Sesionet shkencore të gjuhësisë e letërsisë krahas mësimit të shqipes si gjuhë e huaj

Punimeve që Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare ka nisur të hënën e javës së kaluar dalëngadalë po u vjen fundi. Ky seminar qysh prej themelimit është qendër për albanologët e huaj dhe vendtakim i seminaristëve të përhershëm. Siç ngjan tash e disa dekada, mbi 100 studiues të albanologjisë e studentë që duan ta mësojnë gjuhën shqipe kanë marrë pjesë në edicionin e 43-të të tij. Kurset e gjuhës për studentët e huaj kanë filluar të mbahen prej ditës së parë e gjatë ditëve në vijim, sikurse në çdo edicion, janë mbajtur rregullisht dy herë në ditë në tri nivele. E enjtja, që është dita e parafundit e këtij edicioni, ka hapur zhvillimin e sesioneve shkencore në dy fusha albanologjike: gjuhësi e letërsi, të cilat janë mbajtur paralelisht gjatë gjithë ditës.

Me nga katër seanca secila, gjuhësia në sallën “Idriz Ajeti” e letërsia në sallën e Dekanatit, nga katër studiues për seancë kanë prezantuar punën e tyre para publikut të përbërë edhe nga studentët e huaj, që të enjten në mëngjes kanë pasur orën e fundit të kurseve për mësimin e shqipes.

Gjuhësia në rreshtat e sesioneve shkencore

Seancën e parë të sesionit shkencor të gjuhësisë e kanë drejtuar Imri Badallaj dhe Ekaterina Tarpomanova. Kjo e fundit ka prezantuar punimin me titull “Fjalët ballkanike në gjuhën shqipe: bash”, ku ka analizuar pjesëzën “bash”, e cila përveç në gjuhën shqipe, përdoret edhe në gjuhët e tjera ballkanike.

“Këtë fjalë e gjejmë në të gjitha gjuhët ballkanike, domethënë ajo është një fjalë turke ndoshta, fjala është në shqip, në të gjitha gjuhët sllave, në rumanisht është një fjalë regjionale, domethënë gjendet vetëm në rajonin e Banatit dhe të Odenisë, si rajone kufitare me Serbinë dhe për greqishten është me pikëpyetje, sepse atje mund të jetë një fjalë e ndryshme”, ka thënë ajo teksa ka kumtuar punimin e saj.

Imri Badallaj ka folur për kontributin e veçantë shkencor të Emanuel Xhordanit në leksikografinë shqiptare.

“Kjo vepër leksikografike është pasqyra më e ndritur e integrimeve të procesit gjuhësor te komuniteti arbëresh, ku futet një kuotë jo vetëm e studiuesve të arbërishtes, por edhe të gjithë të rinjve që dëshirojnë ta nxënë dhe ta studiojnë këtë gjuhë, e cila për fat jo të mirë, në disa segmente të saj ka filluar të zbehet”, ka thënë ai.

Pas tij kanë prezantuar edhe Rijetë Simitçiu Turhanoglu me kumtesën “Ndikimi i turqishtes në të folmet e Dibrës: Vështrim mbi kalket dhe huazimet semantike” dhe Sokol Çunga me titull “Transmetimi i ideve dhe huazimet leksikore përmes kalkeve përkthimore të Jani Vretos në veprën ‘Mirëvetija’”, ndërkaq pas gjysmë ore pushim ka nisur seanca e dytë ku kanë prezantuar edhe katër studiues të tjerë. Drejtuar nga Rijetë Simitçiu Turhanoglu dhe Tina Zaccato, kumtesën e saj e ka prezantuar Emilia Conforti me titull “Italianizmat në dialektet arbëreshe dje dhe sot” e pas saj edhe Tina Zaccato kumtesën me titull “Evoluimi i termave arbëreshë në bashkësitë aloglote në krahasim me zhvillimet aktuale në gjuhën shqipe”.

Milote Sadiku e ka prezantuar punimin me titull “Realizimi gjuhësor i emocionit ‘zemërimi’ në frazeologjinë gjermane dhe shqipe”, ku ka bërë një krahasim të shprehjeve frazeologjike që shprehin zemërimin në të dyja gjuhët, si dhe pas saj edhe Teuta Blakqori-Salihu ka prezantuar punimin që ka bërë me Albanë Gashin, me titull “A ekzistojnë emrat ‘bare nouns’ në shqipen?”, për ta mbyllur kështu seancën e dytë.

