Aurak Dandila, fshati që u bë varrezë

Në fund të gushtit, një tërmet shkatërrimtar goditi fshatin malor Aurak Dandila në provincën Kunar të Afganistanit, duke zhdukur shtëpi dhe familje të tëra. Banorët si Hayat Khan e Gulalai, humbën fëmijët dhe të afërmit e tyre nën rrënoja. Nga një “copëz parajse”, fshati u kthye në varrezë masive, duke lënë pas dëshpërim dhe humbje të pakthyeshme

Ishte mbrëmja e së dielës në fund të muajit gusht kur Hayat Khan u kthye në shtëpinë e tij në fshatin e vogël, Aurak Dandila.

Ai ishte 55 vjeç dhe punonte si fermer. Kishte qenë në dasmën e një fqinji dhe shtëpia e tij ishte një nga vetëm nëntë shtëpitë prej guri të ndërtuara në shpatin e malit.

Fshati ishte pjesërisht i fshehur pas misrit dhe barit të gjatë, thellë në malet e provincës Kunar të Afganistanit.

Nga Aurak Dandila mund të shihje poshtë fusha të vogla, ku fshatarët mbillnin misër dhe fasule, arra dhe kajsi.

Një përrua kalonte mes fushave dhe fëmijët hidheshin në ujin e ftohtë dhe të pastër.

Të gjithë në fshat ishin nga një familje e madhe dhe e quanin vendin e tyre “një copëz parajse”.

E vetmja rrugë për të dalë nga fshati ishte një rrugë e vështirë, e pashtruar rreth malit - por shumica e banorëve jetonin me atë që prodhonin vetë dhe nuk kishin nevojë të largoheshin.

Ata që largoheshin, shkonin në qytetet e Afganistanit ose në Pakistan për të punuar dhe dërgonin para për familjet e tyre.

Atë mëngjes, një nga djemtë e Hayatit, Abdul Haq, që ishte 27 vjeç, kishte menduar të largohej nga fshati.

Hayat e dinte se si ishte të jetoje larg fshatit. Gjashtë vjet më parë, kur kishte filluar lufta mes talebanëve dhe luftëtarëve të ISIS-it, Hayat ishte larguar bashkë me gruan dhe fëmijët.

Në Lahore, ai kishte gjetur punë duke shitur ushqim në rrugë. Por kur dëgjoi që autoritetet pakistaneze po ndalonin emigrantët pa dokumente, ai vendosi të kthehej.

Kjo ndodhi tre vjet më parë dhe që atëherë ai ishte i lumtur në fshat, i rrethuar nga gjashtë djemtë dhe katër vajzat e tij.

“Abdul Haq donte të largohej nga fshati për të gjetur një punë dhe për të fituar para”, tregoi Hayat. “Por unë i thashë që të vazhdonte punën e bujkut dhe Zoti do t’i jepte ushqim dhe gjithçka që i duhej”.
Atë natë, kur Hayati u kthye në shtëpinë me shtatë dhoma, ku jetonte me Abdul Haqun dhe 15 anëtarë të tjerë të familjes, shkoi drejt në dhomën e tij për të fjetur.

E bukur si një lule

Rreth të njëjtës kohë kur Hayat po futej në shtratin e tij, një tjetër banore e fshatit po rrinte jashtë shtëpisë së saj.

Gulalai po fliste në telefon me bashkëshortin e vet, Khan Zada, i cili punonte si roje në Pakistan. Më herët atë natë, ai i kishte dhënë lajmin e mirë - pas 10 ditësh do të kthehej në shtëpi për një vizitë.
Gulalai u tregoi lajmin të gjashtë fëmijëve të saj, të cilët shkuan në shtrat të lumtur pasi hëngrën darkë me fasule dhe kungull. Tani, çifti që ishte në fund të të njëzetave po bënin plane me emocion për vizitën.

Shtëpia e Gulalait ishte në anën tjetër të përroit nga ajo e Hayatit, ku shkëmbinj të mëdhenj gri ngriheshin përmbi. Shtëpia me tre kate ishte ndërtuar nga vjehrri i saj, me shumë dashuri dhe kujdes, gjë që i bënte të ndiheshin krenarë për të.

“Ai zgjodhi vetë çdo copë druri dhe guri nga lugina”, shpjegoi ajo.

“Për brendësinë e shtëpisë përdorëm gëlqere të bardhë, dhe dritaret e dera ishin të lyera me ngjyrë të kuqe. Nëse ndonjë nga fëmijët dëmtonte diçka në shtëpi, vjehrra ime gjithmonë na kujtonte sa shumë kishte punuar gjyshi i tyre për ta ndërtuar atë”. “Ishte e bukur si një lule”, shtoi ajo.

