Bota ka nisur të mësohet me lajmet e zeza paralajmëruese pas çdo fatkeqësie të re të shkaktuar nga klima. Valët gjithnjë e më të shpeshta dhe të rënda të të nxehtit po shkaktojnë zjarre në Kaliforni dhe vdekje të përhapura të koraleve në Australi. Përmbytjet e pashembullta kanë shkaktuar kërdi në Pakistan, Gjermani, Kinë dhe Zelandën e Re. Thatësira në Bririn e Afrikës po shkakton zi buke për miliona. Dhe kjo listë mund të vazhdojë.
Elementi i përbashkët që qëndron në themel të të gjitha këtyre kataklizmave është uji. Nga mbyllja e detyruar e reaktorëve bërthamorë në Francë deri te reshjet e mëdha të borës që mbuluan pjesë të mëdha të Amerikës së Veriut në dhjetor, apo shpërthimi i fundit i kolerës në Liban, ne jemi dëshmitarë të simptomave të një krize globale në rritje të ujit – ose shumë, shumë pak, ose shumë të pista.
Megjithatë, uji mbetet kryesisht i injoruar në diskutimet globale. Ndërsa shqetësimet për rendin gjeopolitik, ndryshimin e klimës dhe pandeminë COVID-19 kanë qenë të kuptueshme në qendër të vëmendjes, uji rrallë diskutohet jashtë kontekstit të përgjigjeve humanitare ndaj përmbytjeve ose thatësirave lokale, kombëtare ose ndërkufitare. Kjo është një pikë e verbër kryesore. Në Raportin e Rreziqeve Globale të Forumit Ekonomik Botëror 2023, nëntë nga dhjetë rreziqet më të mëdha për dekadën e ardhshme kanë një komponent të lidhur me ujin.
Për të paktën 5000 vjetët e fundit komunitetet njerëzore dhe qytetërimet kanë rregulluar qëllimisht ujin, në mënyrë që të mbijetojnë. Edhe sot shumë njerëz e shohin ujin si një dhuratë nga Zoti - ose, në terma më laikë, si një pjesë kyç të një cikli universal që kërkon respektin dhe vlerësimin tonë. Megjithatë, në shumicën e vendeve ku uji "kontrollohet" përmes digave dhe tubacioneve, dhe bëhet i sigurt dhe i disponueshëm gjatë gjithë kohës, ne e marrim si të mirëqenë. Dhe kur ngrihen shqetësimet për qasjen në ujë të sigurt ose ekspozimin ndaj ngjarjeve ekstreme të motit, ato përgjithësisht injorohen ose trajtohen si një prioritet i ulët.
Kjo apati nuk është më e qëndrueshme. Padrejtësitë që lidhen me fatkeqësitë e shkaktuara nga uji po rriten dhe vetë cikli global i ujit po ndryshon. Përdorimi i ujërave të ëmbla nga njerëzit ka tejkaluar kapacitetin e ujit blu (lumenj, liqene dhe akuiferë), duke krijuar rreziqe të mëdha për të gjithë dhe ekosistemet e planetit. Rreth 20% e konsumit global të ujit për ujitje tani vjen nga mbipërdorimi i burimeve të ujërave nëntokësore, dhe rreth 10% e tregtisë botërore të ushqimit vjen nga ujërat nëntokësore jo të rinovueshme.
Ndryshimet klimatike po i përforcojnë këto sfida. Ngrohja globale rrit kërkesën për ujë me rritjen e temperaturave dhe me rritjen e kërkesave për ujë për ushqim me uljen e lagështisë relative të ajrit. Deri në vitin 2070, dy të tretat e masës tokësore të botës do të pësojnë një reduktim të ruajtjes së ujit tokësor dhe sipërfaqja e tokës që i nënshtrohet thatësirës ekstreme hidrologjike mund të dyfishohet në 8%. Amerika Jugperëndimore, Evropa Mesdhetare dhe Afrika Veriore parashikohet të vuajnë të gjitha në kushte thatësire të pashembullt dhe ekstreme deri në vitin 2050.
Konferenca e OKB-së për Ujërat 2023 në mars – mbledhja e parë e tillë në gati gjysmë shekulli – duhet të shënojë një pikë kthese në marrëdhëniet tona me ujin dhe ciklin e ujit. Vetëm duke rishqyrtuar rrënjësisht marrëdhënien tonë me ujin, duke rivlerësuar përdorimet e tij të shumta dhe duke e trajtuar atë si një e mirë e përbashkët lokale dhe globale, mund të arrijmë një të ardhme të sigurt dhe të drejtë.
Si ekspertë kryesorë në Komisionin Global për Ekonominë e Ujit, ne shohim tri fusha që kërkojnë transformim. Së pari, ne duhet të marrim parasysh të gjithë ciklin e ujit dhe mënyrën se si ai lidhet me biodiversitetin, klimën, mirëqenien njerëzore dhe shëndetin e ekosistemit – të gjithë faktorët kryesorë në prosperitetin socio-ekonomik dhe ekologjik. Kjo do të thotë "lidhja e pikave" dhe promovimi i marrëdhënieve elastike midis ujit dhe ushqimit, ujit dhe energjisë, dhe ujit dhe mjedisit.
Së dyti, uji dhe cikli i ujit duhet të qeverisen si mallra të përbashkëta globale. Përhapja e vazhdueshme e krizave të ujit kërkon një kornizë të re ekonomike të bazuar në një qasje sistematike ndaj ciklit të ujit, shoqërive dhe ekonomive. Ne duhet të zhvillojmë një kuptim më të mirë të "bllokimeve" ekzistuese (përfshirë të drejtat e pronës, traktatet dypalëshe dhe korrupsionin) dhe sfidat e tjera strukturore që pengojnë rishpërndarjen e ujit për të mirën e përbashkët.
Për më tepër, një kuadër ndërdisiplinor gjithëpërfshirës – me një portofol instrumentesh dhe metrikash të reja – nevojitet për të menaxhuar rreziqet sistematike që lidhen me ciklin e ujit dhe ndryshimin e tij nga njerëzit. Krijimi i një kuadri të tillë duhet të fillojë duke pranuar rolin qendror të ujit në nxitjen e ndryshimeve ekonomike, sociokulturore dhe mjedisore.
Së fundi, ne duhet t'i sjellim të gjithë në procesin e vendimmarrjes – duke filluar nga komunitetet e margjinalizuara – për të zhvilluar strategji të reja për vlerësimin e duhur të ujit. Kur natyra dhe ujërat e ëmbla nuk vlerësohen në treg, ne ende paguajmë një çmim për keqpërdorimin e tyre, i cili rritet në mënyrë dramatike kur kalojmë kufijtë planetarë.
Konferenca e OKB-së për Ujërat 2023 ofron një mundësi unike për botën për t'iu përgjigjur në mënyrë efektive një çështjeje shumë të rëndësishme, por të lënë pas dore. Përballë krizës botërore të ujit, ne ose mund të nisim një rrugë të qëndrueshme dhe të drejtë, ose të vazhdojmë me biznesin si zakonisht. Mbijetesa e qytetërimit njerëzor siç e njohim kërkon që ne të bëjmë zgjedhjen e duhur.
(Quentin Grafton është profesor i ekonomisë në Shkollën e Politikave Publike Crawford në Universitetin Kombëtar Australian. Joyeeta Gupta është anëtare e Fakultetit të Shkencave Sociale dhe të Sjelljes në Universitetin e Amsterdamit. Aromar Revi është drejtor i Institutit Indian për Vendbanimet Njerëzore. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)
