Prej zemrës së plastë

Është tepër rëndë të shkruash, e edhe më rëndë ta përjetosh dita më ditë fundosjen e shtetit të cilin mezi ke pritur të të themelohet. Sa mirë do të ishte po të mundë ta kthenim kohën 18 vjet pas, por me njohuritë që i kemi tash. Do të ishim të vetëdijshëm se budallës duhet lëshuar rrugën, por hajnit assesi. Do të dinim se vota është gjëja më e vlefshme që kemi, dhe se atë as nuk duhet falur e as shitur – sepse njëherë që shitesh, të blejnë përjetë. Do të kishim aftësinë të dallonim se kush ka luftuar dhe sa ka luftuar. Për më tepër, për çka ka luftuar

Katër ditë u deshën që të mblidheshin afro 24 mijë nënshkrime për të kërkuar drejtësi për Astrit Deharin, të cilit të dielën do t’i bëhen katër muaj nga vdekja në Qendrën e paraburgimit në Prizren. Me gjithë mundin që të fotokopjoheshin në dy kopje, të paloseshin e të dorëzoheshin në adresë të Kuvendit, ashtu që legjislativi të merrej me një dështim të madh të shtetit në administrimin e drejtësisë – Parlamenti u shpotit me nismën qytetare. Qiti kajde: jo nuk i jeni drejtuar Kryesisë, jo nuk i jeni drejtuar komisionit përkatës, jo nuk i marrim parasysh nënshkrimet; jo këtë punë e bëjmë ne vetë pa e thënë – dhe në fund “u drodh mali, polli miu”.

Në ditën kur u mbajt debati për rastin e Deharit, në sallë, në pjesën e rezervuar për mysafirë, nuk pati të ftuar nga shoqëria civile. Kuvendit nuk i ra ndërmend t’u thoshte iniciatorëve për mbledhjen e nënshkrimeve se do të mundë të uleshin në sallën plenare. Nëse për asgjë tjetër, atëherë për ta parë Qirkuzin në veprim LIVE. Sepse këtij pushteti aq ia bën për qytetarin. Sepse ky pushtet i frikësohet grumbullimit të qytetarëve me kapacitet intelektual mbi mesataren e deputetëve në Kuvend. Sepse prej aty i vjen rreziku i demaskimit të të “vërtetave” zyrtare.

“Intelektualët” me muskuj

Të enjten, për herë të dytë brenda një kohe të shkurtër, në pjesën e rezervuar për mysafirë u gjetën një grumbull burrash, veshur me tesha kat, e tek-tuk me kravata. Shumica absolute veçohej për nga trashësia e belit – të madhësisë së një rrote motokultivatori. U mbajtën mend për nga piskama dhe të sharat në drejtim të deputetëve që refuzuan propozimin që Ligji për Gjykatën Speciale të futej në amendamentim.

Këta burra janë po të njëjtët që në kohën kur po votohej ky ligj ishin të zënë me regjistrimin e vetvetes dhe të kushërinjve e nipave për t’ua dhënë statusin e veteranit e për të marrë pagë prej buxhetit të Kosovës. Po të njëjtët që nuk u çuan kurrë të ankohen se si u bë që përnjëherë Kosova u bë me 46 mijë veteranë. Se si u bë që edhe ata që kanë qenë të mitur në kohë lufte u pajisën me nga një pension. Se si u bë që u desh një forcë e huaj të vinte e të na çlironte me gjithë këta luftëtarë që i paskemi pasur. Nuk u çuan asnjëherë të protestojnë për asnjë gjë tjetër që shkon mbrapsht në këtë vend – pos kur duhej regjistruar pa kurrfarë kriteri fëmijët e dëshmorëve apo të veteranëve në Universitetin e Prishtinës.

