Smith: Akuzat janë kundër individëve, jo kundër UÇK-së, e as kundër Kosovës
Prokurori i Speciales, Jack Smith: Hetimet tona vazhdojnë dhe ekziston mundësia që Gjykatës t’i parashtrohen edhe aktakuza të tjera (Foto: AP)
“Aktakuza ka të bëjë vetëm me përgjegjësinë penale individuale të të akuzuarve. Në çështjen Thaçi dhe të tjerët, ata janë Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi. Megjithatë, kur paraqiten akuza për Ndërmarrje Kriminale të Përbashkët (NKP) si formë përgjegjësie penale, është standard ligjor që në aktakuzë të përmenden edhe disa aktorë kryesorë të tjerë të identifikueshëm. NKP-ja është formë përgjegjësie penale e pranuar gjerësisht, përdorur në çështje nga më të ndryshmet, dhe ky është një kriter standard për ngritje akuzash”, thotë për KOHËN kreu i Zyrës së Prokurorit të Specializuar, Jack Smith
Premium
“Aktakuza ka të bëjë vetëm me përgjegjësinë penale individuale të të akuzuarve. Në çështjen Thaçi dhe të tjerët, ata janë Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi. Megjithatë, kur paraqiten akuza për Ndërmarrje Kriminale të Përbashkët (NKP) si formë përgjegjësie penale, është standard ligjor që në aktakuzë të përmenden edhe disa aktorë kryesorë të tjerë të identifikueshëm. NKP-ja është formë përgjegjësie penale e pranuar gjerësisht, përdorur në çështje nga më të ndryshmet, dhe ky është një kriter standard për ngritje akuzash”, thotë për KOHËN kreu i Zyrës së Prokurorit të Specializuar, Jack Smith
Aktakuzat e ngritura para Gjykatës Speciale nuk janë kundër UÇK-së, e as kundër Kosovës. Kështu insiston Prokurori i Speciales, Jack Smith.
Në një intervistë për KOHËN, dhënë me shkrim për shkak të rrethanave pandemike dhe ndjeshmërisë së çështjes, prokurori amerikan Smith është shprehur i bindur se aktakuzat e përpiluara nga Zyra e tij janë të qëndrueshme, ndërsa ka thënë edhe se Gjykata i ka siguruar kohë të mjaftueshme mbrojtjes së të akuzuarve që të përgatiten.
Por, ai nuk ka lënë dilemë se cili është synimi i zyrës së tij.
“Ne kërkojmë vendime fajësie për secilin të akuzuar, vendime të cilat do të përballojnë çdo proces apelimi dhe do të konfirmohen si të drejta”, ka thënë Smith, duke theksuar se për këtë arsye zyra e tij “ka një interes të fortë dhe të palëkundshëm që mbrojtja të ketë kohë dhe mundësi të mjaftueshme për t’u përgatitur”.
“Mbrojtja duhet të ketë mundësi të drejtë për t’u përgatitur për gjykim dhe unë besoj se – duke marrë parasysh se çfarë i është dhënë dhe çfarë do t’i jepet mbrojtjes, si dhe çfarë është tashmë e njohur për ta – për këtë gjë do të duhen muaj, dhe jo vite. Sikurse e kemi argumentuar në gjykatë, shtyrja e fillimit të këtij gjykimi përtej shtatorit 2021 për nevoja të përgatitjes për gjykim është thjesht e papërligjur”, tha Smith për KOHËN.
Në intervistë, prokurori Smith ka paralajmëruar se hetimet vazhdojnë dhe se ekziston mundësia që Gjykatës t’i parashtrohen edhe aktakuza të tjera, ndërkohë që ka folur edhe për rrjedhjen e dokumenteve të Speciales, si dhe çështjes së përkatësisë fetare të viktimave që përmenden në aktakuzë.
“Aktakuza në fakt nuk iu referohet shqiptarëve katolikë, e as ndonjë grupi tjetër fetar. Sidoqoftë, është fakt që disa shqiptarë katolikë së bashku me shumë të tjerë, ishin në mesin e viktimave të krimeve të paraqitura në aktakuzë, dhe rrjedhimisht kjo është diçka që është pasqyruar në provat e paraqitura dhe në vendimin e konfirmimit që analizon ato prova”, ka thënë Smith.