“Stuhi pluhuri e gurësh”

Nuk kaloi shumë kohë pasi Hayat mbylli sytë, kur u zgjua me ndjesinë se “toka po lëvizte”.

“Ishte si një stuhi e zezë, e dendur, me pluhur dhe gurë”.

Ai thirri me zë të lartë për djemtë e tij.

“Po kërkoja telefonin për ta ndezur dritën, por nuk e gjeta. Përdora dritën e vogël të orës në dorë dhe një re pluhuri më goditi në fytyrë”.

Atëherë ai pa djalin e tij, Abdul Haq të shtrirë, të pajetë mes rrënojave.

Një tërmet me magnitudë 6 goditi Afganistanin, duke lënë të vdekur rreth 2.200 njerëz dhe shkatërruar më shumë se 5.000 shtëpi, shumica prej tyre në provincën Kunar, sipas autoriteteve afgane.

Teksa toka dridhej, shkëmbinj të mëdhenj ranë nga mali mbi fshatin Aurak Dandila, duke shkatërruar gjithçka. Kur pluhuri u shpërnda, ajo që kishte mbetur ishte vetëm një mur me një dritare dhe një shtëpi e dëmtuar rëndë në skaj të fshatit.

“E nxora tim bir jashtë dhe vazhdoja të kthehesha në shtëpi për t’i shpëtuar të tjerët”, tregoi Hayat, duke kujtuar se më herët atë vit i kishte kërkuar Abdul Haqut të martohej, por djali i tij nuk kishte pranuar menjëherë.

“Ai më tha se duhej të përmirësonte gjendjen ekonomike më parë. Unë i thashë që ne jemi mirë dhe nëse jemi bashkë si familje, jeta do të jetë gjithmonë e mirë. Më në fund pranoi dhe u martua para dy muajsh”.

Hayati humbi katër anëtarë të familjes atë natë: Abdul Haqun dhe gruan e tij, djalin më të madh Zai Ul Haqun, 30 vjeç, dhe mbesën e tij dyvjeçare, Afsa.

U ul mbi një gur nën një pemë arre dhe filloi të qajë. Mbante kokën me duar, ndërsa në luginë ra një heshtje e rëndë, e ndërprerë vetëm nga cicërimat e zogjve dhe zhurma e ujit që rridhte poshtë.

“Shpëtova njërin nga nipërit, dhe po dëgjoja edhe thirrje të tjera për ndihmë ndërsa po kthehesha në shtëpi. E njoha zërin e nipit tim Zubair, por nuk e gjeta dot”, tha Hayati, duke fshirë lotët nga fytyra.
“E gjeta herët në mëngjes; ishte zënë nën rrënoja, poshtë një dritareje”.

Hayati arriti ta nxirrte nipin e tij dhe një ekip shpëtimi e dërgoi më pas në një spital emergjence rreth 200 km larg, në kryeqytetin Kabul.

“I prenë njërën këmbë. Ai është vetëm gjashtë vjeç”, tha Hayati, duke shtuar: “Nuk i harron dot këto gjëra që ta thyejnë zemrën”.

“Jeta jonë mbeti e varrosur nën rrënoja”

E bllokuar nën rrënoja, Gulalai mund të shihte që shtëpia e saj ende nuk ishte shkatërruar plotësisht. Ajo thirri djalin e saj 14-vjeçar, Zafar Khanin.

“Pastaj shkëmbinjtë e mëdhenj rrëshqitën nga mali dhe shkatërruan shtëpinë tonë”.

Gulalai humbi 14 anëtarë të familjes, përfshirë të gjashtë fëmijët e saj - Zafar Khanin dhe Haleemën 10 vjeç, Khadijën 8 vjeç, Abbasin 6 vjeç, Hajirën 4 vjeç dhe Zinabin që ishte vetëm 2 vjeç.

“Vëllai i burrit tim humbi gruan dhe të pesë fëmijët e tij - katër djem dhe një vajzë. Një kunatë e pamartuar gjithashtu vdiq bashkë me vjehrrin tim”.

Vetëm Gulalai, vjehrra dhe kunati i saj mbijetuan.

Ajo tregoi se në fillim nuk ndjente dhimbje dhe “u përpoq shumë të dilte nga rrënojat”. Kur kunati e nxori jashtë dhe e çoi në arat poshtë, ajo filloi të bërtiste nga dhimbja.

