E dyta “gjithçka që duhet” e Mario Draghit

Duke vepruar me kaq forcë, Draghi shpreson t’i ndryshojë pritjet dhe në këtë mënyrë, sjelljen e punëdhënësve, punëtorëve dhe konsumatorëve

Të jesh kryeministër i Italisë do të thotë të kesh një nga punët më të këqija në botë. Për të parafrazuar filozofin anglez, Thomas Hobbes, jeta në këtë post është zakonisht e keqe, brutale dhe e shkurtër. Shumë e shkurtër, në fakt: Që kur Angela Merkel u bë kancelare e Gjermanisë në vitin 2005, ajo ka përcjellë tetë homologë të ndryshëm italianë.

Nuk është për t'u habitur që udhëheqësit italianë arrijnë pak sukses në kushte të tilla. Në kohën kur goditi kriza COVID-19, Prodhimi i Brendshëm Bruto në Gjermani ishte rritur me 20 për qind qëkur Merkeli mori detyrën, ndërsa Italia kishte rënë me 4 për qind gjatë së njëjtës periudhë.

Edhe pse është e paqartë se sa kohë kryeministri aktual, Mario Draghi, ish-president i Bankës Qendrore Evropiane, do të qëndrojë në detyrë, shanset janë që ai të jetë besnik i traditës. Spekulimet në Romë janë se ai mund të kandidojë për president – një pozicion me ndikim, por jo i fuqishëm – në vitet 2022 ose 2023. Por, siç e bën të qartë, plani ambicioz i rimëkëmbjes ekonomike të Draghit, shkurtësia e pritshme e mandatit të tij nuk e pengon atë të jetë i guximshëm.

Nga viti 2021 deri në vitin 2026, Italia do të marrë 69 miliardë euro (82 miliardë dollarë), ose afër 4 për qind të PBB-së, në grante nga Bashkimi Evropian për financimin e investimeve të gjelbra, digjitale dhe të infrastrukturës. Kjo vetëm është dukshëm më shumë, si një pjesë e PBB-së, sesa 2.6 për qind që vendet evropiane morën nën Planin Marshall të SHBA pas Luftës së Dytë Botërore. Por Draghi ka vendosur të dyfishohet, duke e bashkuar këtë grant me 13 miliardë euro të tjera të subvencioneve të BE-së dhe 191.5 miliardë euro në hua, gjithashtu kryesisht nga BE-ja, në mënyrë që i gjithë programi të arrijë në një shumë dërrmuese prej 248 miliardë eurosh. Rreth 70 për qind e këtij buxheti do të ndahet për projekte të reja. Spanja, nga ana tjetër, gjithashtu do të marrë rreth 69 miliardë euro grante të BE-së, por nuk planifikon të shpenzojë një qindarkë më shumë.

Zgjidhja e Draghit mund të duket e çuditshme në shikim të parë. Kreditë e BE-së janë vetëm pak më të lira se kostoja e huamarrjes së vetë Italisë, kështu që pse qeveria duhet të angazhohet paraprakisht për t'i përdorur ato në mënyrë kaq masive? Përgjigjja është se ai dëshiron që Italia të ndryshojë masën, dhe kështu ka shpallur një strategji tronditëse dhe frikësuese që synon t'i japë fund stanjacionit dy-dekadësh të vendit të tij.

Duke vepruar kaq me forcë, Draghi shpreson të ndryshojë pritjet dhe në këtë mënyrë, sjelljen e punëdhënësve, punëtorëve dhe konsumatorëve. Në vitin 2012, ai ndryshoi famshëm fatin e eurozonës, duke thënë se BQE do të bënte “gjithçka që duhet” për të ruajtur euron. Plani masiv shumëvjeçar përbën një tjetër “gjithçka që duhet”. Synohet të sinjalizojë se qeveria është e vendosur të sigurojë një rimëkëmbje të qëndrueshme dhe ta vendosë ekonominë në një trajektore të qëndrueshme të rritjes.

Kjo është e kundërta e qasjes tradicionale të kujdesshme fiskale që mbizotëron në BE, ku qeveritë kanë vepruar në mënyrë të përsëritur sikur rreziku më i madh të bënte shumë dhe të rrezikonte stabilitetin makroekonomik. Strategjia e Draghit është shumë më afër asaj të presidentit amerikan, Joe Biden, i cili gjithashtu konsideron qartë se rreziku më i madh është të bësh shumë pak. Draghi sigurisht që nuk është lideri i parë evropian që ka menduar në këtë mënyrë kohët e fundit, por ai është i pari që ka vepruar në përputhje me rrethanat. Ndoshta iu desh besueshmëria e tij si një bankier qendror për të bindur BE-në për meritën e qasjes së tij.

