Kur pandemia e vjetshme asfiksoi çdo ngjarje në sferën publike, bienalja nomade evropiane “Manifesta” ishte nga të vetmet organizime që ia doli të etablonte një edicion të vetin. Me synimin e kahershëm për të katalizuar ndryshime në dialog me kulturën e shoqërinë, qyteti i Marsejës ishte nikoqiri që u bëri konak programeve të edicionit të 13-të të bienales “shëtitëse”.
Në kërkim të vazhdueshëm të peizazheve të reja urbane, “Manifesta” e zgjodhi Prishtinën si epiqendrën e vëmendjes së saj.
22 qershori i 2022-s, një përkim i bukur, siç e kanë quajtur organizatorët, do të bëjë bashkë profesionistë lokalë e ndërkombëtarë për të “eksperimentuar” në kryeqytetin e shtetit më të ri në Evropë një marrëdhënie të re me hapësirën publike.
Në një konferencë për media të mbajtur paraditen e së premtes në Sallën e Kuqe në Prishtinë, ekipi i “Manifesta 14” ka bërë të njohura datat e aktiviteteve e synimet kryesore.
“Një program për qytetarët e Kosovës”
Në fjalën e saj përshëndetëse, drejtoresha themeluese e “Manifestas”, Hedwig Fijen, e ka quajtur veten me fat që kjo bienale ka zënë vend me zyrat e saj në Pallatin e Rinisë dhe të Sporteve.
“Është kënaqësi që sot po iu njoftojmë me profesionistët tanë lokalë, por edhe më anëtarët e ekipit ndërkombëtar të udhëhequr nga Carlo Ratti”, ka thënë Fijen.
Duke e përshkruar periudhën e pandemisë si “stuhi e vërtetë” për secilin, ajo ka theksuar se “Manifesta” ishte prej bienaleve të vetme në botë që arriti të mbahej në Marsejë e të përftonte vizitorë të shumtë.
“Tani vëmendja jonë kryesore është në Prishtinë dhe me sukses po e krijojmë një program bienaleje për ju e me ju, qytetarët e Kosovës”, ka thënë historiania holandeze e artit.
“Në kërkim të pasurisë kulturore të shtetit më të ri”
Për 100 ditë radhazi sa do të zgjasë edicioni prishtinas i bienales nomade evropiane, Fijen ka thënë se organizatorët kanë për qëllim që të përfshijnë laramani audiencash, “t’i arrijmë të rinjtë, diasporën, profesionistët ndërkombëtarë e ata rajonalë, përfshirë edhe gazetarët e huaj”.
Sipas drejtoreshës themeluese të “Manifestas”, organizatorët gjakojnë të qëmtojnë pasurinë kulturore të shtetit më të ri evropian si i pari vend edhe nga një rajon si Ballkani Perëndimor.
“Edhe me disenjatorin Bardh Haliti që krijoi një identitet vizual për ‘Manifestan’, ne jemi krenarë për të sepse aty është shprehur ambicia jonë për t’u zhytur brenda qytetit të Prishtinës e të ndërtojmë sienergji mes nesh e institucioneve kulturore këtu”, ka thënë Fijen.
“Një inkubator idesh”
Duke folur për ndërhyrjet që tashmë kanë filluar në Prishtinë e vizionet që do të paraqiten për “urbanizmin pjesëmarrës”, holandezja e ka vlerësuar procesin si thuajse më të rëndësishëm sesa vetë rezultati në fund.
“Është e domosdoshme për ‘Manifestan’ që të kemi një kuptim të plotë të rrjetit shumështresor komunitar, ndaj është e rëndësishme të marrim mendimin e njerëzve se çfarë duan të ketë Prishtina, ashtu që ‘Manifesta’ të veprojë si një inkubator”, ka thënë ndër të tjerash Fijen.
“Beteja e vështirë mes publikes e privates”
Në vazhdim, kryetari i Prishtinës, Shpend Ahmeti, në fjalën e tij, ka thënë se ideja e edicionit prishtinas të bienales nuk është vetëm numri i vizitorëve. Sipas tij, bashkëveprimi i urbanistëve, arkitektëve, artistëve e disenjatorëve është mundësi për të bërë diçka të dobishme për kryeqytetin.
“Prej kohësh po mendojmë që të shfrytëzojmë këtë tubim njerëzit e interesuar për këto tema”, ka thënë ai.
Ahmeti ka theksuar se beteja që ndodh në Prishtinë është ajo mes privates e publikes.
“Që nga 1999-a nuk ka pasur betejë më të vështirë sesa marrja e hapësirave publike”, ka theksuar Ahmeti, për të shtuar se gjithnjë i është dhënë rëndësi privates në dëm të publikes.
I pari i Komunës së Prishtinës ka nënvizuar se i është kërkuar “Manifetas” që temë kryesore të jetë rimarrja dhe ruajtja e hapësirave publike. Për këtë, ai ka përmendur rastin e blerjes së objektit të ish-Gërmisë dhe “Tulltores” nga ana e qeverisë lokale.
“Ideja ishte që këto objekte të mbroheshin nga privatizimi, sepse është e rëndësishme që hapësirat publike të jenë të mbrojtura”, ka shtuar ai.
“Pjesë e një laboratori socio-kulturor”
E pranishme në këtë konferencë ishte edhe zëvendësministrja e Kulturës, Daulina Osmani, e cila e ka vlerësuar mbajtjen e bienales së njohur evropiane në Prishtinë. Në emër të institucionit më të lartë kulturor, ajo ka thënë se “Manifestan” e shohin si mundësi që vetë shoqëria të bëhet pjesë integrale e një laboratori socio-kulturor.
“’Manifesta’ vjen në Prishtinë në një kohë kur Kosova tashmë numëron 103 festivale kulturore me kapacitete të reja edukative e arsimore”, ka thënë Osmani.
Tutje, partneri themelues i Zyrës për Dizajn dhe Novacion të CRA-së (Carlo Ratti Associati), Carlo Ratti, është përqendruar te ndërhyrjet e para që kanë nisur të bëhen në kryeqytetin e Kosovës.
“Ndërhyrja e parë simbolike do të bëhet në një hapësirë të braktisur, në Fabrikën e Tullave, si vendi më i rëndësishëm pasindustrial i qytetit, që do të shndërrohet përkohësisht në hapësirë për komunitetin”, ka thënë Ratti.
Ideja e gjithë kësaj, sipas tij, është që të nxitet debat për mënyrat se si hapësira publike mund të përdoret nga qytetarët e Prishtinës.
Gjithnjë sipas Rattit, hapësira e radhës që do t’i nënshtrohet metodologjisë së CRA-së është ish-biblioteka “Hivzi Sylejmani”.
I nënshkruar në maj të vitit 2019 midis Komunës së Prishtinës dhe bienales evropiane të artit “Manifesta 14”, protokolli i bashkëpunimit parasheh që Prishtina të jetë nikoqire e këtij organizimi për të cilin aplikojnë e garojnë shumë qytete evropiane.
Kështu, kryeqyteti i Kosovës pritet të jetë kryeqendra evropiane e kulturës më 2022, ku emrat më të njohur të artit dhe të arkitekturës do të realizojnë projekte enkas për qytetin, kurse urbanistë të njohur, si Renzo Piano, Rem Koolhaas, Winy Maas e të tjerë do të jenë pjesë e ekipit.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
