Kryetari i Akademisë së Shkencave në Shqipëri, Skënder Gjinushi, të hënën ka paraqitur punën e institucionit që udhëheq, duke përmbledhur krejt aktivitetit e vitit të kaluar, midis tyre edhe konferencat e 50-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit.
Sipas Gjinushit, konferencat me rastin e 50-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit patën një rol të dyfishtë. Sipas tij, krahas rikonfirmimit të rëndësisë e vlerave që pati dhe ka vendosja e gjuhës standarde si gjuha zyrtare, si gjuhë e komunikimit ndërshqiptar, e administratës dhe e shkollave publike, më 1972 u evidentua fakti se ajo është produkt i një pune shkencore ndër vite e jo i një gjuhe të parapërgatitur e të imponuar politikisht.
“Siç edhe pritej, si bartës e propagandues të linjës kundër standardit dhe të antiakademizmit u evidentuan vetëm disa individë, ndër më mediokrit në specialitetin e tyre”, ka thënë ai. Sipas Gjinushit, me këtë rast, Akademia e Shkencave dhe institucionet kryesore në Shqipëri, Kosovë e Arbëri përcaktuan dhe një herë qartë e publikisht qëndrimin ndaj gjuhës standarde.
“Angazhimin për respektimin e saj nga institucionet publike; për mbrojtjen e saj nga keqpërdorimi e nga deformimet prej ndikimeve të gjuhëve të huaja; për detyrimin e Akademisë e të qarqeve akademike për të ndjekur evoluimin e pasurimin e saj, duke zgjidhur probleme të caktuara, të pazgjidhura a të reja, duke reflektuar rregulla e norma, sipas nevojës e prirjeve, por gjithnjë bazuar në kriteret shkencore e ligjësitë e brendshme të vetë gjuhës”, ka thënë Gjinushi të hënën në mbledhjen vjetore të Asamblesë.
Paraprakisht në nëntor të vitit të kaluar, në konferencën shkencore “Shqipja standarde sot”, që ishte mbajtur në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës, shumë studiues mendonin ndryshe nga akademik Gjinushi.
Se njëri dialekt është favorizuar në raport me tjetrin, kur shqiptarët vendosen që gjuhë standarde të jetë ajo që përdoret, të paktën në letërsi dhe në komunikimet zyrtare, tash e gjysmë shekulli, kishin rënë dakord pothuajse të gjithë gjuhëtarët. Një harmonizim apo planifikim i gjuhës vlerësohej si tejet i nevojshëm në ditët e sotme. E shikuar nga prizmi i së ardhmes, kjo ndërhyrje dilte të ishte urgjente.
Debatet se çfarë ngjau me shqipen më 1972, kur edhe u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit në Tiranë, nuk ndalen asnjëherë. Por studiuesit në mjediset e ASHAK-ut kishin thënë se ideologjia e ngufati gjuhën sikurse para Kongresit, ashtu edhe pas tij. Në Konferencën e bashkorganizuar nga Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë, studiuesit e kishin vlerësuar lart kompromisin që kanë bërë gjuhëtarët këtu e 50 vjet më parë, por njëkohësisht kanë adresuar edhe sfidat e sotme të shqipes.
Por të hënën kur akademik Gjinushi ka lënë të nënkuptohet se pasurimi i gjuhës nuk është fort urgjencë, institucioni që ai udhëheq është bërë edhe me tre anëtarë të rinj. Adem Bunguri, Anila Hoda, e Valter Memisha kanë marrë titullin akademik të hënën. Kësisoj numri i anëtarëve të rregullt të institucionit ka shkuar në 49. Sipas njoftimit të Akademisë, pas afro një viti konkurrim, të hënën është përmbyllur zgjedhja e kandidatëve të regjistruar për katër fusha të reja të hapura me vendim të Asamblesë.
Ishin regjistruar gjithsej 9 kandidatë, nga të cilët 6 prej tyre u kualifikuan për garën përfundimtare. Për shkencat arkeologjike titullin akademik e ka marrë Adem Bunguri, për shkencat e mjekësisë veterinare, Anila Hoda dhe për shkencën e gjuhësisë, Valter Memisha.
