1.
Këta që në të kaluarën e kanë nënshkruar asociacionin e komunave serbe, i kanë thënë popullit: kjo është marrëveshje historike, na integron në BE dhe në NATO dhe na siguron liberalizimin e vizave. Pra, marrëveshje historike e patën quajtur nënshkrimin e vitit 2013 dhe 2015.
Tri vjet më vonë kanë thënë: kuku, asociacioni qenka “republika srpska”. Dhe si të evitohet “republika srpska”? Hajde t’i japim tash territor Serbisë. Çfarë quhej historike sot, të nesërmen shpallej antihistorike. Këtë e ka bërë opozita e sotme kur ka qenë në pushtet. Tash janë të dëshpëruar që nuk arritën ta shesin një pjesë të Kosovës për interesa personale. Tash flasin dokrra.
2.
Siç e kam shkruar disa herë dhe ndonëse e urrej të citoj shkrimet e mëhershme, por kësaj radhe duhet ta bëj: një formë asociacioni për komunitetin serb është e pashmangshme. Sepse Kosova ka hyrë në obligime ndërkombëtare (ashtu siç ka hyrë edhe me Gjykatën Speciale, të cilën miratuesit njëherë e lavdëruan sepse “heq retë e zeza mbi Kosovë”, pastaj deshën ta zhbëjnë dhe nxitën reagim të ashpër të ndërkombëtarëve). Mund të themi çfarë të duam për Ramush Haradinajn, por ai e ka kuptuar më së miri se kur merr përsipër obligime ndërkombëtare, kjo është rrugë e pakthyeshme. Është mirë ta kuptojë këtë edhe kryeministri aktual i Kosovës, Albin Kurti. Duket se është në rrugë për ta kuptuar nëse bazohemi në atë që tha në Bruksel.
Ata që e kanë hedhur nënshkrimin më 2013 dhe 2015, këtë e kanë bërë në emër të Kosovës. Albin Kurti e ka trashëguar asociacionin dhe nuk mund të sillet si person privat që e refuzon atë, sepse, siç u tha, Hashim Thaçi e Isa Mustafa nuk kanë nënshkruar si persona privatë, por si politikanë të zgjedhur dhe në emër të Kosovës. Është e padobishme të humbet kohë në mallkimin e asaj që ka ndodhur. Është e dobishme që për aq sa është e mundur të kufizohet dëmi i shkaktuar të cilin e ka konstatuar vetë Gjykata Kushtetuese.
Këtu opozita mund të luajë rol konstruktiv sepse Gjykata Kushtetuese e ka dënuar këtë opozitë për vendimet që ka marrë kur ka qenë në pushtet. Ose opozita mund të vazhdojë retorikën boshe duke synuar të thellojë dëmin me shpresë se kështu vjen në pushtet, por shumica e qytetarëve të Kosovës nuk do t’i besojnë një opozite të tillë. Sado që qytetarët – me të drejtë - mund të jenë të dëshpëruar me qeverisjen e dobët të ekipit të Albin Kurtit, për asociacionin ata nuk ia ngarkojnë fajin atij që nuk e ka bërë fajin.
3.
Është e vërtetë që Kurti ka ardhur në pushtet edhe me premtimin se nuk e themelon bashkësinë e komunave serbe. Edhe Joschka Fischeri kur ka hyrë në Partinë e Gjelbër të Gjermanisë është përbetuar në pacifizëm dhe në fund, në krah të Madeleine Albrightit, është bërë përkrahës i madh i bombardimit të Serbisë për çlirimin e Kosovës. Ka paguar çmim për këtë: një militant ia pati lënduar veshin me një konservë me ngjyrë ndërsa fliste kundër kriminelit të luftës Sllobodan Millosheviq.
Albin Kurti mund të paguajë një çmim elektoral nëse e pranon asociacionin. Por politikanët e guximshëm e paguajnë çmimin elektoral për interesat e larta të shtetit. Në fakt çmimi që pat paguar Joschka Fischer nuk qe aq i lartë, sepse partia e tij edhe pas luftës së Kosovës mbeti në pushtet edhe për një mandat. Kur më 1972 u nënshkrua marrëveshja për normalizimin e raporteve mes dy Gjermanive, kreu i delegacionit gjermanoperëndimor Egon Bahr tha: “S’ka marrëveshje që i jep diçka vetëm njërës palë”.