KOHA: Gjatë vitit të kaluar, zyra juaj, Zyra e Prokurorit të Specializuar, i dorëzoi disa aktakuza në Dhomat e Specializuara, të cilat do të konfirmoheshin më pas. Marrë parasysh që puna e zyrës suaj është duke rrokur vëmendje të madhe në Kosovë, a mund të thuhet se deri në fund të 2021-s do të dorëzohen të gjitha aktakuzat nga hetimet e juaja? Këtu nuk po i përfshij shkeljet e mundshme të pengimit të drejtësisë që mund të ndodhin ndërkohë!
Smith: Në vitin 2020, zyra ime i dorëzoi Gjykatës për shqyrtim një numër aktakuzash, dhe aktualisht tri çështje gjyqësore me shtatë të akuzuar janë në fazën e procedurës paraprake.
E para është çështja e Salih Mustafës. Ai është personi i parë që u arrestua dhe u transferua në Hagë më 24 shtator 2020. Ai është një komandant i UÇK-së që akuzohet për përgjegjësi penale për ndalim arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme, si dhe për krime lufte sipas të drejtës ndërkombëtare. E dyta është çështja e Hysni Gucatit dhe Nasim Haradinajt, të cilët u arrestuan dhe u transferuan në Hagë më 25 dhe 26 shtator. Ata akuzohen për vepra penale kundër administrimit të drejtësisë, ndër të tjera për frikësim të dëshmitarëve, hakmarrje dhe shkelje të fshehtësisë së procedurës.
E treta është çështja e Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit. Ata akuzohen për përgjegjësi penale individuale, mbi bazën e formave të ndryshme të përgjegjësisë penale, për arrestim dhe ndalim të paligjshëm ose arbitrar, trajtim mizor, torturë dhe vrasje të paligjshme, si krime lufte; dhe për burgosje, akte të tjera çnjerëzore, torturë, vrasje të paligjshme, zhdukje me forcë të personave dhe përndjekje, si krime kundër njerëzimit - të kryera së paku nga marsi 1998 deri në shtator 1999. Në aktakuzë, të cilën lexuesit tuaj mund ta gjejnë në faqen tonë në Internet, z. Thaçi dhe të bashkakuzuarit e tjerë akuzohen për qindra veprime penale të kryera në mbi 40 qendra ndalimi anembanë Kosovës, që përfshijnë afërsisht 100 vrasje të paligjshme. Viktimat janë kryesisht civilë dhe ndër ta ka shumë shqiptarë kosovarë, por edhe serbë, romë dhe kundërshtarë politikë të të akuzuarve.
Për të kuptuar plotësisht shkallën dhe natyrën e rëndë të krimeve që paraqiten në akuzat e ngritura në këtë çështje, ftoj lexuesit tuaj që të lexojnë vendimin prej 280 faqesh dhe mjaft të hollësishëm të Gjykatës për konfirmimin e aktakuzës. Vendimi i Gjykatës, i cili është tejet i detajuar dhe bazohet në provat që dorëzuam në mbështetje të aktakuzës, jo vetëm që konfirmoi çdo akuzë të paraqitur kundër secilit të akuzuar në bazë të disa formave të përgjegjësisë penale, por edhe i konfirmoi ato duke konstatuar dyshim të bazuar mirë se provat “do të bindnin një vëzhgues objektiv që një vepër penale ka ndodhur dhe që është kryer nga i pandehuri”. Gjykata i bazoi konstatimet e veta në “një material mbështetës konkret dhe real, i cili demonstron një linjë të qartë arsyetimi mbi të cilën bazohen akuzat në aktakuzë”.
Secila prej këtyre çështjeve, si dhe çdo çështje tjetër në të ardhmen, do të bazohen vetëm në përgjegjësinë penale individuale të të akuzuarve. Hetimet tona vazhdojnë dhe ekziston mundësia që Gjykatës t’i parashtrohen edhe aktakuza të tjera. Këtu mund të përfshihen çështje kundër atyre që përpiqen të pengojnë punën e Gjykatës apo të ndikojnë ndaj dëshmitarëve në mënyrë kriminale. Parashtrimet e tilla do t’i bëj vetëm kur provat që kemi mbledhur i përligjin qartësisht ato. Në këtë moment, nuk mund të jap më shumë informacion në lidhje me numrin e aktakuzave apo kur mund të parashtrohen ato.
