Reformimi i strukturave financuese të MDB-ve dhe politikave energjetike është thelbësor për mbështetjen e vendeve në zhvillim në zbutjen e efekteve më të këqija të ndryshimeve klimatike. Për më tepër, lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka zbuluar rolin kritik të sistemit financiar shumëpalësh si një mburojë kundër tiranisë. Që nga fillimi i luftës Banka Botërore ka disbursuar 16 miliardë dollarë në mbështetje financiare për Ukrainën, me institucione të tjera financiare shumëpalëshe që ofrojnë shuma të krahasueshme
Paris/Santa Barbara - Bankat e zhvillimit shumëpalësh (MDB) kanë hezituar historikisht të investojnë në energjinë bërthamore dhe Banka Botërore nuk ka financuar një termocentral bërthamor që nga viti 1959. Në mungesë të fondeve të MDB-së, shumica e financimit ndërkombëtar për projekte të tilla ka ardhur nga bankat shtetërore në Rusi dhe Kinë, duke krijuar kompani ruse dhe kineze si furnizuesit kryesorë të teknologjisë bërthamore për vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Ndërsa kjo qasje i ka lejuar MDB-të të shmangin polemika, ata duhet të pranojnë se bota ka ndryshuar. Nevoja urgjente për të frenuar emetimet e gazrave serrë së bashku me luftën e Rusisë në Ukrainë dhe rritjen e mëvonshme të çmimeve të naftës dhe gazit, ka rritur kërkesën globale për energji bërthamore. Me fatkeqësinë e Fukushimës të vitit 2011 duke u zbehur në pasqyrën e pasme, edhe Japonia po planifikon të rifillojë reaktorët e saj. Franca, Holanda dhe Mbretëria e Bashkuar kanë njoftuar të gjitha planet për të ndërtuar termocentrale të reja bërthamore, Suedia po e konsideron atë dhe Bashkimi Evropian tani lejon që energjia bërthamore të etiketohet si një investim i gjelbër. Në Shtetet e Bashkuara qeveria federale pritet të derdhë rreth 40 miliardë dollarë në sektor gjatë dekadës së ardhshme dhe investimet private në energjinë bërthamore po rriten.
Ky ndryshim në ndjenja përkon me përparimet e shpejta teknologjike. Zhvillimi i reaktorëve më të vegjël dhe më të sigurt e ka bërë energjinë bërthamore më të lirë, më të shpejtë për t'u vendosur dhe më të lehtë për t'u mirëmbajtur. Ndërsa ndërtimi i termocentraleve tradicionale bërthamore ka qenë historikisht një ndërmarrje e madhe kombëtare, me kosto që shpesh shkon në dhjetëra miliarda dollarë, të ashtuquajturit reaktorë të vegjël modularë lejojnë një qasje më të përshtatur dhe paketa financimi më të menaxhueshme.
Kjo është veçanërisht e rëndësishme për vendet në zhvillim, të cilat duhet të kuptojnë se si të zgjerojnë furnizimin e tyre me energji elektrike, ndërkohë që zvogëlojnë emetimet e gazrave serrë, ndërsa ato industrializohen dhe urbanizohen gjithnjë e më shumë. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë vlerëson se kërkesa për energji në Afrikë do të rritet me një të tretën deri në fund të dekadës, për shkak të rritjes së popullsisë dhe të ardhurave, si dhe qasjes së përmirësuar.
Ndërsa rritja e mbështetjes së MDB-së për energjinë e rinovueshme ka ndihmuar në vendosjen e ekonomive në zhvillim në rrugën drejt neutralitetit të karbonit, shumica e vendeve ende mbështeten në termocentralet me qymyr dhe gazin natyror për prodhimin e energjisë elektrike me ngarkesë bazë. Për të përfunduar largimin nga lëndët djegëse fosile, qeveritë duhet të plotësojnë energjinë e erës dhe diellit me burime me karbon të ulët që nuk varen nga kushtet e motit.
Por pa energjinë bërthamore (ose hidrocentralin, por jo të gjitha vendet e kanë këtë opsion), qeveritë do ta kenë të vështirë të zëvendësojnë ngarkesën e tyre bazë me lëndë djegëse fosile. Ndërsa mund të jetë e mundur të arrihet kjo duke kombinuar energjinë e rinovueshme me ruajtjen e baterive në shkallë të shërbimeve, kostot janë penguese dhe bateritë moderne vijnë me problemet e tyre të qëndrueshmërisë. Energjia gjeotermale gjithashtu mund të luajë këtë rol, por aktualisht ajo është e kufizuar në zonat ku nxehtësia gjeotermale është në dispozicion afër sipërfaqes së Tokës. Teknologjitë e reja mund ta zgjerojnë qasjen në energjinë gjeotermale, por ato janë të kushtueshme.
