Regjisori novator britanik i teatrit Peter Brook, ndikimi i jashtëzakonshëm i të cilit arriti në mbarë botën, ka vdekur në moshën 97-vjeçare. Vdekja e tij të shtunën u konfirmua nga asistentja e tij Nina Soufy.
Brook ripërcaktoi mënyrën se si mendohej për teatrin. Këtë e bëri me produksionet e tij në kompaninë teatrore “Royal Shakespeare” të Stratford-it, pastaj në “Bouffes du Nord”, në sallën e rrënuar të muzikës parisiene, të cilën ai e bëri bazën e tij për më shumë se 30 vjet. Punoi fort edhe në fshatrat afrikane, ku aktorët e tij improvizonin shfaqje, dhe në skena të mëdha e modeste të vizituara nga ansambli i tij.
Shumë prej produksioneve të tij u lavdëruan për zhveshjen e teatrit nga teprica dhe tjerrjen e dramës në thelbin e saj, të paraqitur me një sy të pastër dhe një prekje elegante. Versioni i famshëm Brook-it i vitit 1970 “A Midsummer Night's Dream” i ndikuar si nga baleti i Jerome Robbins ashtu edhe nga Cirku i Pekinit, u interpretua në një kub të bardhë të një grupi dhe mburrej me trapari, shtylla dhe një pyll me tela çeliku. Në produksione të tjera zbuluese të Shekspirit, ai qe regjisor i John Gielgud, Laurence Olivier, Paul Scofield, Adrian Lester dhe Natasha Parryt, me të cilën Brook ishte i martuar. Produksionet e tij shquheshin për diversitetin e tyre, me Brookun një pionier i asaj që ai e quajti “pasuri ngjyrash”, si oponencë e asaj që e quajti “errësirë ngjyrash”.
Ai gjithashtu drejtoi shfaqje mjuzikël, vuri në skenë shfaqjen kundër luftës kundër luftës në Vietnam, bashkëkrijoi një version eksperimental të mitit “Prometean” me Ted Hughes dhe vendosi një version të famshëm prej nëntë orësh të “Mahabharata. Ai u kthye në epikë me produksionin e tij të vitit 2016, “Battlefield”, i vënë në skenë me bashkëpunëtoren e tij për një kohë të gjatë Marie-Hélène Estienne.
Si një nga mendimtarët më vizionarë dhe më me ndikim të teatrit, ai shkroi disa vepra duke përfshirë “Hapësirën e zbrazët” (1968), hapja e të cilave përshkruante vizionin e tij: “Unë mund të marr çdo hapësirë boshe dhe ta quaj një skenë të zhveshur. Një njeri ecën nëpër këtë hapësirë të zbrazët, ndërsa dikush tjetër po e shikon dhe kjo është gjithçka që duhet për t’u angazhuar në një akt teatri”.
Kenneth Tynan ka thënë se puna e Brook-it ishte “gustatorit teatror” sepse ai “gatoi me krem, gjak dhe erëza". Brook punoi gjithashtu në film, duke përfshirë një adaptim të vitit 1963 të “Lord of the Flies”, dhe në opera, duke drejtuar prodhime të shkurtuara rrënjësisht të “Carmen” dhe “The Magic Flute”.
Brook u lind në Londër me 21 mars 1925, dhe në moshën shtatëvjeçare interpretoi një version katërorësh të Hamletit për prindërit e tij. Pasi ndoqi mësimet në kolegjin “Magdalen” në Oksford, ai ishte së shpejti në Shtëpinë e Operës Mbretërore, duke punuar operën “Salome” të Richard Strauss me dizajne të Salvador Dalít. Ai, po ashtu, inskenoi Olivierin e Titus Andronicus në Stratford për “Royal Shakespeare Company” në vitin 1955 dhe kur Peter Hall u bë drejtor artistik i RSC-së më 1960, ai i kërkoi Brook-ut që ta ndihmonte atje. Prodhimet e RSC-së nga Brook përfshinin një vënie në skenë të “Mbretit Lir” në vitin 1962 - shfaqjen që ai e konsideronte “arritja supreme e teatrit botëror” ku edhe luajti Paul Scofield.