KOHA: E drejta për gjykim fer është një prej të drejtave themelore të njeriut në procedurën penale. Kjo e drejtë përfshin vënien në dispozicion të kohës së mjaftueshme për të akuzuarit dhe përfaqësuesit e tyre, që ta përgatisin mbrojtjen. E pamë që prokurorët e zyrës suaj po kërkojnë që gjykimi në rastin e Thaçit dhe të tjerëve të nisë sa më shpejt të jetë e mundur, përderisa mbrojtja këtë qasje e sheh si cenim të parimeve dhe standardeve të barazisë së armëve. Si e sqaroni këtë nga pikëvështrimi i të drejtave të njeriut?
Smith: Ju faleminderit për këtë pyetje. Besoj që ky është një aspekt i rëndësishëm për t’u kuptuar nga publiku. ZPS-ja është shumë e interesuar që këto procese gjyqësore të kryhen me transparencë dhe drejtësi për të gjitha palët. Ne kërkojmë vendime fajësie për secilin të akuzuar, vendime të cilat do të përballojnë çdo proces apelimi dhe do të konfirmohen si të drejta. Prandaj, ZPS-ja ka një interes të fortë dhe të palëkundshëm që mbrojtja të ketë kohë dhe mundësi të mjaftueshme për t’u përgatitur. Mbrojtja duhet të ketë mundësi të drejtë për t’u përgatitur për gjykim dhe unë besoj se – duke marrë parasysh se çfarë i është dhënë dhe çfarë do t’i jepet mbrojtjes, si dhe çfarë është tashmë e njohur për ta – për këtë gjë do të duhen muaj, dhe jo vite. Sikurse e kemi argumentuar në gjykatë, shtyrja e fillimit të këtij gjykimi përtej shtatorit 2021 për nevoja të përgatitjes për gjykim është thjesht e papërligjur.
Pikësëpari, dua të theksoj se në Dhomat e Specializuara të Kosovës sistemi i nxjerrjes së materialeve që përfshin rregullat e nxjerrjes së ndërsjellë të provave midis Prokurorisë dhe mbrojtjes është shumë rigoroz dhe vendos përgjegjësi të mëdha mbi Prokurorinë. Kjo për mendimin tim është një gjë shumë e mirë. Në fakt, në secilën prej çështjeve, zyra ime në mënyrë proaktive ka caktuar afate ambicioze për nxjerrjen e materialeve, me synimin që të akuzuarve t’u jepet informacioni përkatës në një mënyrë të përshpejtuar. Të akuzuarve tashmë u kemi dhënë aktakuzën e hollësishme, sasi të madhe materiali në mbështetje të aktakuzës, si dhe përmbledhje të detajuar ku tregohet lidhja e atij materiali me akuzat, veçanërisht sa u përket sjelljes dhe veprimeve të secilit prej të akuzuarve.
Secili i akuzuar përfaqësohet nga ekipe që disponojnë kapacitete më se të mjaftueshme, të përbëra nga mbrojtës të aftë dhe me përvojë, të cilët dinë të përgatiten shpejt për gjykim nëse u kërkohet nga Gjykata. Të gjithë të akuzuarit në mënyrë të zëshme kanë pretenduar pafajësinë e tyre lidhur me akuzat kundër tyre, të konfirmuara nga Gjykata. Në disa raste, përmes mbrojtësve të tyre, ata tashmë kanë artikuluar me hollësi mbrojtjen e tyre për akuzat që u ngarkohen. Duke i sjellë këto çështje sa më shpejt në gjykim, do të mundësojmë paraqitjen e fakteve dhe shqyrtimin e tyre nga gjykatës të pavarur dhe të paanshëm, si dhe do të garantojmë respektimin e të drejtave të viktimave pjesëmarrëse. Jam i bindur se zyra ime mund të bëjë këtë duke i respektuar plotësisht të drejtat e të akuzuarve.
Është gjithashtu me rëndësi që publiku të dijë se pavarësisht nga argumentet e parashtruara nga zyra ime apo ekipet e ndryshme të mbrojtjes, është Gjykata ajo që do të marrë vendim dhe duhet të marrë vendim në lidhje me çështjen e kohës së nevojshme për përgatitje. Gjykatësit e Dhomave të Specializuara të Kosovës janë juristë të pavarur, të paanshëm dhe profesionistë. Nuk kam kurrfarë dyshimi se Gjykata do t’i respektojë plotësisht të drejtat njerëzore të të gjithë të akuzuarve.
