Joseph: Asnjë qeveri e Kosovës nuk mund ta përballojë të armiqësohet me SHBA-në

Eksperti i politikës së jashtme, Edward Joseph, i ka cilësuar si të gabuara pezullimin e dialogut të planifikuar strategjik nga ana e SHBA-së dhe ato që i ka cilësuar provokime nga ana e Kosovës. Derisa ka komentuar marrëdhëniet mes dy shteteve, Joseph ka thënë se asnjë qeveri e Kosovës nuk mund të përballojë të armiqësohet me SHBA-në. Ai ka rikonfirmuar atë që tha në Komitetin për Punë të Jashtme për kryeministrin Kurti

“Asnjë qeveri e Kosovës nuk mund të përballojë të armiqësohet me Shtetet e Bashkuara të Amerikës”, ka thënë të enjten Edward Joseph, ligjërues në universitetin “Johns Hopkins” në SHBA. 

Joseph, i cili ka qenë pjesë e diskutimit të ditës së martë në Komitetin për Punë të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve në Shtetet e Bashkuara, ka rikonfirmuar atë që tha se kryeministri Kurti shihet si pengues nga burokratët e DASH-it.

Në një intervistë për emisionin “Interaktiv”, që u transmetua të enjten në KTV, ai tha se prova e fundit ishte pezullimi i Dialogut të planifikuar Strategjik, për të shtuar se e ka cilësuar si të gabuar pezullimin e tij nga ana e SHBA-së. Në këtë intervistë, Joseph ka folur edhe për çështje të tjera.

KOHA: Në një diskutim të mbajtur mbi Ballkanin Perëndimor në Komitetin e Jashtëm në Dhomën e Përfaqësuesve, i pyetur nëse burokratët e Departamentit të Shtetit e shohin kryeministrin Kurti si pengues, ju u përgjigjët “po”. A ndani edhe ju të njëjtin qëndrim dhe si mendoni se po reflektohet kjo në marrëdhëniet Kosovë-SHBA?

Edward P. Joseph: Në rregull, së pari më lejoni të them se ishte një nder të ftohesha të dëshmoja dje para këtij nënkomisioni të Dhomës së Përfaqësuesve për seancën dëgjimore të çështjeve të jashtme. Kjo është një seancë dëgjimore shumë e rëndësishme dhe mund të shihnim se kishte interes të madh për Ballkanin si nga republikanët ashtu edhe nga demokratët në atë komision. Së dyti, dua të them këtë, se Kosova do të mbajë zgjedhje më vonë këtë muaj dhe nuk dua të ndërhyj në ato zgjedhje me komentet e mia. Së treti, për t'iu përgjigjur pyetjes suaj, sepse ajo ishte një pyetje e drejtpërdrejtë nga kryetari i nënkomisionit, Keith Self i Teksasit. Dhe është e drejtë që ju të pyesni për këtë. Dhe, përgjigjja ishte e qartë. Si mund t'i përgjigjet dikush me “jo” pyetjes nëse Departamenti i Shtetit e sheh kryeministrin Kurti si pengues? Përgjigjja sigurisht është “po”, vetëm sepse i dimë provat. Prova më e fundit ishte pezullimi i Dialogut Strategjik midis Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës, që ndodhi në shtator. Ne e dimë nga komentet dhe kritikat e mëparshme dhe sigurisht masat ose sanksionet që Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian kanë vendosur mbi Kosovën. Ajo që thashë dhe dua ta theksoj këtë përsëri nuk është ndërhyrje në politikën e brendshme në Kosovë. Interesi im është t’i çoj përpara stabilitetin dhe prosperitetin në rajon, t’i çoj përpara interesat e SHBA-së dhe e bëra shumë të qartë se është gabim të pezullohet dialogu strategjik me Kosovën dhe në të njëjtën kohë të çohet përpara dialogu strategjik me Serbisë, kur shohim incidente që vazhdojnë dhe madje përmenda rrëmbimin e supozuar të qytetarit serb të Kosovës nga veriu i Kosovës.

