Sulmet në infrastrukturën kritike nga Franca deri në Danimarkë mbajnë shenjën e operativëve rusë, thonë ekspertët
Dyshimet kanë rënë mbi Rusinë për një seri aktesh të konfirmuara ose të dukshme të sabotimit dhe spiunazhit që ndodhën në fund të vitit të kaluar në Evropën Perëndimore, thonë ekspertët, me vendet evropiane që marrin gjithnjë e më shumë masa në kundërpërgjigje.
Aktet erdhën pas dy ngjarjeve që dëmtuan interesat ruse. Në shtator, shpërthimet në Detin Baltik nxorën jashtë përdorimit tubacionet e gazit të Rusisë “Nord Stream” për në Gjermani. Kremlini fajësoi për sabotim Mbretërinë e Bashkuar, por pa ofruar prova. Ukraina dhe Polonia fajësuan Rusinë, por gjithashtu nuk nxorën prova.
Më pas, më 7 tetor, Ura e Ngushticës së Kerçit u bombardua, duke ndërprerë aftësinë e Moskës për të furnizuar Krimenë e aneksuar nga Rusia, një sulm për të cilin Rusia fajësoi inteligjencën ushtarake të Ukrainës.
Akuzat gjermane
Mund të ketë qenë një rastësi, por një ditë pas bombardimit të urës së Kerçit, trenat në të gjithë Gjermaninë veriore u ndalën pasi kabllot që u mundësonin drejtuesve të trenave të komunikonin u sabotuan.
"Është e qartë se ky ishte një veprim i shënjestruar dhe keqdashës", tha ministri i Transportit, Volker Wissing, në një konferencë shtypi, pa identifikuar se kush mund të jetë përgjegjës.
Dy ditë më vonë ishulli danez Bornholm u zhyt në errësirë pasi u ndërpre kablloja nënujore që e furnizonte atë me energji elektrike nga Suedia.
Më 19 tetor kabllot e internetit u ndërprenë në jug të Francës në tri lokacione njëkohësisht. Kompania e sigurisë së reve kompjuterike Zscaler tha se ndërprerjet e kabllove, të cilat ndërprenë autostradat digjitale që lidhin Marsejën me Lionin, Barcelonën dhe Milanin, kishin "ndikuar kabllot kryesore me lidhje me Azinë, Evropën, SHBA-në dhe potencialisht pjesë të tjera të botës".
Ofruesi i shërbimit të internetit Free postoi fotografi të kabllove të të dhënave të prera brenda banesave të tyre të groposura prej betoni, duke e quajtur ngjarjen " akt vandalizmi". Franca kishte pësuar një sulm të ngjashëm në prill.
Gjatë të njëjtit muaj autoritetet vendase të sigurisë së Norvegjisë thanë se po hetonin raste të dyshimta të fluturimeve të dronëve pranë fushave ajrore dhe infrastrukturës energjetike, dhe në dhjetor Lituania raportoi një rritje të fluturimeve të paautorizuara me dron mbi objektet ushtarake.
“Në një nga objektet ushtarake gjatë një muaji këtë vit janë shënuar më shumë shkelje sesa në të gjithë vitin e kaluar”, thanë forcat e armatosura.
Njësia 29155
Dyshimet për këto aktivitete janë fokusuar në Njësinë 29155, një degë e Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura Ruse, e përbërë nga operativë të fshehtë të fshehtë që operojnë jashtë vendit.
"Nga të gjitha llogaritë në dispozicion, Njësia 29155 ka ekzistuar të paktën që nga viti 2009. Ajo përbëhet nga një numër i vogël personeli, ndoshta rreth 200, me 20-40 oficerë operacionesh shtesë", tha Joseph Fitsanakis, profesor i studimeve të inteligjencës dhe sigurisë në Universitetin e Karolinës.
Fitsanakis i tha “Al-Jazeeras” se njësia e ka origjinën në rrjetet e agjentëve sovjetikë të cilët “nganjëherë kishin për detyrë të zhvillonin dhe të ruanin plane për sabotim në shkallë të gjerë, prapa linjave të armikut, të cilat do të bëheshin operacionale gjatë një lufte konvencionale midis BRSS-së dhe Perëndimit. Ato përfshinin akte sabotimi kundër rrjeteve të energjisë, shërbimeve publike, porteve civile ose ushtarake, sistemeve të telekomunikacionit”.
Informatorët rusë të larguar kanë thënë se presidenti Vladimir Putin, vetë një ish-agjent i KGB-së, ringjalli rrjetet e sabotimit në fillim të viteve 2000, duke krijuar Njësinë 29155.
“Duke pasur parasysh misionin e saj dhe rekordin e fortë të aktiviteteve të saj në fillim të luftës në Ukrainë, nuk ka dyshim se Njësia 29155 është shumë e përfshirë në operacionet hibride ruse sot”, tha Fitsanakis. "Disa raste të sabotimit që synojnë rrjetet perëndimore të shërbimeve dhe transportit në Poloni, Skandinavi, Francë dhe Gjermani kanë shenjat dalluese të operacioneve të Njësisë 29155", tha ai.
Në fakt, tha ai, "do të ishte krejtësisht befasuese nëse Njësia 29155 nuk do të ishte aktivizuar gjatë pushtimit rus 2014 të Krimesë, si dhe në prag të luftës më të fundit".