Çmimi i vonesës së kryerjes së proceseve gjyqësore është real. Krahas mundësimit për mbrojtjen të kohës së mjaftueshme për përgatitje për gjykim, Gjykata ka gjithashtu për detyrë të mundësojë gjykime të shpejta dhe të mbrojë të drejtat dhe interesat e viktimave dhe dëshmitarëve. Një atmosferë e frikësimit të rëndë të dëshmitarëve ka mbizotëruar në proceset gjyqësore të udhëheqësve të UÇK-së në të shkuarën. Ky është një realitet që është konstatuar nga gjykata të shumta dhe është pranuar me të drejtë nga avokatë mbrojtës në këtë gjykatë si faktor i rëndësishëm për të vlerësuar nëse paraburgimi në pritje të gjykimit është i përligjur. Për fat të keq, sa më shumë që institucioni ynë të shtyjë fillimin e gjykimit të këtyre çështjeve, aq më e madhe bëhet edhe mundësia për frikësimin dhe shtrëngimin e dëshmitarëve. Shumë njerëz kanë pritur më shumë se dy dekada për të rrëfyer se çfarë u ka ndodhur dhe për të parë drejtësi për vete dhe familjet e tyre. Për mendimin tim, këta njerëz kanë pritur shumë gjatë dhe zëri i tyre duhet të dëgjohet pa vonesë.
KOHA: Qytetarët, mediat dhe shoqëria civile në Kosovë janë duke përcjellë për së afërmi punën e zyrës suaj dhe të Gjykatës. Korrespondenca dhe komunikimi në publik i Gjykatës dhe zyrës suaj bëhet në gjuhën angleze, përfshirë dokumentet e publikuara gjyqësore. Si mundet publiku në Kosovë ta fitojë besimin në punën tuaj, nëse dokumentet nuk shpërndahen në gjuhën shqipe dhe serbe?
Smith: Gjuhët zyrtare të Dhomave të Specializuara dhe ZPS-së janë shqipja, serbishtja dhe anglishtja. Për të gjithë pjesëmarrësit në procese, si dhe për publikun që përcjell seancat nga galeria për publikun apo përmes faqes sonë në Internet, mundësohet përkthim simultan në të gjitha këto gjuhë. Ftoj të gjithë të interesuarit që të përcjellin seancat publike në faqen tonë në Internet, ku mund të përzgjedhin gjuhën e preferuar të tyre, përkatësisht shqipen, serbishten ose anglishten. Në faqen e Internetit, gjithashtu, do të gjeni informacion të hollësishëm lidhur me ZPS-në dhe Dhomat e Specializuara në gjuhën shqipe, serbe ose angleze, si edhe versionet e dokumenteve juridike kyç dhe të aktakuzave publike në këto gjuhë.
Kur është fjala për dokumentet publike më të fundit të cilat dalin vazhdimisht, ndërsa zyra ime dhe ekipet e mbrojtjes parashtrojnë argumentet e veta dhe gjykatësi i procedurës paraprake merr vendimet e tij, këto në fillim janë zakonisht të disponueshme në gjuhën angleze. Kjo për arsye se ligji kërkon që për çdo çështje gjykatësi të marrë vendim për gjuhën e punës. Në të gjitha çështjet tona aktuale, zyra ime dhe ekipet e mbrojtjes kemi rënë dakord që gjuha e punës të jetë anglishtja.
Të gjitha dokumentet dhe parashtrimet publike më të fundit përkthehen nga DHSK-ja dhe ZPS-ja në gjuhët e Gjykatës sa më shpejt që të jetë e mundur, por kjo mund të marrë kohë sepse ato duhet të përkthehen me standardet më të larta. Përmbledhjet lidhur me çështjet gjyqësore dhe lidhjet me dokumentet kyç, si për shembull aktakuzat, në të tri gjuhët mund t’i gjeni këtu: https://www.scp-ks.org/sq/cases.
Rrjedhja e dokumenteve
KOHA: Siguria dhe dispozitat për mbrojtjen e dëshmitarëve dhe procedurës penale kanë rëndësi të madhe për gjykim fer, të pavarur dhe proces gjyqësor me integritet. Megjithatë, u befasuam kur pamë rrjedhje të dokumenteve potenciale konfidenciale. Në këtë aspekt, a mund t’i siguroni publikun në Kosovë dhe dëshmitarët që integriteti i procesit nuk është dëmtuar dhe se dëshmitarët dhe familjarët e tyre nuk janë në rrezik?