Megjithatë, kushtet për sukses janë sfiduese. E para është se qeveria italiane i shpenzon paratë në mënyrë efikase dhe jo në një mënyrë të përshtatshme politike. Problemi me grantet e BE-së është se ato priren të ndahen në mënyrë të tillë që çdo ministri të marrë pjesën e saj të vogël. Draghi duket se e ka shmangur këtë kurth duke vendosur vetëm disa përparësi dhe duke ia lënë mbikëqyrjen e zbatimit të planit Thesarit. Aty ku ai po rrezikon, është duke ndarë 40 për qind të pakos totale në jug të Italisë, një rajon i prapambetur dhe klientelist, ku investimet publike kanë zhgënjyer rregullisht.

Kushti i dytë është që investimet të mbështeten nga reforma plotësuese. BE-ja ka qenë e bindur se shtetet anëtare që përfitojnë nga grantet duhet të përqafojnë masa të vështira dhe të zbatojnë “rekomandimet specifike të vendeve” të Komisionit Evropian. Negociatat kanë qenë të gjata, të detajuara dhe herë pas here të tensionuara. Komisioni është futur thellë në barërat e këqija, duke u kërkuar qeverive të ndryshojnë detajet e legjislacionit. Por, Draghi i është përmbajtur me sukses një grushti objektivash të tillë si reformimi i gjyqësorit, forcimi i konkurrencës dhe modernizimi i administratës publike. E drejtë apo e gabuar, reformat janë zgjedhja e tij.

Faktori i tretë vendimtar është që tregjet financiare ta blejnë pakon. Borxhi publik i Italisë, si pjesë e PBB-së, është i dyti më i lartë në BE, pas Greqisë dhe plani i Draghit do t’i shtohet këtij borxhi publik. Basti i tij është se investitorët preferojnë t'i japin më shumë hua një qeverie që investon për të ngritur rritjen potenciale të një vendi sesa të mbetet e mbërthyer me borxhin e një vendi të kujdesshëm fiskal që kryeson një ekonomi të vdekur.

Të dhënat tregojnë se Draghi ka të drejtë. Gjendja e borxhit të Italisë nuk buron nga dobësia fiskale, por nga mungesa e rritjes. Dhe tregjet e deritanishme duken të bindura; interesi i shpërndarë midis obligacioneve dhjetëvjeçare italiane dhe gjermane është ngushtuar në rreth 100 pikë bazë nga 150 para goditjes së pandemisë COVID-19.

Vetëm koha do të tregojë nëse strategjia e Draghit jep rezultat. Rekordi i zymtë i fundit ekonomik i Italisë është pjesërisht për shkak të mungesës së vrullit. Në një nivel më të thellë, ajo është e rrënjosur në tendencat e pafavorshme demografike, arritjet e dobëta arsimore dhe një dualitet të qëndrueshëm midis një grupi eksportuesish novatorë të klasit botëror dhe një mori firmash të vogla të nivelit të dytë, me produktivitet të ulët. Plani i Draghit do të trajtojë disa, por jo të gjitha, nga këto dështime. Pyetja e madhe është nëse do të jetë e mjaftueshme për të rritur produktivitetin.

Sidoqoftë, në fund të fundit, dobësia kryesore e Draghit është politike. Ai është arsyeja e vetme pse një koalicion qeveritar i rëndë nuk e ka dëmtuar deri më tani planin e rimëkëmbjes përmes luftimeve politike. Por, koalicioni mund të shpërbëhet në çdo kohë.

Nëse Draghi ia del mbanë, ai do ta ndryshojë bisedën evropiane, në mënyrë që solidariteti fqinjësor dhe marrja e rrezikut fiskal të shihen si investime të mira. Nëse ai dështon, plani i rimëkëmbjes i BE-së do të mbahet mend si një humbje parash dhe konservatorizmi fiskal do të rimarrë epërsinë. Kryeministri i fundit i Italisë po luan vërtet për aksione të larta.

(Jean Pisani-Ferry është bashkëpunëtor i lartë në Bruksel dhe anëtar jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare. Është anëtar i Tommaso Padoa-Schioppa në Institutin e Universitetit Evropian. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin ndërkombëtar të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)