“Analiza tregon se fusha burimore e zemërimit në kulturën gjermane dhe shqiptare paraqet modele të ngjashme. Fusha burimore e zemërimit e ka origjinën kryesisht në përjetimet trupore, por edhe në ngjarje të vjetra historike dhe ngjashmëritë e shumta në të dyja gjuhët bazohet në reagimet universale të trupit të njeriut gjatë përjetimeve të zemërimit”, ka thënë Milote Sadiku.

Seancat e pasdites për “orientimin” e gjuhësisë kanë nisur me prezantimet e kumtesave nga: Adelina Çerpja me titull “Dyfishimi si proces fjalëformues në gjuhën shqipe”; Rozana Rushiti dhe Anila Çepani me titull “Huazimet dhe krijimet leksikore në diskursin mediatik informal”; Rusana Bejleri me titull “Mbi dukurinë e sinestezisë në gjuhën shqipe”; dhe Liridona Mehmeti e Valentina Sopjani me titull “Përdorimi i akronimeve dhe i shkurtesave në mediet elektronike”.

Seanca e katërt dhe e fundit e sesionit shkencor të gjuhësisë ka sjellë edhe katër punime të tjera: Linda Mëniku dhe Mimoza Kore me “Terminologjia e inteligjencës artificiale”; Anxhela Lepuri me “Emri si lojë gjuhësore: përdorimi i nofkave në Shqipëri”; Arta Sopaj-Nezaj me “Na shkruaj shqip, se nuk po të kuptojmë”; si dhe Adelajda Baftiu me “Përdorimi i paskajores në korpusin e folur të shqipes në Kosovë”.

Sesionet e letërsisë me përsiatje për postmodernizmin

Seancën e parë të sesionit shkencor të letërsisë e kanë drejtuar Mimoza Hasani-Pllana dhe Abdulla Rexhepi. Ky i fundit ka prezantuar punimin me titull “Eksperienca ekzistenciale dhe strukturat postmoderne në veprën ‘Halveti’ të Teki Dërvishit”, ku ka folur për praninë dhe funksionin e elementeve të narratives postmoderne në atë vepër. Pas tij kanë kumtuar punimet e tyre Agron Gashi me “Studimet letrare shqiptare për postmodernizmin; Gazmend Krasniqi me “Poetikë postmoderniste në prozën shqipe: fundi i idesë së mimesis; si dhe Mimoza Hasani-Pllana me “Poezia si dëshmi e kohës”.

Pas 30 minutash pushim ka nisur seanca e dytë nga Arben Hoxha përmes kumtesës “Postmodernia dhe epistemiologjia ‘postmoderne’ në shkencën letrare shqiptare”; Serafina Lajçi ka prezantuar kumtesën “Ridvan Dibra dhe legjenda e një vetmie moderne”; Jorida Sotiri me “Arkitektura e shpërbërë: rrëfimi postmodern në letërsinë shqipe”; si dhe Uridije Lajçi me “’Lindur së prapthi’ si metafiksion historiografik: mundësitë e një leximi postmodern”.

Pasdite ka vazhduar sesioni me dy seancat e radhës pas dy të parave. Në të tretën kanë prezantuar Ilir Breca me “’Postmodernizmi më vjen prej syve të tillë’”; Esma Dodaj me “’Fabula rasa’ dhe/ose ‘Histori që na shkruajnë’”; Etjona Hoxha me “Elemente të postmodernizmit në romanin ‘E penguara’ të Ismail Kadaresë”; si dhe Leonora Hajra me “Konteksti dhe diskursi në poetikën postmoderne shqipe të Bashkim Shehut”. Ndërkaq e fundit seancë ka sjellë punimet nga Agnesa Haklaj me “Homo imposter: identiteti performativ në romanin ‘Sikur t’isha djall’ të Ag Apollonit”; Blerta Salihu me “Psikologjia e personazhit dhe struktura postmoderne në romanin ‘Legjenda e vetmisë’ të Ridvan Dibrës”, Yllka Maqedonci me “Ironia si mjet postmodern në letërsinë shqipe”; si dhe e fundit për këtë ditë ka prezantuar Emine Borici me “Katapulta stilore në romanin ‘Hija e mbretit’ të Viktor Canosinajt”.