Smith: Në shtator, drejtuesit e Organizatës së Veteranëve të Luftës të UÇK-së, Hysni Gucati dhe Nasim Haradinaj, bënë publike dokumente konfidenciale dhe jopublike lidhur me hetime konfidenciale. Zyra ime reagoi shpejt në përgjigje ndaj këtij kërcënimi duke siguruar urdhrat për marrjen e dokumenteve në fjalë, për kontrollimin e zyrave të Organizatës së Veteranëve të Luftës të UÇK-së dhe arrestimin e Gucatit dhe Haradinajt për vepra penale kundër administrimit të drejtësisë, duke përfshirë frikësimin e dëshmitarëve. Zyra ime, gjithashtu, lëshoi një deklaratë publike ku shprehu mirënjohje për shumë gazetarë të Kosovës që e kuptuan saktësisht se çfarë përpiqeshin të bënin Haradinaj dhe Gucati, dhe nuk pranuan të publikonin materialet që iu paraqitën atyre.
Në vijim, zyra ime u angazhua me partnerë relevantë të bashkëpunimit për të siguruar marrjen e masave për parandalimin e incidenteve të tilla në të ardhmen. Krahas këtyre masave, kontakti me dëshmitarët tanë lidhur me atë incident dhe trajtimi i shqetësimeve të mundshme të tyre ishin të rëndësisë parësore për zyrën time.
Si përfundim, megjithëse ky ishte një incident mjaft shqetësues, prej tij kemi nxjerrë mësime për të ardhmen. Ekziston një histori e tërë përpjekjesh për pengimin e ndjekjes penale të ish-udhëheqësve të UÇK-së dhe ne vazhdojmë të jemi vigjilentë përballë përpjekjeve për frikësimin ose hakmarrjen ndaj atyre që kanë bashkëpunuar me Gjykatën, ose e kanë përkrahur atë.
Besoj që veprimi ynë i shpejtë dhe i vendosur ndaj këtyre kërcënimeve tregon qartë se zyra ime nuk do të tolerojë akte të tilla dhe nuk do të hezitojë që në raste të tilla të ngrejë akuza penale, nëse është e nevojshme dhe mbi bazën e provave të pranueshme. ZPS-ja angazhohet fuqimisht që të hetojë dhe të ndjekë penalisht çdo individ që kryen vepra penale të tilla, ndër të tjera që zbulon identitetin e personave që mund të thirren para Gjykatës, ose të dhëna që mund të çojnë në zbulimin e identitetit të tyre.
KOHA: Në këtë aspekt, nuk pamë pasoja apo hetime brenda zyrës suaj apo Gjykatës lidhur me rrjedhjen e dokumenteve konfidenciale. A ka pasur hetime, cili është rezultati dhe përse nuk është informuar publiku (nëse ka pasur)?
Smith: Ne e kemi analizuar imtësisht këtë incident. Mund të them me bindje se asnjë dokument nuk u nxor si rezultat i ndonjë shkeljeje nga ana e punonjësve të ZPS-së.
Bashkëpunimi dhe përkrahja nga institucionet në Kosovë
KOHA: A keni marrë përkrahje dhe ndihmë nga institucionet në Kosovë, për zbatimin e mandatit tuaj?
Smith: Në bazë të ligjit në fuqi, institucionet e Kosovës kanë detyrimin e përmbushjes së kërkesave të ligjshme të ZPS-së për bashkëpunim dhe mbështetje. ZPS-ja ka kërkuar mbështetje prej Policisë së Kosovës në disa çështje operative, veçanërisht në operacionet e arrestimit dhe kontrollimit të kryera në shtator dhe nëntor 2020. Jemi mirënjohës për ndihmën e tyre profesionale.
ZPS-ja, gjithashtu, ka kërkuar bashkëpunimin dhe u ka bërë kërkesa edhe subjekteve dhe institucioneve të tjera në Kosovë në lidhje me çështje të ndryshme.