Rreth orës 10 të mëngjesit, pas tërmetit, ata panë helikopterë në qiell. Të shqetësuar se mund të mos e shihnin fshatin e tyre të vogël, të mbijetuarit nisën të tundnin rrobat në ajër.

“Ata nuk mund të uleshin aty ku ishim ne, kështu që ekipi i shpëtimit duhej të na çonte atje ku mund të zbriste helikopteri”, shpjegoi Gulalai.

Kur Khan Zada dëgjoi lajmin, u kthye me nxitim në shtëpi. Në fshat, ai tregoi me dorë nga mali: “Aty ishte shtëpia ime. Shiko atë varg gurësh? Ajo ishte shtëpia”, tha për shtëpinë që babai i tij kishte ndërtuar me mund kur ai ishte fëmijë.

Tani, Gulalai tha se nuk dëshiron të kthehet më në fshat dhe shpreson që burri të gjejë një vend tjetër ku të jetojnë. “Pjesa tjetër e jetës sonë mbeti e varrosur nën rrënoja”, tha ajo.

“Më keq se dita e kiametit”

Pak metra larg nga grumbujt e gurëve që dikur ishin shtëpitë e para të fshatit, tre burra qëndronin ulur.
Njëri prej tyre ishte kushëriri i Hayatit, Mehboob.

“Kur ndodhi tërmeti, djali im 13-vjeçar Nasib Ullah po flinte pranë meje. U zgjova, dola nga shtrati dhe fillova ta kërkoja ndërprerësin e dritës. Papritur, e gjithë dhoma lëvizi nga shkëmbinjtë që binin. Kur u përpoqa të shkoja te djali, muri dhe dyshemeja ranë poshtë dhe nuk arrita ta kapja”, tregoi 36-vjeçari.

“Ishte më keq se dita e kiametit”.

“Shtëpitë u shembën, shkëmbinjtë nga mali rrëshqitën poshtë; nuk shihje dot asgjë, nuk shihnim njëri-tjetrin”.

Të gjithë ishin të lënduar, tha ai. Disa kishin brinjë dhe këmbë të thyera.

“Në errësirë, morëm fëmijët që ishin ende gjallë dhe i çuam poshtë në ara, vend ku ishte më i sigurt nga shkëmbinjtë”.

Atë natë, ai numëroi më shumë se 250 dridhje të tjera - pasgoditje që vazhduan ta tundnin luginën edhe javë pas tërmetit.

Kur u zdrit, ai u përpoq të gërmonte në rrënoja për të gjetur të dashurit e tij. “Por trupi im nuk donte të punonte”, tha ai.

“E pashë këmbën e djalit tim, por pjesa tjetër e trupit ishte zhdukur nën rrënoja”.

Vajza e tij 10-vjeçare, Aisha, gjithashtu kishte vdekur.

“Ishte momenti më i keq i jetës sime”, tha ai.

U deshën dy ditë që fshatarët dhe vullnetarët të nxirrnin trupat.

Kur vëllai i Hayatit, Rahmat Gul, mori një mesazh nga i vëllai që i thoshte se i gjithë fshati ishte shkatërruar, u nis menjëherë nga provinca Parwan, rreth 300 km larg.

Kur më në fund arriti në Aurak Dandila, të mbijetuarit i kërkuan të mbështillte djalin e vdekur të Mehboobit me një batanije.

“Mehboob më kërkoi t’i tregoja fytyrën e djalit të tij, por nuk munda”, tregoi Rahmat Gul, ndërsa

Mehboob, ulur pranë tij, shikonte poshtë në luginën me ara.

Pranë tyre, Hayati u ngrit dhe filloi të ecte lart e poshtë.

“Zoti m’i mori djemtë dhe tani ndihem sikur edhe unë jam larguar nga kjo botë”, tha ai.

Në Aurak Dandila, një arë misri është kthyer në varrezë. “Këtu kemi varrosur të dashurit tanë”, tha Hayati. Varret janë shënuar me gurë.

Ai kujton si i kishte thënë Abdul Haqut të mos largohej nga fshati. “Të nesërmen gjithçka u zhduk dhe ai humbi jetën”.

Tani, Hayati beson se “nuk ka më asgjë për të jetuar këtu”.

“Si mund të vazhdoj të jetoj këtu?” pyeti ai, duke treguar rrënojat e shtëpisë së tij.

“Gurët po vijnë nga lart; si mund të jetojë dikush në këtë fshat?”

“Ne do të vendosemi diku tjetër dhe do të kërkojmë mëshirën e Zotit. Nëse ai nuk ka mëshirë për ne, atëherë do të vdesim”.