sa është vetëm edukata e mirë ajo që arrin ta pengojë për t’i shtrënguar dorën mikut të tij. Ndërkohë shefi ngrihet nga dyshemeja, shtie në gojë një pilulë të bardhë që mezi e mban në dorë dhe pas disa përpjekjesh arrin ta kapërdijë. Shkund pluhurin nga gjunjët dhe zë vend pranë tryezës. Me krahë të kryqëzuar mbështetet mbi dosjen e ronitur prej lëkure sintetike që ka përpara dhe vëzhgon ngultas dy figurat e çuditshme që rrinë përpara tij në një pozicion gatitu jo fort bindës, me vështrime të përqendruara diku mbi kokën e tij. Buzët e tij shpërvilen në një ngërdheshje të dhimbshme, duke lënë mbi tërë hartën e tipareve të fytyrës së tij bufalaqe gjurmët e një shprehjeje të re hidhërimi. Pa i lëvizur fare bërrylat nxjerr një cigare nga paketa, e vë mes buzëve dhe e ndez. “Çfarë the?” pyet me një shprehje dyshuese, teksa këmbët e tij vallëzojnë tërë nervozizëm poshtë tryezës. Por pyetja mbetet pezull në ajër, ndërkohë që mbeten pa lëvizur, në një heshtje përnderimi. 

“Ky është ai brashnjari?” provon sërish shefi dhe shfryn vrullshëm para vetes tymin e duhanit, që duke hasur në pirgun e lartë të dosjeve që gjendeshin mbi tryezë, fillon t’i vorbullojë disa minuta përreth, para se fytyra t’i bëhet sërish e shquajtshme. 

“Jo, zotëri…” thotë tipi veshllapush, si ta kishin fyer për vdekje. 

“Ne jemi thirrur këtu sot në orën tetë…” “Ah!” ia pret flakë për flakë shefi i kënaqur. 

“Po pse nuk jeni treguar të përpiktë me orarin?” Tipi veshllapush e sheh nga poshtë me pamje qortuese

“Duhet të ketë ndonjë keqkuptim, le të themi… Ne kemi ardhur në kohën e duhur, nuk ju kujtohet?”   
“Kuptoj.” “Nuk e besoj, zoti shef!” vijon gjallërisht burri i shkurtër. “Situata është e tillë: ne, domethënë ky këtu dhe unë, dimë të bëjmë pothuajse çdo gjë. Zdrukthëtari? Rritje pulash? Tredhje derrash? Shitblerje pasurish të paluajtshme? Trajtim rastesh të dëshpëruara? Mbajtje rendi mes tregtarëve? Tregti?… Vetëm na thoni, ju lutem! Ama ta dini, ne nuk bëjmë shaka! Mandej… është dhe shërbimi i mbledhjes së të dhënave, si të themi. Për hesapin tonë, nëse keni mirësinë ta mbani mend. Sepse e tillë është situata, le të themi…” 

Shefi mbështetet te shpinorja, ngre shikimin dalëngadalë drejt tyre, fytyra i përndritet, çohet vrulltas në këmbë, hap një derë që gjendej në murin e pasmë, dhe para se të kaptojë pragun thotë: “Prisni. Ama nuk dua shakara!” Pas pak minutash shfaqet para tyre një burrë shtatlartë, biond, sykaltër dhe me gradën e kapitenit; ulet te tryeza, shtrin këmbët tërë moskokëçarje dhe buzëqesh dashamirësisht. 
“A i keni kartat me vete?” pyet me tonin e njeriut që përpiqet t’u japë zemër. Tipi veshllapush nis të bubërrojë në xhepat e tij pa fund. 

“Kartën? Sigurisht që po!” thotë i lumtur. “Prisni vetëm një çast!” 

Nxjerr nga xhepi një letër paksa të zhubrosur por të pastër, që e vë përpara kapitenit. 

“A mund t’ju japim edhe një penë?…” pyet ai i gjati tërë përkushtim dhe fut dorën në xhepin e brendshëm të palltos. Fytyra e kapitenit mrrolet për një hop, mandej i vështron tërë hare, a thua se papritmas ka ndërruar mendje. 

“Paskeni vërtet humor!” thotë i buzëqeshur. “Ju po që paskeni ndjenjë humori!” 

Tipi veshllapush ul kokën tërë përunjësi. “Pa humor nuk shtyhet, shef, duhet ta pranojmë…” “Epo le të hyjmë në temë,” vijon kapiteni me ton serioz. 

“Po pyesja nëse keni dokumente me vete.” Tipi veshllapush tundi saora kokën në shenjë pohimi. 

“Posi jo, zoti shef! Menjëherë…!” 

Kredh edhe një herë dorën në xhep dhe nxjerr një fletëthirrje paraqitjeje, që duke e valëvitur me një shprehje ngadhënjyese e vë mbi tryezë. Kapiteni sheh foton, dhe me fytyrën që i bëhet ngjyrë mavi i vikat me të madhe.

“Po a nuk dini të lexoni ju?! Budallenj të mallkuar! Cili kat është shkruar këtu?!” 

Ky shpërthim zemërimi i zë aq në befasi, sa ata të dy bëjnë një hap prapa. Tipi veshllapush tundi kryet vrullshëm. 

“Natyrisht…” përgjigjet pa mundur të gjejë diçka më të përshtatshme për të thënë. Oficeri var kokën mënjanë. 

“Çfarë është shkruar?” “Sipas…” përgjigjet tjetri dhe shton në mënyrë sqaruese: 
“Një raport.” 