KOHA: A i kanë respektuar të gjitha institucionet e Kosovës ligjin dhe kërkesat tuaja. A po zhvillohen hetime ndaj ndonjë institucioni të Kosovës për mosbashkëpunim? (Nuk pyes për ndonjë emër të përveçëm)
Smith: Sikurse duket qartë nga parashtrimet publike, disa kërkesa për bashkëpunim të parashtruara nga zyra ime çuan në ballafaqime gjyqësore, duke përfshirë urdhra gjyqësorë. Jam i kufizuar lidhur me çfarë mund të them për këtë, duke qenë se veprimet hetimore, përfshirë kërkesat për bashkëpunim, zakonisht janë konfidenciale. Gjithsesi, Ligji dhe Rregullorja përcaktojnë mekanizma që mund të përdoren në rast mosbashkëpunimi. Korniza ligjore në disa raste, gjithashtu, parashikon që individët të mbahen përgjegjës për pengimin e përpjekjeve për bashkëpunim, përfshirë për mospërmbushjen e urdhrave të gjykatës.
Aktakuzat
KOHA: Ish-anëtarë të tjerë të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe pjesëtarë të rangut të lartë në UÇK janë përmendur në aktakuzat e publikuara, për shembull në aktakuzën ndaj Thaçit dhe të tjerëve. Ata përmenden për kryerjen e krimeve të pretenduara, por nuk janë akuzuar. Si e shpjegoni këtë gjë, nga perspektiva juaj?
Smith: Aktakuza ka të bëjë vetëm me përgjegjësinë penale individuale të të akuzuarve. Në çështjen Thaçi dhe të tjerët, ata janë Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi. Megjithatë, kur paraqiten akuza për Ndërmarrje Kriminale të Përbashkët (NKP) si formë përgjegjësie penale, është standard ligjor që në aktakuzë të përmenden edhe disa aktorë kryesorë të tjerë të identifikueshëm. NKP-ja është formë përgjegjësie penale e pranuar gjerësisht, përdorur në çështje nga më të ndryshmet, dhe ky është një kriter standard për ngritje akuzash.
NKP-ja, në fakt, është një term juridik që nuk përshkruan një grup njerëzish si të tillë, por i referohet përgjegjësisë ligjore të një individi që bashkëvepron së paku me një tjetër për të arritur një qëllim të paligjshëm, ose për të arritur një qëllim me anë të mjeteve të paligjshme. Aktakuza në vetvete është shumë e qartë se aty trajtohet përgjegjësia penale individuale e të akuzuarve konkretë, të cilët kanë përdorur luftën për të kryer krime dhe për t’i realizuar qëllimet e tyre kriminale. Akuzat e ngritura janë kundër individëve e jo kundër UÇK-së, dhe sigurisht jo kundër Kosovës. Gjykata do t’i gjykojë të akuzuarit kundër të cilëve janë paraqitur akuza për të përcaktuar fajësinë ose pafajësinë e të akuzuarve, dhe jo të UÇK-së.
Krimet e pretenduara që përfshihen në aktakuzat e parashtruara nga zyra ime përbëjnë krime të rënda dhe gjatë përpjekjeve tona për realizimin e drejtësisë, nuk duhet t’i harrojmë vuajtjet e viktimave. Nuk gjej fjalë të mjaftueshme për të shprehur mirënjohje ndaj qindra dëshmitarëve të guximshëm që u paraqitën për ta ndihmuar zyrën time.
KOHA: Në Kosovë është diskutuar rreth asaj se aktakuzat e konfirmuara përmendin kategorizimin e viktimave mbi bazën e fesë. Një kategori e veçantë e viktimave përmendet si “katolikët”. Ndaj kësaj ka pasur ankesa prej të akuzuarve, por edhe qytetarëve. Cila është përgjigja juaj?
Smith: E kam parë këtë shqetësim të përmendur në media, veçanërisht lidhur me çështjen Thaçi dhe të tjerët, dhe mirëpres këtë mundësi për të bërë një sqarim. Aktakuza në fakt nuk iu referohet shqiptarëve katolikë, e as ndonjë grupi tjetër fetar. Sidoqoftë, është fakt që disa shqiptarë katolikë së bashku me shumë të tjerë, ishin në mesin e viktimave të krimeve të paraqitura në aktakuzë, dhe rrjedhimisht kjo është diçka që është pasqyruar në provat e paraqitura dhe në vendimin e konfirmimit që analizon ato prova.
KOHA: Zyra juaj është kundër lirimit me kusht të të akuzuarve. Përse e konsideroni të domosdoshme që të akuzuarit, përfshirë ish-presidentin Thaçi dhe figurat e tjera të profilit të lartë, të mbesin në paraburgim, deri në përmbylljen e gjykimit.