KOHA: Ju gjithashtu në seancën dëgjimore thatë se SHBA-ja duhet të tërhiqet nga një qëndrim i pabalancuar midis Beogradit dhe Prishtinës, ku vetëm kjo e fundit është mbajtur përgjegjëse për provokime të situatës. Këtu përmendni gjithashtu se politika të tilla kanë krijuar sulmin në Banjskë dhe rrëmbimin e një serbi të Kosovës nga autoritetet serbe së fundmi. Tani, z. Joseph, a nuk i justifikon kjo politikat e Kurtit kur Beogradi gjeti pandëshkueshmëri si nga SHBA-ja ashtu edhe nga Bashkimi Evropian? Cili është qëndrimi juaj për këtë çështje?

Edward P. Joseph: Jo, nuk e bën. Nuk e bën. Pse? Sepse këto janë provokime. Unë përdor fjalën provokime atje. Kjo nuk do të thotë, oh, Kosova është e pafajshme dhe vetëm Serbia është fajtore. Unë nuk e them këtë. Shikuesit tuaj nuk duhet t'i keqkuptojnë fjalët e mia. Unë nuk them, oh, Kosova është e pafajshme dhe vetëm Serbia është fajtore. Ajo që them është se vetëm Kosova është mbajtur përgjegjëse për provokimet dhe ky është një gabim. Ky është një gabim nga Shtetet e Bashkuara. Por, provokimet nga Kosova janë gjithashtu gabim. Nuk është, nuk ka asgjë të keqe që Kosova dëshiron t’i mbrojë sovranitetin dhe kontrollin mbi të gjithë territorin e saj. E kuptoj plotësisht këtë. Nganjëherë duhet të përdorësh një politikë të fuqishme. Por le të kujtojmë, në atë kohë kishit një ambasador shumë miqësor të SHBA-së në Kosovë, kishit mundësinë të bashkëpunonit dhe të krijonit. Dhe, mbi të gjitha, kishte përgjegjësi, dua ta theksoj këtë, përgjegjësinë nga ana e çdo qeverie të Kosovës për të trajtuar, për t'u shtrirë dhe për t'u siguruar që qytetarët serbë të Kosovës të ndihen si qytetarë të plotë të Republikës së pavarur të Kosovës. Nuk besoj se qeveria kujdestare ose qeveria e mëparshme e udhëhequr nga kryeministri Kurti e bëri këtë. Ky ishte një gabim që i shkoi për shtati Beogradit, që e bëri Beogradin të krijojë këtë imazh që ende po përpiqet ta pretendojë, të shihet si viktimë. Ne jemi viktima dhe kjo nuk është mirë për interesat e Kosovës. Nuk është mirë që Kosova të izolohet, të kritikohet, madje të sanksionohet dhe të ndëshkohet dhe aspak mirë që të pezullohet një dialog strategjik dhe të duhet të krijohen këso lloj thirrjesh, si p.sh. do ta ndalojmë Listën Serbe të garojë në zgjedhje. Këto janë të gjitha gabime dhe nuk janë në interes të Kosovës.

KOHA: Në lidhje me këtë kemi parë një reagim të Ambasadës Amerikane këtu në Prishtinë në atë që Ambasada Amerikane e quajti një përpjekje të Vetëvendosjes për të bllokuar pjesëmarrjen e Listës Serbe në zgjedhje. Sipas Ambasadës Amerikane, ky veprim minon stabilitetin e Kosovës dhe interesat e SHBA-së, duke përfshirë rifillimin e dialogut strategjik për të çuar përpara mundësitë për bizneset amerikane dhe ato të Kosovës. Kjo është ajo që është postuar në statusin e sotëm në Ambasadën Amerikane nga Prishtinë.

Edward P. Joseph: Deklarata flet vetë.

KOHA: Por, çfarë mendoni ju për pohimet se ka përpjekje për të ndaluar Listën Serbe për të marrë pjesë në zgjedhje?

Edward P. Joseph: Siç e thashë edhe më parë, unë iu përgjigja kësaj pyetjeje. Unë iu përgjigja edhe para se të pyesnit. Thashë se ky është një gabim serioz. Nuk po them që mbështes Listën Serbe.