Mësimi i shqipes në edicionin e 43-të të Seminarit

Edicioni i 43-të i Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, sikurse çdo vit po organizon edhe kurse për mësimin e gjuhës shqipe. Përveç ligjëratave dhe kumtesave e sesioneve shkencore që janë pjesë e Seminarit, studentët ndërkombëtarë që me numër kalojnë 100-shin, po marrin pjesë edhe në klasat e gjuhës.

Ata janë të organizuar në tri nivele të njohurive të gjuhës, derisa profesorë të ndryshëm vendorë, ndryshe nga herët e kaluara, kanë mbajtur ligjërata çdo ditë para studentëve të nivelit të avancuar, duke ofruar kështu edhe prapavijë kulturore për seminaristët, përveçse mësime të gjuhës.

Nga niveli fillestar e deri tek ai më i avancuar, pjesëmarrësit, disa prej të cilëve janë edhe studiues të albanologjisë dhe gjatë pjesës së referimeve të punimeve shkencore edhe kanë prezantuar kumtesat e tyre, kanë treguar se si zhvillohen kurset e gjuhës.

Aleksander Novik që në Seminar merr pjesë qe 35 vjet dhe shqipen e flet rrjedhshëm, ka treguar se qysh nga fillimi i është dukur interesant mënyra se si organizohet seminari.

“Për herë të parë kam qenë këtu për Seminarin e Prishtinës më 1990 dhe në atë kohë Seminari ishte organizuar shumë, shumë mirë, më pëlqeu shumë, prandaj ndoshta tërë jetën time unë merrem me albanologji. Edhe sivjet kam ardhur këtu në Prishtinë për të marrë pjesë në Seminarin tuaj dhe më pëlqen jashtëzakonisht. Është i organizuar shumë, kemi çdo ditë shumë ligjërata, shumë kumtesa, dëgjojmë shumë referime nga shkencëtarët nga mbarë bota dhe është shumë interesant, sinqerisht”, ka thënë studiuesi rus.

Ndryshimi i qasjes për nivelin e avancuar të kursit të shqipes i është dukur më interesant dhe ka treguar se i ka pëlqyer shumë.

“Sivjet kurset e shqipes për kursin e tretë është organizuar kështu: çdo ditë ne kemi nga një ligjëratë nga shkencëtarët e Kosovës nga fushat nga më të ndryshmet, për shembull për teorinë e letërsisë shqipe, për gjuhën shqipe dhe për gazetarinë këtu në Kosovë. Sivjet është organizuar fare ndryshe dhe ky sistem më pëlqen shumë”, ka shtuar ai.

Nga Italia, Gabriele Parrino, që është një student arbëresh, po merr pjesë për herë të dytë në këtë seminar dhe ka treguar se të gjitha mësimet i janë dukur interesant.

“Jemi në fund të mësimit, kam marrë pjesë në të gjitha klasat dhe mund të them se kanë qenë mjaft interesant. Ka shumë profesorë që kanë marrë pjesë, kanë qenë të gjitha shumë interesant, që të gjithë në fushën e vet dhe klasa kam parë se ka shumë, mund të them se ka marrë pjesë një numër më i madh i njerëzve në këtë klasë”, ka thënë Parrino.

Për Seminarin ka thënë se është një kontribut i madh për albanologjinë, duke qenë se çdoherë e më shumë po rritet numri i pjesëmarrësve të huaj që flasin shqip.

“Unë vitin e kaluar isha këtu në klasën e tretë, por sivjet kam parë se një numër më i madh i njerëzve në klasën e tretë, domethënë me siguri Seminari po ndihmon rritjen e numrit të njerëzve që po flasin shqip dhe këta, siç thashë, marrin pjesë në shumë fusha të ndryshme, kush është gjuhëtar, kush merret me përkthime, kush është historian, kush është edhe vetëm i apasionuar, i letërsisë me siguri, kështu që Seminari jep kontribut të madh për albanologjinë”, ka shtuar ai.

Gerard Spaans po merr pjesë për herë të tretë në Seminar dhe edhe vitet e kaluara ka qenë pjesë e kurseve për mësimin e gjuhës shqipe. Për të është me rëndësi të dëgjojë e të ushtrojë së foluri shqip.

“Në vitet e kaluara unë kam qenë në nivelin e dytë, është niveli B dhe në këtë vit unë jam në nivelin e tretë apo C, por nuk flas shqip shumë mirë, por është e rëndësishme për mua të dëgjoj dhe të kem praktikim të flas shqip dhe të dëgjoj shqip”, ka thënë ai.