Ukrainaset kalojnë frontin e luftës për djemtë e rrëmbyer
Djali i Tetyana Kraynyukut, Sasha, ishte një nga 13 fëmijët e marrë nga trupat ruse nga shkolla e tij me nevoja të veçanta arsimore shtatorin e kaluar.
Për t'i rikthyer, të afërmit u detyruan të bënin udhëtime rraskapitëse mijëra kilometra në vendin që u ka shpallur luftë. Vetëm tetë nga fëmijët janë kthyer nga Perevalsku deri tani dhe Artemi ishte nga të fundit, i marrë nga nëna e tij vetëm këtë pranverë. Kur Sarah Rainsford e BBC-së telefonoi drejtoreshën e shkollës, ajo nuk e konsideroi fare problem veshjen e fëmijëve ukrainas me uniformën e ushtrisë pushtuese. "Edhe çfarë?" - u përgjigj Tatyana Semyonova. "Çfarë mund të bëj? Çfarë ka të bëjë me mua?"
(BBC) - Kur 15-vjeçari Sasha Kraynyuk studioi fotografinë që ia dhanë hetuesit ukrainas, e njohu menjëherë djalin të veshur me uniformën ushtarake ruse.
Adoleshenti i ulur pranë bankës së shkollës ka shenjën Z të luftës së Rusisë të skalitur në mëngën e djathtë, me ngjyrë të kuqe, të bardhë dhe blu të flamurit rus.
Por emri i djalit është Artem dhe ai është ukrainas.
Sasha dhe Artem ishin mes 13 fëmijëve që u morën nga shkolla e tyre në Kupyansk, në verilindje të Ukrainës shtatorin e kaluar nga ushtarë të armatosur rusë. Të hipur në një autobus me thirrjet "Shpejt!", ata u zhdukën për javë të tëra pa gjurmë.
Kur fëmijët, të cilët të gjithë kanë nevoja të veçanta arsimore, më në fund u lejuan të telefonin në shtëpi, ku ndodheshin shumë më thellë brenda territorit të pushtuar nga Rusia.
Fëmijët ukrainas u morën nga shtëpitë e tyre, u veshën me uniforma ushtarake ruse dhe u mësuan me kurrikulën ruse
Sprova e kthimit
Për t'i rikthyer, të afërmit e tyre u detyruan të bënin udhëtime rraskapitëse mijëra kilometra në vendin që u ka shpallur luftë. Vetëm tetë nga fëmijët janë kthyer nga Perevalsku deri më tani dhe Artemi ishte një nga të fundit, i marrë nga nëna e tij vetëm këtë pranverë.
Kur Sarah Rainsford e BBC-së telefonon drejtoreshën e shkollës, ajo nuk pa asnjë problem me veshjen e fëmijëve ukrainas me uniformën e një ushtrie pushtuese.
"Edhe çfarë?" - u përgjigj Tatyana Semyonova. "Çfarë mund të bëj? Çfarë ka të bëjë me mua?"
“Unë kundërshtova se Z-ja simbolizonte luftën kundër vendit të vetë fëmijëve”, shkruan Rainsford. "Edhe çfarë?" – kërkoi sërish drejtori. "Çfarë lloj pyetjeje është kjo? Askush nuk po i detyron ata”.
Duke kërkuar në faqen e internetit të Shkollës Speciale Perevalsk, BBC-ja gjeti fotografinë e Artemit në ekspozitë publike. Ai është marrë në shkurt 2023, një vit pas pushtimit rus të Ukrainës, në një klasë për të shënuar Ditën e Mbrojtësve të Atdheut.
Mësimi iu kushtua mësimit të "mirënjohjes dhe respektit" për ushtarët rusë.
“U përpoqa të pyesja edhe pak drejtorin, por linja telefonike u ndërpre papritmas”, rrëfen gazetarja Rainsford.
Krimineli i kërkuar i luftës
Për Ukrainën, historia e Shkollës Speciale Kupyansk është pjesë e një numri në rritje provash kundër Vladimir Putinit si kriminel i dyshuar lufte.
Gjykata Ndërkombëtare Penale lëshoi një urdhërarrestim për presidentin e Rusisë në mars, duke e akuzuar dhe ombudspersonen e fëmijëve të tij, Maria Lvova-Belova, për dëbimin e paligjshëm të fëmijëve ukrainas.
Rusia këmbëngul se motivet e saj janë thjesht humanitare, duke evakuuar fëmijët për t'i mbrojtur ata nga rreziku. Zyrtarët e lartë përçmojnë aktakuzën, madje kërcënojnë me arrestime hakmarrëse kundër përfaqësuesve të saj.
Gjykata nuk i ka bërë publike detajet e çështjes së saj dhe as Ukraina, por zyrtarët në Kiev pohojnë se më shumë se 19.000 fëmijë janë marrë nga zonat e pushtuara që nga pushtimi në shkallë të gjerë.