Sigurisht që jo. Nuk më pëlqen asnjë parti që ndikohet, merr udhëzime dhe ndjek me aq kujdes atë që thotë Beogradi. 

Nuk më pëlqen. Kjo parti nuk më pëlqen, por kjo nuk do të thotë që mund t'i ndalosh në një demokraci, përveç nëse ka një shkelje të qartë të ligjit. Le të kujtojmë se Kosova është një demokraci dhe dëshiron respekt e anëtarësim në NATO, anëtarësim në Bashkimin Evropian. E për ta bërë këtë duhet të kesh sundim të ligjit. Kjo do të thotë sigurisht se sundimi i ligjit ka të bëjë me qëndrimin ndaj rregullave të dakorduara edhe kur nuk të pëlqejnë, edhe kur nuk të pëlqen rezultati... Dhe unë nuk e pëlqej, nuk po them që më pëlqen Lista Serbe. Nuk e pëlqej. Por duhet t’i ndjekësh rregullat dhe ligjin. Kjo është shumë e rëndësishme për Kosovën, e cila ende po përpiqet të marrë njohje ndërkombëtare universale dhe të ketë atë personalitet të plotë ndërkombëtar që Republika e Kosovës meriton.

Kosova nuk mund të përballojë të armiqësohet me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Do ta përsëris këtë. Kosova dhe asnjë qeveri e Kosovës nuk mund të përballojë të armiqësohet me mikun dhe fuqinë e saj numër një, që janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

KOHA: Gjatë diskutimit në Dhomën e Përfaqësuesve ju deklaruat gjithashtu se anëtarësimi në NATO për Kosovën është shumë më i rëndësishëm sesa anëtarësimi në OKB. Dhe më pas i bëtë thirrje presidentit Trump t’i shtyjë si Kosovën ashtu edhe Serbinë që të anëtarësohen në aleancën e NATO-s. Por, a është në kohën e duhur realiste të mendojmë për një alternativë të tillë, duke parë refuzimin e zgjerimit të NATO-s nga Rusia, pikërisht në kohën kur po flasim dhe kur po zhvillohet edhe procesi i bisedimeve të paqes për Ukrainën? Si e shihni këtë?

Edward P. Joseph: Faleminderit Eraldin! Mendoj se kjo është një pyetje e drejtë që po e bën. Është një pyetje e mirë që e bëtë dhe unë bën t'ju përgjigjem. Më lejoni t'u them shikuesve tuaj se mund ta shohin argumentin tim të plotë si në faqen e internetit të Komitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve, atë argument që e mbajta në seancën dëgjimore si dëshmitar. Shikuesit gjithashtu mund ta të shohin argumentimin tim në SAIS Revieë. Kjo është revista jonë ku unë jap mësim në shkollën “Johns Hopkins” të studimeve të avancuara ndërkombëtare. Titulli i artikullit, shumë i lehtë për t'u kërkuar në anglisht, është "Balkans Breakthrough for Ukraine". Do ta përsëris, "Balkans Breakthrough for Ukraine". Nëse thjesht e gjeni atë ose emrin tim, do ta gjeni atë artikull dhe argumentin tim të plotë. 

Në fakt është shumë më serioze dhe realiste të zgjerohet NATO-ja në Ballkan. Siç e paraqes në atë artikull, kjo është në interes të presidentit Trump. Kjo e vendos Amerikën në pozicion më të mirë mbi Rusinë edhe në Ukrainë. Ne shohim se Shtetet e Bashkuara po përpiqen ta bëjnë këtë. 

E shohim këtë po ashtu në Serbi, me presionin mbi Serbinë për të larguar pronarët rusë nga Nisi, kompania kombëtare serbe e naftës. Kështu shohim se ata janë seriozë për nxjerrjen e rusëve jashtë nga Kompania Kombëtare Serbe e Naftës. Kështu që, ata mund të dëgjojnë dhe ta kuptojnë nëse me të vërtetë doni që rusët dhe kinezët të largohen, dua të them duke pasur vetëm një marrëdhënie normale, jo duke pasur këtë lloj marrëdhënie ekploatuese që ka Serbia me Rusinë dhe Kinën, shfrytëzim reciprok, do të thosha, atëherë NATO-ja është zgjidhja. 