Smith: Ligji dhe Rregullorja përcaktojnë një mekanizëm për rishikimin në vazhdimësi prej gjykatësve të masës së mbajtjes në paraburgim, duke përfshirë rishikimin e detyrueshëm të kësaj mase çdo dy muaj. Kjo praktikë shumë e rreptë është vendosur për të siguruar që paraburgimi të caktohet vetëm në rastet kur është i domosdoshëm dhe të mos zgjatet më shumë sesa është e domosdoshme. Vitin e kaluar, me kërkesë të ZPS-së, gjykatësi i caktuar në çështjen Thaçi dhe të tjerët lëshoi fletarrestime për të katër të akuzuarit, pasi kishte konstatuar se arrestimi dhe paraburgimi i tyre ishin të domosdoshme dhe në veçanti se ishin përmbushur kushtet e nenit 41(6) të Ligjit.
Ne e kemi bërë të qartë qëndrimin tonë lidhur me masën e paraburgimit në një numër parashtrimesh që i kemi paraqitur Gjykatës. Versionet publike të tyre janë të disponueshme dhe në to përshkruhet rreziku i madh dhe konkret i orvatjeve prej të akuzuarve për të ndërhyrë ndaj dëshmitarëve dhe provave, për të kryer vepra penale të tjera ose për t’iu shmangur drejtësisë, në rast të lirimit të tyre. Qëndrimi ynë bazohet në informacion të shumtë që kemi mbledhur dhe të cilin ia kemi paraqitur në hollësi Gjykatës.
Të katër të akuzuarit i kanë shfrytëzuar mjetet juridike që ua mundëson Ligji dhe Rregullorja për të kundërshtuar mbajtjen e tyre në paraburgim. Gjykata, së fundi, lëshoi mendimet lidhur me këtë çështje, të cilat i ftoj lexuesit tuaj që t’i lexojnë këtu:
KOHA: Që nga krijimi, Dhoma e Specializuar është kritikuar për të qenit jofer, pasi që ka mandat për ndjekjen penale vetëm të ish-anëtarëve të UÇK-së, që dyshohet se kanë kryer krime, përderisa krimet në masë të kryera nga forcat serbe kundër civilëve shqiptarë nuk po hetohen. A është kjo e vërtetë dhe nëse po, cila është arsyeja? Çfarë ndodh në rastet kur hetimet tuaja ju sigurojnë informata për ndonjë krim potencial lufte të kryer prej forcave ushtarake apo policore serbe më 1998 dhe 1999?
Smith: ZPS-ja ka juridiksion mbi krime kundër njerëzimit, krime lufte, dhe disa krime të tjera sipas ligjit të Kosovës, të cilat janë kryer në Kosovë midis janarit 1998 dhe dhjetorit 2000, ku kryesit ose viktimat janë nga Kosova apo ish-Republika Federale e Jugosllavisë dhe të cilat kanë lidhje me raportin e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës të janarit 2011. Ligji nuk bën dallime mbi bazën e përkatësisë etnike apo përkatësisë tjetër.
Ju siguroj që zyra ime do t’i hetojë krimet që mbulon juridiksioni ynë në mënyrë objektive, profesionale dhe të paanshme. Për ta ruajtur integritetin e hetimeve, nuk mund të flas për ekzistencën apo statusin e hetimeve ose vendimeve për ngritje akuzash.
KOHA: Ka pasur kritika ndaj mënyrës se si ZPS-ja e ka bërë publike informatën rreth aktakuzës ndaj Thaçit dhe Veselit në qershor të 2020-s. Ka pasur edhe pohime se ky ishte “hap” që synonte ndërhyrjen në procesin politik të prirë nga Thaçi. Përmes një deklarate për shtyp, ZPS-ja bëri të ditur se arsyeja e bërjes publike të informatës ishte “fushata sekrete” që besohet ta kishin ndërmarrë Thaçi dhe Veseli për “shfuqizimin e Ligjit për Specialen” apo “pengimin e Gjykatës në mënyra të tjera”. A mund të jeni më specifik se çfarë besoni të kenë ndërmarrë ata dhe kush tjetër ishte i përfshirë në fushatë?
Smith: Deklarata, e cila është bërë me autorizimin e Gjykatës, flet vetë dhe nuk kam asgjë tjetër për t’i shtuar në këtë moment.