“Po atëherë çfarë doni këtu?! Si erdhët këtu?! Të paktën a e dini se ku ndodhemi?!” Ata të dy tundin kokat në shenjë dorëzimi “Kartoteka Ü. K.!” U gërthet në surrat kapiteni duke i dhënë trupit para. Por asnjë gjurmë befasie në fytyrat e dy shokëve, burri i shkurtër tund kokën në shenjë mospranimi, e vazhdon të bubërrojë gjithë duke shtrembëruar buzët; tjetri qëndron pa lëvizur ndanë tij me këmbë të kryqëzuara, dhe duket sikur po vëzhgon peizazhin e varur në mur. Oficeri vendos njërin bërryl në tryezë, mbështet kokën mbi pëllëmbën e dorës dhe nis të fërkojë ballin. Kurrizi i drejtë, si rruga e njerëzve të drejtë, kraharori i ndehur përpara, uniforma e pastër, jaka e këmishës me bardhësi vetëtitëse dhe në harmoni të përkryer me lëkurën e butë e të kuqe; një cullufe e flokëve me krela i bie mbi ballë duke ia mbuluar sytë e kaltër, gjë që i jep një hir të magjepsës fytyrës së tij, e cila në tërësinë e saj rrezaton një çiltërsi pothuajse fëminore. 

“Para së gjithash,” thotë me zë melodramatik, jugor, por me ton të vrazhdë, “dokumentet!” 

Tipi veshllapush nxjerr nga xhepi i pantallonave dy certifikata të katandisura thuajse fërtele, me cepa të përvjela; para se t’i dorëzojë zhvendos mënjanë një kullë të lartë dosjesh, për të krijuar hapësirën e duhur mbi tryezë, e mandej përpiqet t’i ndreqë sadopak ato dy certifikata; por kapiteni ia rrëmben nga dora me shpejtësi djaloshare ato letra dhe nis t’i mbështjellë ashpërsisht me duar, pa i lexuar fare. 
“Si të quajnë?” pyeti atë më të shkurtrin. “Petrina, në shërbimin tuaj.” 

“Ky është emri yt?” Tipi veshllapush tundi kokën i trishtuar. 

“Më në fund do të doja të dëgjoja emrin tënd të plotë!” tha oficeri duke ndehurtrupin përpara. 

“Është gjithçka këtu, në raport,” përgjigjet Petrina teksa fytyra  i merr shprehjen e një njeriut të pafajshëm, pastaj kthehet nga shoku i tij dhe i pëshpërit: 

“Po tashti çfarë të bëj?” “Çfarë je ti, cigan?!” i ulërin kapiteni. 

“Unë?!” pyet Petrina duke përjetuar një gjendje mes shastisjes dhe frikës. “Cigan?” “Atëherë mjaft na luajte komedi këtu! Më thuaj!” 

Veshllapushi kthen kryet kah shoku i tij, në kërkim të ndonjë ndihme, mandej shkund supet, e duke belbëzuar, si dikush që s’ia ka idenë çfarë po thotë dhe nuk dëshiron të marrë përsipër kurrfarë përgjegjësie  për fjalët e tij, fillon: 

“Epo… Shandor Ferenc Istvan… domethënë… Andras.” Oficeri hap dokumentet dhe flet me ton kërcënues: “këtu është shkruar Jozef.” 

Aty për aty Petrina merr pamjen e njeriut që sapo e kanë rrahur me grushte. 

“Mos më thuaj ashtu, zoti shef! Prit ta shoh pak…” 

“Qëndro aty ku je!” ia kthen kapiteni me tonin e njeriut që nuk pranon kundërshtime. 

Në fytyrën e tjetrit nuk shquhet kurrfarë emocioni apo interesi; kur oficeri e pyet edhe atë për emrin, ai pulit qepallat nja dy herë, a thua se mendimet e tij ndodheshin diku tjetër, e mandej përgjigjet tërë mirësjellje: “Më fal, se nuk kuptova.” 

“Emrin!” “Irimias,” përgjigjet ai me zë stentorian, por edhe me njëfarë krenarie. Kapiteni vendos një cigare në cep të buzëve, e ndez me ca lëvizje të ashpra, hedh në shpuzore kunjin ende të ndezur dhe e fik po me kutinë e shkrepëses. 

“Kuptoj. Domethënë edhe ti ke vetëm një emër.” Irimiasi tund kokën me qetësi. 

“Sigurisht, zotëri. Si të gjithë.”

Oficeri i hedh një vështrim të thellë në kokërr të syrit dhe mandej, në çastin kur shefi i asaj zyre hap derën për t’u vënë në dijeni (“A mbaruat?”), u bën shenjë atyre të dyve që t’i shkojnë pas. Ata ecin pas tij, duke ruajtur një distancë prej disa hapash, kalojnë sërish te zyra e jashtme, në mes të tryezave ku rrinë ulur shkruesit, të cilët i ndjekin me vështrime prej skuthash, dalin në korridor dhe fillojnë të ngjisnin shkallët. Këtu ka edhe më pak dritë, te kryeshkalla gati rrëzohen; në njërën anë ndodhet një parmak i pagdhendur prej hekuri, druri i lëmuar i të cilit ka përfund në ca maja të ndryshkura e të mprehta; teksa ngjitin ato shkallë të mbuluara me myk të lagësht, gjithnjë duke mbajtur një hap largësi prej njëri-tjetrit, nga të gjitha anët i rrethon kutërbimi i punëve të sapopërfunduara të pastrimit, shumë i fortë pavarësisht se herë pas here ngjan me erën e peshkut…

Pjesë nga romani “Melankolia e qëndresës” botuar në shqip nga “Aleph”. Botohet me leje të botuesit, Gentian Çoçoli.

Përktheu: Romeo Çollaku