Një rrugë për Kosovën drejt NATO-s i jep fund bllokadës me Serbinë. Kjo është shumë më e rëndësishme sesa anëtarësimi në NATO, sesa anëtarësimi në OKB. Anëtarësimi në NATO ia jep Kosovës sigurinë dhe ndalimin e menjëhershëm të fushatës së çnjohjeve nga ana e Serbisë.

KOHA: Nëse më lejoni, anëtarësimi në NATO ka qenë një aspiratë e kahershme e Kosovës, e gjithë spektrit politik nga e djathta në të majtë, në qendër, deri te çdo parti politike në Kosovë dhe çdo udhëheqës. Në të njëjtën kohë, në Serbi, kjo lloj aspirate ka munguar. Nuk i kemi parë kurrë të flasin për aspiratën e bashkëngjitjes së Paktit të NATO-s. Serbia dëshiron të anëtarësohet në Bashkimin Evropian, por NATO-ja nuk është përmendur asnjëherë, dhe ju i dini shumë mirë arsyet pse. A mendoni se ekziston ky momentum politik që ata ta ndryshojnë mendjen?

Edward P. Joseph: Në rregull, gjithashtu një pyetje e shkëlqyer. Po ju them, e kam adresuar këtë. E përmenda këtë, po, në seancën dëgjimore dhe gjithashtu në artikullin tim “Përparimi i Ballkanit për Ukrainën”. Unë i shpjegoj arsyet. Para së gjithash, nuk është e vërtetë që të gjithë serbët e urrejnë NATO-n dhe nuk e konsiderojnë anëtarësimin në NATO.

KOHA: Nuk e thashë këtë. Nuk e thashë këtë, vetëm që të jemi të qartë.

Edward P. Joseph: E kuptoj. Por disa njerëz mendojnë kështu. Disa njerëz mendojnë kështu. Ata kanë përshtypjen se për shkak të bombardimeve të NATO-s në vitin 1999, të gjithë serbët janë kundër NATO-s. Nuk është e vërtetë. Unë citova anketën e fundit nga Instituti Ndërkombëtar Republikan.

Nëse e shikoni atë anketë, nëse e shikoni anketën dhe të anketuarit pyeten për NATO-n, nëse i mblidhni qëndrimet serbe që janë të favorshme, atëherë ata duan të paktën më shumë komunikim me NATO-n, të paktën më shumë komunikim apo edhe anëtarësim. Nëse i mblidhni këto përgjigje, ato janë 50%. Ata përbëjnë gjysmën e popullsisë serbe. Kjo është e para. E dyta, ushtria serbe dhe në fakt edhe qeveria serbe kanë marrëdhënie të mira bashkëpunimi me NATO-n dhe me ushtrinë e Shteteve të Bashkuara. Ashtu si në Kosovë, keni Gardën Kombëtare të Ajovës në Serbi, është Garda Kombëtare e Ohajos. Më lejoni të vazhdoj, më lejoni të përfundoj përgjigjen. Këtu në Uashington keni si ambasador të Serbisë në Shtetet e Bashkuara Dragan Sutanovac, ish-ministër i Mbrojtjes, i cili ka argumentuar gjatë dhe në mënyrë të përsëritur se Serbia duhet t'i bashkohet NATO-s. Ai e kishte bërë këtë argument dhe tani është ambasador i Serbisë. 

Pra, e dimë që kjo nuk është çmenduri. Dhe së fundmi, më lejoni të përmend këtë se nëse pyetja dhe oferta drejtuar Serbisë për t'u bashkuar me NATO-n vijnë nga presidenti Trump, do të jetë shumë e vështirë për Serbinë të thotë jo. Nëse Kosovës i ofrohet një rrugë drejt NATO-s, do të jetë jashtëzakonisht e vështirë për çdo udhëheqës serb të thotë jo, të thotë se Kosova ka një rrugë drejt NATO-s dhe Serbia do ta refuzojë. Pse? Sepse përsëri në atë pikë bllokimi i Kosovës në OKB nuk ka rëndësi nëse Kosova bëhet pjesë e NATO-s.

