I mjaftojnë tri objekte për ta kundruar arkitekturën moderne në Kosovë. Në fakt, historisë së tyre ua bashkon kujtimet. “2+1 dokumentarë mbi arkitekturën moderne në Kosovë” është përtej dokumentimit të strukturave ndërtimore. Ai prek kujtesën kolektive. Fillon me dokumentarin e titulluar “Ngjyrat”, për “Bankosin” e Pejës, vazhdon ciklin me “Vijat dhe “Kupolat”, për Pallatin e Rinisë dhe Sporteve. Biblioteka Kombëtare e Kosovës e përmbyll triptikun.
Arkitektja Flaka Xërxa-Beqiri nëpërmjet këtij projekti synon që t’i sjellë këto objekte shumë të njohura për secilin qytetar të Kosovës nëpërmjet përjetimit të tyre.
Në dokumentarë, protagonistë janë punonjës të këtyre institucioneve para viteve’90, profesorë të arkitekturës e inxhinierë.
Nostalgjia me të cilën e përshkruajnë punën e tyre në atë kohë bën thyerjen midis përshkrimeve të thjeshta për objektin. Në fakt, ndërtimet e objekteve si këto kanë qenë kthesa historike jo vetëm në arkitekturën e Kosovës, por edhe të shoqërisë.
“Në fakt ka qenë jashtëzakonisht e vështirë për arsye se unë jam vetë arkitekte me profesion dhe si arkitekt ne jemi shumë të koncentruar pas pjesës grafike të objekteve, gjithçka shohim në mënyrë dydimensionale, eventualisht nëpërmjet imazheve. Ka qenë një tendencë e imja që ta shpërfaq një realitet tjetër, atë të shfrytëzuesve edhe të ecim në hapësirat të cilat rëndom janë të paqasshme për vizitorët”.
“2+1 dokumentarë mbi arkitekturën moderne në Kosovë” u shfaq të martën mbrëma në “Kino Armata”.
Në sallën me kapacitet prej 300 ulësesh, jo pak kanë qëndruar në këmbë. Arkitektja dhe autorja e dokumentarëve ka vlerësuar se dëshira dha misioni me të cilin e nisi projektin është përmbushur edhe më, nga prania e studentëve të rinj dhe interesimi i tyre.
“Ka qenë me të vërtetë emocionuese për mua ta shoh në një sallë me kapacitet për 300 persona të jetë e mbushur plot. Për mua kjo është një arritje shumë e madhe, edhe përçim i mesazhit fillestar të këtyre dokumentarëve. Dëshira edhe misioni ka qenë që të dokumentojmë pjesëza nga arkitektura moderne, për arsye se këta tre dokumentarë kanë trajtuar vetëm tri objekte të arkitekturës moderne. Është fjala nga vitet ’70 deri në ’90”.
Si objekti i “Bankosit”, Pallatit të Rinisë e Bibliotekës Kombëtare ka edhe të tjera në Kosovë. Video-dokumentimi i secilit nga to është i pamundur nga vetëm një individ. Arkitektja, e cila ka doktoruar në Universitetin e Lubjanës në temën "Konstruimi i Arkitekturës Moderne në Kosovë 1970 – 1980", ka marrë shembull një projekt të ngjashëm të realizuar në Kroaci. Për të ishte angazhuar një ekip i Radiotelevizionit Kroat.
“Duke u bazuar në rastin të cilin unë e kam marrë si shembull dhe që e kam pasur si ide fillestare që ta realizoj për Kosovë. Kemi të bëjmë me dokumentarë që janë realizuar për objektet moderniste të Kroacisë. Ata për shembull i kanë realizuar në formë të video-dokumentimit nga televizion kombëtar”.
I pari dokumentar, ai për Bibliotekën Kombëtare ishte realizuar në vitin 2017 e dy të tjerët katër vjet më vonë.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