“Ne hetuam disa raste, duke përfshirë një tjetër shkollë speciale në Oleshki, në Ukrainën jugore, dhe zbuluam se çdoherë zyrtarët rusë bënin përpjekje minimale ose zero për të gjetur ndonjë të afërm. Fëmijëve ukrainas u thuhej shpesh se nuk kishte asgjë në vendin e tyre për t'u kthyer dhe iu nënshtruan, në shkallë të ndryshme, një edukimi ‘patriotik’ rus”, shkruan Rainsford në hulumtimin e saj të gjatë.
Detajet dhe nuanca ndryshojnë, pasi ka kaos në luftë si dhe qëllime të këqija.
Por ka gjithashtu një ideologji të qartë, mbizotëruese: Rusia, e udhëhequr nga Vladimir Putini shpall hapur gjithçka në zonat e pushtuara të Ukrainës si të sajat, përfshirë fëmijët.
Historia e Sashës
Sasha është një djalë i gjatë, i turpshëm si shumë adoleshentë.
Ndarja e detyruar nga familja do të ishte shqetësuese për çdo fëmijë. Për dikë të pambrojtur, si Sasha, ishte thellësisht shqetësuese. Nëna e tij, Tetyana Kraynyuk, thotë se ai është ende i tërhequr, disa muaj pasi u ribashkuan. Madje 15-vjeçarit i janë thinjur flokët nga stresi i madh.
Ata tani po jetojnë në qytetin perëndimor gjerman Dinklage si refugjatë ku, pas shkollës, Sasha kryesisht shtrihet në shtrat duke luajtur në telefonin e tij. Por e kujton shumë qartë momentin kur ushtarët rusë e morën.
"Nëse jam i sinqertë, ishte e frikshme”, pranon Sasha me zërin e tij të qetë, duke fërkuar duart përpara dhe mbrapa në kofshët e tij. “Nuk e dija se ku do të na çonin”.
Kur pyetet për mungesën e nënës së tij, ai ndalon për një kohë të gjatë, thotë se është shumë shqetësuese për të për t'u kujtuar dhe pyet nëse mund ta ndryshojë temën.
Para luftës Sasha shkoi në Shkollën Speciale Kupyansk në verilindje të Ukrainës. Ai largohej gjatë javës duke u kthyer në shtëpi në fundjavë, por kur Rusia pushtoi në shkurt 2022, pjesa më e madhe e rajonit Kharkiv u pushtua menjëherë dhe Tetyana e mbajti djalin e saj në shtëpi për siguri.
Me afrimin e shtatorit, administrata pushtuese filloi të këmbëngulte që të gjithë fëmijët të ktheheshin në shkollë, tashmë me kurrikulën ruse. Kishte të njëjtën shtytje në të gjitha zonat e pushtuara, duke përdorur shpesh mësues nga Rusia për të zëvendësuar ata vendas që refuzuan të bashkëpunonin.
Tetyana hezitoi ta kthente Sashën, por adoleshenti u mërzit pas shtatë muajsh në fshatin e tyre, kështu që më 3 shtator ajo e la të kthehej në Kupyansk.
Ditë më vonë, forcat ukrainase nisën operacionin e tyre rrufe për të rimarrë rajonin.
"Ne dëgjuam zhurmën nga milje larg. Shpërthimet. Pastaj helikopterët dhe të shtënat. Ishte një zhurmë e tmerrshme. Pastaj pashë tanket dhe flamurin ukrainas", kujton Tetyana kundër ofensivës.
Në pamundësi për të kontaktuar djalin e saj ajo ishte e tërbuar.
"Kur arritëm në shkollë kishte mbetur vetëm kujdestari. Ai tha se fëmijët ishin marrë dhe askush nuk e dinte se ku", thotë Tetyana.
Një mësues pa se çfarë ndodhi atë ditë, kur rreth 10 ushtarë rusë të armatosur rëndë "u futën" në shkollë.
"Ata nuk u interesuan të merrnin ndonjë dokument apo të kontaktonin prindërit", më tha Mykola Sezonov, kur u takuam në Kiev. "Ata thjesht i futën fëmijët në një autobus me disa refugjatë dhe u larguan”.
“Kam jetuar nën pushtimin rus dhe e di dallimin mes asaj që thonë dhe asaj që shoh vetë nga dritarja”, ishte përgjigjja e mësuesit.
Për gjashtë javë nuk kishte asnjë fjalë për fëmijët.
Kaloi plot një muaj përpara se një mik të dallonte një video në mediat sociale në shtatorin 2022. Raportohej se 13 fëmijë nga Shkolla Speciale Kupyansk ishin zhvendosur në lindje në një objekt të ngjashëm në Svatove, ende nën kontrollin rus.
Një tjetër, dy javë pas kësaj, telefoni i Tetyanës bie me një mesazh: Sasha ishte në një shkollë speciale në Perevalsk, ajo e lexoi dhe mamaja e tij mund të telefononte për të folur me të.
"Ai ishte i lumtur që më dëgjoi, sigurisht. Por ai vërtet qau", kujton Tetyana momentin kur ata folën, teksa hedh shikimin kah i biri, me të cilin po mundohet të kalojë sa më shumë kohë pas ribashkimit.
Sasha (djathtas) i tha BBC-së se ishte shumë shqetësuese për të folur për ndarjen nga nëna