KOHA: Ju jeni ekspert i politikës së jashtme dhe e dini mjaft mirë se për t'u anëtarësuar në NATO duhet të jesh shtet. Në thelb, shtetet i bashkohen kësaj aleance. A do të thotë kjo që Serbia duhet ta njohë menjëherë Kosovën si shtet të pavarur?

Edward P. Joseph: Dua ta përdor përgjigjen time shumë qartë. Ajo që presidenti Trump do të ofronte në qasjen time është një rrugë, një rrugë drejt NATO-s si për Kosovën ashtu edhe për Serbinë.

Sigurisht që Kosova nuk ka një rrugë tani për shkak të katër vendeve mosnjohëse. Presidenti Trump do ta kapërcejë këtë dhe mund ta kapërcejë.

KOHA: Këtu kisha një pyetje…

Edward P. Joseph: Prit, duhet të më lejosh ta përfundoj. Duhet të më lejosh ta përfundoj përgjigjen. Pra, në këtë rast, si Kosova ashtu edhe Serbia do të bien dakord se po angazhohen të bashkohen me NATO-n. Ky do të jetë një përparim i madh. Menjëherë do të ishte një përparim i madh.

 Do të jetë një përparim për Kosovën, sepse më në fund do të ketë këtë mbështetje dhe qëndrim formal të Shteteve të Bashkuara për t'u bashkuar me NATO-n. Pra, është një përparim për Kosovën. Do të jetë një përparim edhe për Serbinë, sepse Serbia më në fund do të vendosë se nuk është me Rusinë dhe Kinën, por me NATO-n e Bashkimin Evropian. Ky do të jetë një hap i madh për të. 

Ky do të ketë një efekt të rëndësishëm. Pyetët edhe për njohjen. Po, përfundimisht, përfundimisht, kur Kosova dhe Serbia të jenë gati të bëhen aleate dhe kjo mund të ndodhë për aq kohë sa vetëm për tre vjet, tre vjet, mund të ndodhë që Kosova dhe Serbia të jenë gati të bëhen aleate dhe të bashkohen. Pastaj, po, Serbia dhe Kosova do ta njihnin njëra-tjetrën kur të jenë gati të bëhen aleate. Ndërkohë keni njohjen de facto nga Marrëveshja e Brukselit dhe Ohrit.

KOHA: Në rregull. Më lejoni të vazhdoj me një pyetje pasuese. Kemi parë që në fakt Serbia ka një partneritet të mirë me Shtetet e Bashkuara, veçanërisht kohët e fundit, kjo është shumë e dukshme edhe me bashkëpunimin ushtarak. Por në të njëjtën kohë, Serbia ruan marrëdhënie mjaft të mira në aspektin ushtarak dhe ekonomik me Kinën si dhe me Rusinë. A mendoni se është realiste të mendohet opsioni juaj apo është shumë idealiste të mendohet se Serbia do të ndryshojë papritur kursin e saj dhe do të ecë përpara drejt anëtarësimit në NATO?

Edward P. Joseph: Jo, nuk është shumë jorealiste. Nuk është. Sepse duhet të kujtojmë se ku është vendi natyror i Serbisë. Serbia nuk mund ta ndryshojë gjeografinë e saj. Dhe, siç thotë shprehja, gjeografia është fat. Pra, nuk mund ta ndryshojë gjeografinë e saj. Fati i saj është në Perëndim. Dy të tretat e tregtisë së saj janë me Bashkimin Evropian. Gjeneralët serbë e dinë se për përparimin e vetë Serbisë, të pozicionit të saj, të ushtrisë së saj, NATO-ja është aleanca kryesore ushtarake dhe më e dobishmja. Përsëri ata kanë marrëdhënie të mira me NATO-n. Pra, nuk është shumë idealist ky opsion.