Arthur PB Laudrain, studiues doktorate në Universitetin e Oksfordit dhe analist në Qendrën e Hagës për Studime Strategjike, i tha “Al-Jazeeras” se ndërsa është e vështirë të provohet përfshirja ruse, profesionalizmi i sabotimit në Francë sugjeron fuqishëm përfshirjen e një aktori shtetëror.
“Në sulmin e prillit ju duhej të arrinit në disa pika qasjeje përgjatë linjave hekurudhore ose autostradave. Autorët e dinin se çfarë po bënin për të maksimizuar dëmin dhe ata prenë jo vetëm pika specifike, por hoqën seksione të kabllos, gjë që e bën më të vështirë riparimin e tyre”, tha Laudrain.
Incidentet në Evropën Perëndimore kanë nënvizuar cenueshmërinë e komunikimeve kyç digjitale dhe infrastrukturës energjetike ndaj sulmeve, dhe potencialin për përçarje serioze ekonomike në vendet që ndihmojnë përpjekjet luftarake të Ukrainës.
“Moska ka vënë në shënjestër elementët fizikë të internetit – nga fermat e serverëve tek punonjësit e kompanisë që marrin vendime për sigurinë e të dhënave dhe moderimin e përmbajtjes – për të ushtruar kontroll mbi internetin në shtëpi dhe në rajonet përreth gjatë dy dekadave të fundit”, tha Justin Sherman, themeluesi i firmës këshilluese Global Cyber Strategies dhe anëtar jorezident në Këshillin Atlantik.
"Në nivel ndërkombëtar, në vitet e fundit, NATO dhe grupe të tjera kanë ngritur shqetësime për rritjen e aktivitetit ushtarak rus pranë kabllove nënujore gjithashtu”, tha ai për “Al Jazeeran”.
Kundërpërgjigjja e Evropës
Një vit më parë, shefi i Shtabit të Mbrojtjes së Mbretërisë së Bashkuar, Tony Radakin, paralajmëroi për rritjen e aktivitetit të nëndetëseve ruse pranë kabllove të të dhënave.
Ndërkohë Alexander Downer, ish-ministër i Jashtëm australian, duke shkruar në “The Spectator” në tetor, tha se 95 për qind e trafikut të internetit në botë kalon përmes vetëm 200 sistemeve kabllore me fibra optike nënujore.
“Vlerësohet se ka vetëm 10 pika fundosjeje globale ku këto kabllo konvergojnë ose dalin në breg. Nëse do të donit ta shkëputnit Britaninë nga bota, nuk do të ishte shumë e vështirë të sabotoheshin këto pika mbytjeje”, shkroi ai.
Evropa ka filluar ngadalë t'u kundërpërgjigjet kërcënimeve.
Në vitin 2020, NATO-ja krijoi dy komanda të reja, në Ulf në Gjermani dhe Norfolk në Britani, për të monitoruar aktivitetin e nëndetëseve në Detet e Veriut dhe Baltik.
Tetorin e kaluar Franca tha se po blinte një flotë mjetesh nënujore pa pilot për të mbrojtur më mirë kabllot nënujore.
Më 22 nëntor, policia suedeze arrestoi operativët e dyshuar të Njësisë 29155 Elena Kulkova dhe Sergey Skvortsov në Stokholm dhe i akuzoi për spiunazh. Çifti rus jetonte në Suedi që nga viti 1997 dhe ishte nën vëzhgim prej vitesh.
“Bellingcat” zbuloi se adresa e regjistruar e Skvortsov dhe Kulkova në Moskë ishte gjithashtu shtëpia e agjentëve të shumtë të inteligjencës. Midis tyre ishin gjenerali Andrey Averyanov, kreu i Njësisë 29155 dhe gjeneralmajori Denis Sergeev, agjenti i Njësisë 29155 që besohet se kishte organizuar helmimet e ish-spiunit Sergei Skripal dhe vajzës së tij në qytetin anglez Salisbury. Skvortsov ishte drejtor ekzekutiv i një kompanie në pronësi të një operativi të vetërrëfyer të inteligjencës ushtarake, Vladimir Kulemekov.
Ndërkohë në Norvegji kryeministri Jonas Gahr Støre tha se po ngrinte gjendjen e gatishmërisë së forcave të armatosura.
“Ne jemi në situatën më serioze me politikën e sigurisë në dekadat e fundit… rritja e tensioneve do të thotë se jemi më të prekshëm si ndaj kërcënimeve, ashtu edhe ndaj inteligjencës dhe ndikimit. Kjo kërkon që të gjitha vendet e NATO-s të jenë më vigjilente”, tha ai në tetor.
Por disa vëzhgues janë skeptikë për masën në të cilën çdo vend mund të mbrojë plotësisht infrastrukturën civile.
Mike Myrianthis, veteran grek i industrisë së naftës, beson se kushdo që bombardoi tubacionin “Nord Stream 2” hapi një kënaçe me krimba.
“Sabotimi i ‘Nord Stream’ shkatërroi marrëdhëniet ruso-gjermane të energjisë”, tha ai për “Al-Jazeeran”. “Sulmet në infrastrukturë janë bërë diçka e modës dhe kanë vendosur një precedent të rrezikshëm”.