Duke braktisur rezervën e tyre në lidhje me energjinë bërthamore, MDB-të mund të ndihmojnë në rritjen e furnizimit me energji me karbon të ulët, duke rritur sigurinë globale. Tërheqja e vendeve perëndimore nga energjia bërthamore gjatë dekadave të fundit ia ka mundësuar Rusisë të vendoset si ofruesi kryesor ndërkombëtar i reaktorëve, shërbimeve dhe financimit të projekteve të energjisë bërthamore. Në një kohë të tensioneve gjeopolitike të rritura, është në interes të qeverive aksionare demokratike të MDB-ve që të krijojnë një alternativë për vendet në zhvillim të interesuara për energjinë bërthamore, por hezitojnë ta bëjnë sigurinë e tyre energjetike të varur nga Rusia. Njëkohësisht, MDB-të do të promovonin standarde më të mira sigurie dhe qëndrueshmërie.
Duke pasur parasysh se agjencitë ndërkombëtare të zhvillimit priren të ndjekin drejtimin e MDB-ve dhe se financimi privat i projekteve të infrastrukturës energjetike në vendet në zhvillim shpesh varet nga politikat shumëpalëshe të huadhënësve për zbutjen e rrezikut, MDB-të duhet të ndryshojnë pozicionin e tyre ndaj energjisë bërthamore. Përndryshe, Rusia dhe Kina do të mbeten furnizuesit kryesorë në botë të projekteve të tilla.
Për të qenë të sigurt, MDB-të duhet të vlerësojnë me kujdes projektet e propozuara të energjisë bërthamore për të siguruar që ato përmbushin standardet e duhura teknologjike dhe të qëndrueshmërisë. Ndërsa disa vende me burime të pamjaftueshme me institucione të dobëta mund të mos jenë gati për të ndjekur energjinë bërthamore, MDB-të janë të pozicionuara në mënyrë unike për të mbështetur ekonomitë në zhvillim që kërkojnë alternativa ndaj teknologjive dhe financimeve ruse dhe kineze.
Kriza klimatike, gjithashtu, ka krijuar një vrull të paprecedentë për reforma. SHBA-ja, Gjermania, një panel ekspertësh të G20-ës dhe kryeministrja e Barbados Mia Mottley kanë bërë thirrje të gjithë për forcimin e kapacitetit të MDB-ve për të mbështetur vendet në zhvillim në zbutjen dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike dhe në mobilizimin e financimit privat për këtë qëllim. Ndërkohë, Banka Botërore publikoi së fundmi një “udhërrëfyes evolucioni” që synon të rrisë kapacitetin e saj për t'iu përgjigjur ndryshimeve klimatike.
Reformimi i strukturave financuese të MDB-ve dhe politikave energjetike është thelbësor për mbështetjen e vendeve në zhvillim në zbutjen e efekteve më të këqija të ndryshimeve klimatike. Për më tepër, lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka zbuluar rolin kritik të sistemit financiar shumëpalësh si një mburojë kundër tiranisë. Që nga fillimi i luftës, Banka Botërore ka disbursuar 16 miliardë dollarë në mbështetje financiare për Ukrainën, me institucione të tjera financiare shumëpalëshe që ofrojnë shuma të krahasueshme. Duke lejuar në mënyrë eksplicite MDB-të të financojnë energjinë bërthamore, qeveritë e tyre aksionare mund të dobësojnë ndikimin ende të konsiderueshëm të Rusisë në vendet në zhvillim.
Vrulli i gjeneruar nga rilindja e energjisë bërthamore, imperativi gjeostrategjik për të reduktuar rolin e Rusisë si ofruesi dominues ndërkombëtar i infrastrukturës së energjisë bërthamore dhe kriza e afërt klimatike, u ka paraqitur MDB-ve një mundësi unike për të përditësuar politikën e tyre të energjisë bërthamore. Për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të arritur një të ardhme më të sigurt dhe më të qëndrueshme, ata duhet ta kapin atë.
(Håvard Halland, ekonomist i lartë në Qendrën e Zhvillimit të OECD, është një ish-ekonomist i lartë në Bankën Botërore dhe një ish-studiues vizitor në Universitetin Stanford. Jessica Lovering, drejtoreshë ekzekutive e Kolektivit të Energjisë së Mirë, është bashkëpunëtore në Qendrën e Energjisë për Rritje dhe Iniciativën më të Shpejtë Drejt Zeros në Universitetin e Miçiganit. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”. Mendimet dhe argumentet e shprehura këtu janë të autorëve dhe nuk pasqyrojnë domosdo pikëpamjet zyrtare të OECD-së ose të vendeve anëtare të saj)