Disa nga shfaqjet e tij që u transferuan edhe në Broadway, duke përfshirë avangardën “Marat/Sade”, e cila fitoi çmimin “Tony” për lojën më të mirë në vitin 1966. Koncepti i shfaqjes ishte se Markezi de Sade po bënte një dramë për revolucionarin francez Jean-Paul. Aktruan edhe të burgosurit e një azili mendor.
Në vitin 1970, Brook shkoi në Paris, ku krijoi Qendrën e tij Ndërkombëtare për Kërkimin e Teatrit. Kompania vizitoi Afrikën ku aktorët e tij dhanë shfaqje që “nuk përdorën asgjë që korrespondonte me teatrin e kohës –donim të luanim për publikun që nuk kushtëzohej nga asgjë. Ne nuk do të bënim, as eksperimentalisht, një shfaqje me një tekst, një temë ose një emër”.
Në vitin 1974, ai e ktheu një sallë muzikore të lënë pas dore të vendosur prapa stacionit “Gare du Nord” në një destinacion thelbësor për adhuruesit e teatrit: “Bouffes du Nord”. Ndërtesa e rrënuar pësoi vetëm një rinovim minimal, kështu që muret e saj mbetën të djegura si kur i gjeti Brook. Ai hapi teatrin me “Timonin e Athinës” dhe duartrokitjet shkuan deri në nivelin sa rrëzuan copa tavani.
“The Man Who”, që u shfaq premierë në Paris më 1993, u frymëzua nga libri i neurologut Oliver Sacks, njeriu që ngatërroi gruan e tij për një kapelë. Hulumtimet neurologjike të vetë Brook-ut çuan në veprën e tij “The Valley of Astonishment”, rreth sinestezisë, e bashkëkrijuar me Estienne dhe interpretuar në “Young Vic” në Londër me Kathryn Hunter në mesin e kastës.
Brook qe regjisor i Scofield-it dhe Lester-it në rolin e Hamletit për ekranin, si dhe për skenën, dhe “Mahabharata” e tij u bë gjithashtu një serial epik televiziv. Ai u bë një CBE në 1965 dhe një shoqërues nderi në 1998. Prodhimi i tij “The Prisoner” u vu në skenë në Paris dhe në Festivalin e Edinburgut dhe në Teatrin Kombëtar në Londër në vitin 2018. Këtë pranverë ai u kthye për të punuar në shfaqjen e tij “Tempest Project”.
Në një intervistë të vitit 2017 me Michael Billington, Brook foli se sa e rëndësishme është të “notosh kundër valës dhe të arrish gjithçka që mundesh në fushën tonë të zgjedhur”. “Fati diktoi që imi të ishte ai i teatrit, dhe brenda kësaj kam përgjegjësi të jem sa më pozitiv dhe krijues. T'i japësh rrugë dëshpërimit është zgjidhja përfundimtare e policëve”.
Brook u martua me aktoren Natasha Parry në vitin 1951 dhe ata patën dy fëmijë, Irinan (tani regjisore) dhe Simonin (tani producent). Parry vdiq në 2015.
Michelle Terry, drejtoresha artistike e “Shakespeare's Globe”, ishte ndër ata që i bënë homazhe Brook-ut. “Ne kemi humbur një fener ndriçues” ka thënë ajo. “Ai jo vetëm që besonte në njerëzimin e thellë dhe në fuqinë transformuese të teatrit dhe Shekspirit, por e vuri në veprim. Ai ishte një praktikues i vërtetë dhe i rrallë dhe trashëgimia e tij duhet të jetojë tek ne që e ndjekim me përulësi vlerën e tij të përjetshme”.
“Marrë nga The Guardian”
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
