Varshavë, 21 ma – Të shohësh çifte që rrotullohen pa pushim në dërrasat e vjetra të një shtëpie fshatare në Mazovia, rajon polak pranë Varshavës, është sikur të jemi në një valle popullore në mes të shekullit të kaluar.
Dhe vetëm duke ngritur zërin, fizarmonikën dhe violinën, bëjmë një hap të vërtetë në të kaluarën.
Në fund të dekadës së dytë të shekullit XXI, mazurka që e menduam të zhdukur është rikthyer. E rinovuar nga entuziastë, kjo valle ndez gjakrat përsëri dhe kjo flakë e vjetër nuk ndalet, dhe jo vetëm në Poloni.
“Ishte harruar, por kur i shoh të gjithë këta të rinj që vijnë për të mësuar tek unë, harrova që jam plak”, thotë për median, Jan Kmita, 83 vjeç, një nga mjeshtrat e fundit të mazurkës.
”Ne mendojmë se i njohim mirë mazurkat nëpër botë, ato të Frederic Chopin janë kudo, ne kërcejmë mazurka, nga Languedoc në Britani dhe deri në Amerikë … Por këtu, në Poloni, është një tingull shumë i veçantë, hollësitë ritmike, mënyra për të kapur ritmin që është krejtësisht ndryshe, me ngadalësime, përshpejtime, një ndjenjë që është shumë ndryshe”, shton ai.
– “Atlantis” –
”Kjo valle minimaliste, horizontale nuk njeh asnjë kapërcim”, shpjegon koreografi Piotr Zgorzelski.
”Çiftet vazhdojnë të rrotullohen, njësoj si dervishët fluturues, por në çift, sepse ajo që ka rëndësi është kontakti shumë i ngushtë me njëri-tjetrin”, thotë ai.
“Balerini i mirë mund të vendosë një gotë të mbushur plot mbi kokë dhe të rrotullohet pa u rrëzuar”, thotë Zgorzelski.
”Në atë kohë, të gjithë ne banorët e qytetit, menduam se mund të luanim vetëm bluz, rock ose muzikë indiane”, kujton Janusz Prusinoëski, këngëtar dhe multi-instrumentalist prej 50 vitesh, një nga shpirtrat e ringjalljes së mazurkës.
“Dhe tani kemi hasur në këta muzikantë të vjetër, ishte si zbulimi i Atlantis, i një Polonie e destinuar të zhdukej”, shprehet ai i entuziazmuar.
”Doli se Polonia nuk ishte një vend i analfabetizmit muzikor, por i një populli që flet një gjuhë origjinale muzikore në të cilën Chopin ishte në gjendje të krijonte gjuhën e vet”, thotë Prusinoëski, një nga themeluesit e të gjitha mazurkave në botë.
– Ushtarët dhe refugjatët e Napoleonit –
”Sipas disave, gjurmët e para të mazurkës janë zbuluar në transkriptimin e muzikës fetare të shekullit të 15-të, por emri shfaqet për herë të parë në 1708”, thotë Tomasz Nowak, muzikolog në Universitetin e Varshavës.
”Më pas, ushtarët polakë të Napoleonit e morën muzikën e tyre me ta kudo ku luftimet e tyre i çonin në Karaibe. Ashtu si, kryengritësit e shumtë polakë që gjejnë strehë në Francë për të ikur nga ushtria e carit të Rusisë”, shton ai.
Si një valle e lirshme, e thjeshtuar dhe bashkëkohore, mazurka po kthehet në modë.
Në Poloni, ajo gradualisht i lë vendin kërcimeve të ardhura nga jashtë. Në fshatra që nga vitet 1950 ajo kërcehet ende gjatë dasmave, por me ardhjen e radios dhe muzikës së re, edhe këtu rënia po vjen shpejt.
– “Pak turp” –
Epoka komuniste bëri gjithçka për të transformuar vallet popullore që u shfaqën në skenë në “valle kombëtare”.
Si jehona në filmin ”Lufta e Ftohtë” nga Pawel Pawlikowski, që ka marrë çmimin e organizimit në Kanë dhe i nominuar për Oskar në 2018.
Pavarësisht nga indiferenca, edhe nga përbuzja e përgjithshme, mbetjet e fundit të mazurkës mbijetuan deri në vitet 1980 në disa zona të humbura në thellësitë e Mazovisë.
“Kemi filluar të kemi pak turp,” thotë Kmita.
Me kënaqësinë e ballove dhe takimeve me pasuesit e rinj, ai i harroi këto mendime të trishtuara.
“Është vetëm fillimi, mazurkat do të mbijetojnë, ato ishin pothuajse të vdekura dhe ja ku po kthehen”, shton ai.
Dhe, në mënyrë paradoksale në qytet/ AFP.