Nuk duhet shumë mend të kuptohet se pse kjo strukturë qeverisëse e ka toleruar regjistrimin e 46 mijë e kusur njerëzve që do të marrin para prej buxhetit në emër të luftës: këta me gjithë familjet e tyre shikohen si vota për t’i mbajtur aty ku janë. E këta që i kanë marrë dëshmitë e veteranëve mendojnë se ajo letër ua jep fuqinë për të bërë çka do që ua ka ënda, sepse janë “intelektualë me muskuj”. Se ua jep fuqinë që me sjellje prej kapadainjsh të imponojnë vullnetin dhe mendimin e tyre. Se ua jep fuqinë me i fut deputetët në birë të miut. Sepse Kosova mund të ketë gjithçka, por Parlament nuk ka. Ka farsë parlamentarizmi, që është madje më e keqe se ajo që kishim në të ’90-at pas suprimimit të autonomisë. Prej zemrës së plastë po më duhet ta pranoj se më mirë kanë funksionuar gjërat atëherë sesa sot me gjithë këtë luks që nuk e kemi pasur, e që quhet liri.

Liria e varfërisë

Jeta në liri, pos shumë gjërave që na i ka cunguar për shkak të udhëheqjes katastrofale të këtij vendi, duket se na e ka humbur perspektivën. Jemi bërë terreni më i përshtatshëm për turli krimesh të organizuara – a do kontrabandë; a do prostitucion; a do hajni institucionale, a do eksploatim të fëmijëve, grave, pleqve dhe të personave me nevoja të veçanta. Aty ku nuk ka zbatim ligji dhe ku nuk ka drejtësi, ndodh që qyteti të të shndërrohet në “pasarelën” e lypsarëve të llojeve të ndryshme. Ashtu siç është bërë Prishtina e viteve të pasçlirimit. Këtë që po e përshkruaj më poshtë është duke ndodhur qe tre apo katër vjet me radhë, me po të njëjtët protagonistë – dhe flet për dy gjëra: krim të organizuar dhe mungesë absolute e përkujdesjes institucionale.

“Në 8:30 e gjeni një burrë të ulur e të mbështetur në bander që e kalon ditën duke e kënduar një këngë të vetme. Në orën 18:00, po i njëjti do të mbështetet nja tre bandera më poshtë, dhe do të vazhdojë të këndojë deri në 21:00.

Në të njëjtën kohë, përballë tij do të ulet një njeri tjetër, me probleme serioze në gjymtyrë dhe në artikulim – porse do ta dëgjoni përsëritjen me ritëm të një lutjeje të njëjtë deri në mesditë. Nëse nuk është shumë ftohtë, do të dalë edhe pasdite.

Nga ora 11:00, përballë IPKO-s, do të dalë një djalë, i cili do të shtrihet mbi pllakat e granitit dhe do të qajë duke përsëritur se është i sëmurë dhe jetim.

Nga ora 16:00, para Ringsit do të dalë një vajzë me pengesa në zhvillim mendor, e cila do t’i ndalë kryesisht burrat në kërkim të parasë. Kjo do ta pështyjë atë që refuzon të paguajë. Do të bërtasë me një zë të hollë dhe kështu deri kah ora 18:00, kur do të zhvendoset te Zahiri, për të vazhduar atje.

Porsa të largohet ajo, do të dalin dy gra të moshuara, kokën mbuluar me shami, dhe do të ulen mbi ca karrige plastike në heshtje dhe do të kërkojnë para deri nga ora 21:00, varësisht se sa njerëz qarkullojnë nëpër rrugë...”

Do të thoni lypsarë ka në çdo vend të botës. E vërtetë është, por kur e sheh se edhe në mesin tënd ke njerëz që nuk mund ta lidhin skajin, të dhemb shumë më shumë. Sepse këta njerëz pos që janë pasqyrimi më i shëmtuar i varfërisë që e ka kapluar këtë vend, janë edhe viktima të një shteti të cilit ia kanë kalbur rrënjët këta që e udhëheqin që nga çlirimi. Zemra e plastë më shtyn të mendoj, jo rrallë, a na është dashur një shtet i këtillë, të cilin vetë jemi duke e shkatërruar ende pa u çuar në këmbë si duhet.