Si çdo politikan pasionant edhe Albin Kurti nuk është imun ndaj parullave populliste. Ardhja në pushtet edhe atij i ka treguar se mes përbetimeve moraliste dhe realpolitikës është një hendek i madh. Duhet ta kapërcejë hendekun. Përpjekjet për të vendosur rend në veri dhe rezistenca e grupeve kriminale që kontrollojnë pakicën serbe i treguan edhe Kurtit se sovraniteti i Kosovës është i kufizuar.
4.
Marrëveshja e prezantuar nga BE nuk është ideale, por është e pranueshme si gjysmëhap drejt cakut final dhe nuk duhet të refuzohet me arrogancë. Serbia e pranon integritetin territorial të Kosovës. Mos të presim që Serbia edhe e mbron atë integritet. Duhet ta mbrojnë qytetarët e Kosovës. Qeveria e tyre. Kjo qeveri dhe të tjerat që vijnë pas saj. Disa duket se janë të traumatizuar dhe po tuten që Albin Kurti qeveris deri në vitin 2050. Shoqëria kosovare është e re dhe dinamike dhe e aftë të bëjë korrigjime të duhura: e kemi parë këtë në zgjedhjet e kaluara lokale.
Serbia, sipas marrëveshjes, pranon simbolet e Kosovës. Obligohet që të mos pengojë hyrjen e Kosovës në organizata ndërkombëtare. 27 shtetet anëtare të BE-së dhe SHBA-të e përkrahin planin. Pra, edhe 5 shtetet që nuk e njohin Kosovën. Disa prej tyre pritet ta pranojnë Kosovën, të tjerat mund të vazhdojnë të refuzojnë, por pozicioni i tyre do të jetë më i dobët. Ka shumë çështje që ia vlen të veçohen në favor të Kosovës, për shembull neni 2 i marrëveshjes: “Të dyja palët do të udhëhiqen nga qëllimet dhe parimet e përcaktuara në Kartën e Kombeve të Bashkuara, veçanërisht ato të barazisë sovrane të të gjitha shteteve, respektimit të pavarësisë, autonomisë dhe integritetit territorial të tyre, të drejtën e vetëvendosjes, mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe mosdiskriminimit”. Mes dy vendeve do të ketë shkëmbim të misioneve të përhershme, një sinonim për ambasada.
Por ka shumë pilula të hidhura që Kosova duhet t’i përpijë dhe për këtë nuk duhet pasur iluzione. Dokumenti përmban brenda vetes disa “ura” që secilës palë ia mundëson të lexojë sipas dëshirës dhe jo sipas realitetit.
Brohoritjet nga tribuna se “Kurti nuk e pranoi asociacionin” janë për konsum të brendshëm. Siç janë për konsum të brendshëm edhe “dëftesat e tradhtisë” që po i lëshojnë disa eksponentë të opozitës në mediat sociale. Se si do të dizajnohet asociacioni, mbetet enigmë. Këtu do të përplasen heshtat. Në dokument thuhet se komuniteti serb do të gëzojë një shkallë vetëmenaxhimi (self-management), ndërsa fjala self-governance (vetëqeverisje) nuk përmendet. Por kjo mund të jetë vetëm lojë fjalësh dhe mbetet të shihet epilogu. Edhe çështja e mbrojtjes së kishës serbe mbetet projekt misterioz dhe potencialisht me rreziqe.
5.
Kosova i ka humbur 10 vjet me bisedime pa cak final. Me negociata sot për nesër. Dhe ky trend do të vazhdonte po të mos ndodhte agresioni rus kundër Ukrainës një vit më parë. Ra lufta në Ukrainë dhe shtetet perëndimore nisën t’i bëjnë presion Serbisë. Meritat për këtë – sado paradoksale të tingëllojë – i takojnë Vlladimir Putinit. Përveç interesit që kanë për konsolidimin e shtetësisë së Kosovës, BE dhe SHBA-të duan ta shkëpusin Serbinë sa më shumë nga ndikimi rus. Kjo synohet të arrihet duke mos i kërkuar Serbisë që pavarësinë e Kosovës ta pranojë në mënyrë eksplicite. Dikush mund ta shoh këtë si padrejtësi ndaj Kosovës. Në të vërtetë është realpolitikë që niset nga e mundshmja duke injoruar postulatet ideale. Synohet arritja e një caku dhe jo realizimi i një ideje të madhe. Me këtë rast duhet pasur parasysh se shtetet e tjera, sado miqësore të jenë ndaj Kosovës, kanë edhe interesat e tyre.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