“Komisioni do të shpallë të martën pasqyrën analitike të rezultateve për të gjithë kandidatët”, shkruhet në njoftim.
Kryetari i Akademisë, Skënder Gjinushi, ka thënë se viti 2022, si viti i tretë i reformimit të Akademisë së Shkencave, përbën një vit tepër të rëndësishëm në përcaktimin e suksesit të reformës e të ecurisë së mëtejshme të saj. Sipas tij, Akademia u kthye në qendrën kryesore të organizimit të ngjarjeve më të mëdha të karakterit shkencor, kombëtare e ndërkombëtare, në të gjitha fushat kryesore të shkencës.
“Ajo rimori dhe luajti një rol aktiv parësor për kërkim-studimet në shkencë, veçanërisht në albanologji dhe fushat më sfidante për të ardhmen, krahas trajtimit të problemeve madhore të kohës, duke forcuar bindjen dhe vizionin e plotë për nevojën e mënyrën e reformimit të vetë sistemit të kërkimit shkencor te ne, si dhe për vendin e rolin që duhet të luajnë Akademia e Shkencave dhe strukturat e ngritura pranë saj në këtë sistem”, ka thënë Gjinushi. Ka bërë të ditur se gjatë vitit të kaluar filloi puna për realizimin e 17 projekteve dhe të dy studimeve, prej të cilave 5 projekte janë në albanologji e rreth 12 në shkencat tekniko-natyrore, të shtrira në të gjitha fushat kryesore: histori, arkeologji, gjuhësi, biogjenetikë e nanoshkencë, art, fizikë, matematikë, energjetikë.
“Këto veprimtari të njësive të kërkim-studimit, së bashku me ato të komisioneve, mundësuan që gjatë vitit 2022 të programohen e realizohen mbi 100 aktivitete të organizuara nga seksionet e kryesia, duke e kthyer Akademinë në qendrën e organizimit të kongreseve, konferencave, simpoziumeve, workshopeve e shkollave verore më të rëndësishme e më me ndikim, gjithnjë në bashkëpunim me institucionet kryesore të arsimit të lartë e të shkencës”, ka thënë ai.
Ka treguar se angazhimi parësor për vitin 2023 është realizimi i punëve të programuara për tri projektet madhore të albanologjisë. Sipas tij, vlerësohet që brenda këtij viti të jetë kryer puna kryesore për hartimin e historisë së shqiptarëve e të nisë dërgimi për botim i vëllimit të parë, për të vazhduar me volumet e tjera në 6-mujorin e parë të 2024-s.
“Edhe për fjalorin e madh është parashikuar të kryhet mbi 85 për qind e punës, për t’u bërë gati për recensim e botim në fillimet e 2024-s. Për enciklopedinë, ky vit do t’i kushtohet punës përgatitore, me ngritjen e mbi 30 redaksive të fushave; përpilimin e kritereve për hartimin e artikujve, që do të përfshihen në të; ndarjen e punës midis redaksive vendore; miratimin e listave të autorëve të artikujve e fillimin e hartimit të vetë listave për artikujt që do të përfshihen në vepër”, ka thënë ai për projektin e madh të nisur bashkë me Akademinë e Shkencave dhe të Arteve në Kosovë. Sipas Gjinushit, veprimtaria e njësive dhe realizimi prej tyre i rreth 12 projekteve dhe i 3 studimeve të nisura a të parashikuara për së pari në program përbën një anë të rëndësishme të punës së tyre e të vetë Akademisë.
“Veçanërisht për t’u theksuar është se njësia e bio-gjenetikës do të krijojë për herë të parë këtë vit bankën e ADN-së humane dhe atë të kriobankës, për materialin gjenetik të druve frutorë autoktonë, duke konsoliduar statusin e saj të ri; ndërsa për qendrën e nanoteknologjisë do të përpilohet një program i veçantë për ngritjen e saj në një qendër të përhershme të vendosur në mjediset e UBT-së, duke filluar nga viti 2024”, ka shtuar ai.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