Akademia e atrofuar

E për të ta plasur zemrën edhe më shumë kujdeset tema e demarkacionit – edhe një nga metodat që kemi zgjedhur për vetëshkatërrim. Aq shumë është tjerrë kjo temë, aq shumë beteja janë zhvilluar për të, që ta kishim përdorur gjithë këtë energji për arsimimin e fëmijëve e të studentëve, garant ia kishim kaluar edhe Japonisë me mend e me punë. Dhe pas një viti e gjysmë, ende jemi në pikën ku kemi qenë – askund. Apo më mirë thënë në një fushëbetejë me dy tabore të konfrontuara ku përkrahësit e demarkacionit janë “mbrojtësit e shtetit”, kurse kundërshtarët janë “injorantët që e keqpërdorën shkencën”.

Problemi vazhdon të jetë i njëjti: koalicioni qeverisës nuk i ka votat, se po t’i kishte moti e kishte kaluar ligjin. Në situatën kur edhe jo pak deputetë të koalicionit qeverisës janë deklaruar kundër demarkacionit, Mustafa iu qas Akademisë së Shkencave për të kërkuar shpëtimin nga fundosja. Dhe që në hapin e parë e bëri gabimin trashanik: thirri në ndihmë kreun e një institucioni të zhvlerësuar për shkak se që nga çlirimi, pos botimeve të veta interne, nuk është shquar për asnjë analizë, a politikë, a strategji apo çfarëdo tjetër që duhet të bëjë sipas përkufizimit që ka. Si trupi që ka përgjegjësinë për zhvillimin e gjithëmbarshëm të shkencës dhe artit në Kosovë, funksionon në shtetin që nuk merr erë shkence, pos shkencës së plagjiatëve dhe të punimeve false shkencore, kurse artin e zhvillon falë talenteve individuale e jo një strategjie shtetërore. Kjo, ngase përgjegjësinë e vet nuk e ka marrë seriozisht – sepse puna e Akademisë nuk është akomodimi i miqve partiakë, por krijimi i bërthamës së njerëzve të mençur që duhet të kenë mendimin për zhvillimet në vend. Për më tepër që duhet të dalin me ide konkrete se si të dilet nga kriza.

Në vend të kësaj, i shohim eksponentët e këtij institucioni si me një gjuhë absolutisht joakademike në kufi me vulgaren u sulen atyre që mendojnë ndryshe, e që për më tepër kundërargumentojnë brenda suazave të shkencës së kufizuar kosovare, se ajo që thuhet me insistim politik nuk është, apo mund të mos jetë e vërtetë. Prej zemrës së plastë e kam – çka i vyen Kosovës Akademia e Shkencave, kur nxënien në shkolla fillore e ka ndër më të këqijat në botë. S’ka shumë dilema kur konstatohet se rezultati i PISA-s është pasqyrimi më i saktë për gjendjen e arsimit, shkencës e kulturës në Kosovë. Dhe kështu do të jetë përderisa politika do të vazhdojë ta udhëheqë edhe arsimin, edhe shkencën, edhe artin, edhe sportin, edhe çka do tjetër që lidhet me jetën tonë në këtë vend.

* * *

Është tepër rëndë të shkruash, e edhe më rëndë ta përjetosh dita më ditë fundosjen e shtetit të cilin mezi ke pritur të të themelohet. Sa mirë do të ishte po të mundë kthenim kohën 18 vjet pas, por me njohuritë që i kemi tash. Do të ishim të vetëdijshëm se budallës duhet lëshuar rrugën, por hajnit assesi. Do të dinim se vota është gjëja më e vlefshme që kemi, dhe se atë as nuk duhet falur e as shitur – sepse njëherë që shitesh, të blejnë përjetë. Do të kishim aftësinë të dallonim se kush ka luftuar dhe sa ka luftuar. Për më tepër, për çka ka luftuar. Do të kuptonim se jeta nuk është e pafund, dhe se për aq sa ajo zgjat, do të ishte më mirë ta shijoje me gëzime sesa me hidhërime. Dhe me dinjitet.

Por koha nuk kthehet pas. Nuk e dimë as sa kohë na pret përpara në jetë. E sado jetë që na ka mbetur, nuk e meriton të jetohet zemërplasur tek mendon se gjithçka ka mundur të ishte ndryshe, veç po t’i kishim pasur njerëzit e duhur në vendet e duhura.

Koha është gjithçka që kemi – dhe sa më parë e shfrytëzojmë për t’ia bërë vetes jetën më të dinjitetshme, aq më pak na plas zemra.

[email protected]