Problemi me Kinën dhe Rusinë, keni të drejtë, dhe fola për marrëdhënien e Serbisë me Kinën. E thashë posaçërisht në këtë seancë dëgjimore, ua kujtova këtyre anëtarëve të rëndësishëm të Kongresit se Serbia dërgoi trupa në Kinë këtë verë për t'u stërvitur me trupat kineze. Nuk mund ta kemi këtë në Ballkan. Nuk mund ta kemi këtë. Dhe po, Serbia mund të ndryshojë, sepse ky është orientimi i saj natyror gjeografik dhe orientimi gjeopolitik. Serbia është në Ballkan. Nuk mund të jetë Bjellorusi. E thashë këtë dje. Serbia nuk mund të jetë Bjellorusia apo Ballkani i këtij vendi, që në fakt është në njëfarë mënyre në kampin rus, por që në njëfarë mënyre pretendon se është e pavarur. 

Rusia është shumë larg. Pothuajse të gjitha shtetet përreth tyre janë anëtare të NATO-s. Serbia është pothuajse e rrethuar nga anëtarë të NATO-s. Vetëm Bosnjë-Hercegovina dhe Kosova nuk janë ende anëtare. Kosova dëshiron të anëtarësohet. Po ashtu formalisht Bosnjë-Hercegovina dëshiron të anëtarësohet. Pra, nuk ka zgjidhje tjetër. Kjo është ajo, më lejoni të përfundoj këtu dhe t'ju them, pikërisht kjo është, nuk keni pse të më besoni fjalën time. Mund ta dëgjoni ambasadorin Shutanovac, ambasadorin aktual serb në Uashington. Ajo që tha ai, dhe e ka thënë shumë herë në të kaluarën, është se Serbia duhet, ky është një citat, ta pranojë realitetin. Serbia duhet ta pranojë realitetin dhe t'i bashkohet NATO-s. Dhe ai tha, pse duhet të jemi Kuba? Pse duhet të jemi Kuba e Ballkanit? E, ai kishte absolutisht të drejtë. Ajo që po thotë ai është ajo që po them edhe unë. Pozicioni natyror i Serbisë nuk është me Rusinë dhe Kinën. Është me Shtetet e Bashkuara dhe NATO-n. Përmes NATO-s ajo do të ketë marrëdhënie paqësore me Republikën e Kosovës, Republikën e Pavarur të Kosovës dhe fqinjët e saj të tjerë.

KOHA: Pyetja ime e fundit në lidhje me këtë është ajo që ju në fakt propozuat në Kongres dhe ajo që po propozoni sonte për shikuesit tanë është se në thelb një rrugë e re për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, një përparim dhe zgjidhje e një ngërçi me të cilin jemi përballur këta 15 vjetët e fundit. Pra, ku është BE-ja në këtë drejtim?

Edward P. Joseph: Po, BE-ja ka një rol shumë të rëndësishëm. Njerëzit shikojnë nga BE-ja, veçanërisht për prosperitet. Reformat në sundimin e ligjit janë absolutisht thelbësore. Është e rëndësishme. Ne shohim sigurisht që Serbia nuk i merr ato seriozisht. Ne shohim që Mali i Zi dhe Shqipëria po ecin përpara dhe Serbia jo, sepse nuk e merr seriozisht këtë rrugëtim. Do ta mbyll këtu gjithmonë me pikën jashtëzakonisht të rëndësishme për të gjithë qytetarët e Kosovës. E ardhmja e Kosovës është anëtarësimi në NATO. Por, për të fituar anëtarësimin në NATO ose Bashkimin Evropian, Kosova duhet të tregojë vlera dhe kjo do të thotë të tregojë respekt, respekt të plotë, për serbët e Kosovës dhe komunitetet e tjera, të gjitha komunitetet në Kosovë, si qytetarë të plotë të Republikës së Kosovës. Kjo është një përgjegjësi për të gjitha qeveritë e Kosovës dhe të gjithë qytetarët e Kosovës.

KOHA: Edward P. Joseph, faleminderit shumë për kontributin tënd! Shpresoj që herën tjetër të të kem në studion tonë këtu në Prishtinë.

Edward P. Joseph: Kënaqësia ishte e imja.