Nuk po ikim më nga uria e luftërat; po ikim nga konfliktet e papërfunduara

1.

Brenda një fundjave kisha dy pamje të një procesi që në dukje të parë nuk është i ndërlidhur. Njëra ishte pamja e gomoneve që kalonin kanalin e Lamanshit prej Francës për në Britani të Madhe; e në gomone, sipas statistikës, çdo i gjashti do të kenë qenë shqiptar (i Shqipërisë). E dyta ishte ajo e një mbledhjeje të përfaqësuesve serbë të pjesës veriore të Kosovës, të cilët shpallnin tërheqjen e tyre (dhe policëve e gjykatësve) nga institucionet e Kosovës.

Pamjet e gomoneve i komentoja në një bar në Bruksel. Një mik imi, gazetar me përvojë, më shpjegoi se operacionin e kontrabandës së njerëzve e bëjnë shqiptarët, paguhen nga shqiptarët dhe një pjesë e të kontrabanduarve janë të rekrutuar aty për aty për të vazhduar në Britani të Madhe punët e kontrabandës.

Pamjet e përfaqësuesve serbë i përcillja me një pyetje të thjeshtë se si do të ndihet një qytetar i rëndomtë serb në pjesën veriore të Kosovës kur përballet me pamje të këtilla? Do të cytet të largohet, më komentoi një aktivist i shoqërisë civile i cili ka punuar një kohë të gjatë në pjesën veriore të Kosovës.

2.

Në Shqipëri, dhe në Twitter pastaj, u zhvillua një debat i madh lidhur me tonin e disa politikanëve britanikë të cilët deklaruan se shqiptarët ilegalë po “e pushtojnë Britaninë”. Nga ana e politikës zyrtare në Tiranë ky prononcim u shfrytëzua për ta vlerësuar si antishqiptare brengën që po shprehet në Britani të Madhe për gomonet. Po ashtu, u shfrytëzua për të shpjeguar se si shqiptarët kanë emigruar prej rënies së komunizmit dhe se janë njerëz të vyeshëm që i kontribuojnë komunitetit ku jetojnë e punojnë dhe dërgojnë lekë prapa për në Shqipëri.

Pra, u tha se ishte e padrejtë të akuzohen shqiptarët se duan të hyjnë ilegalisht në Britani të Madhe kur ata duan vetëm të hyjnë në Britani të Madhe. Dhe, se gomonet janë përdorur në Adriatik prej rënies së komunizmit, sepse kjo ka qenë forma e vetme e mbajtjes së familjeve nga vendosja e rendit të ri neoliberal në Shqipëri. Ndërkaq, në interpretimin e politikës zyrtare të Serbisë u tha se serbët e Kosovës braktisnin institucionet, sepse këto institucione duan t’i largojnë serbët nga aty; në momentin e largimit nga institucionet nga të cilat duan t’i largojnë ata kanë vetëpërmbushur profecinë.

Ka diçka që nuk shkon në këto shpjegime shqiptare e serbe - pra ajo pjesë ku shqiptarët akuzohen për hyrje në Britani kur ata vetëm duan të hyjnë në Britani dhe ajo pjesë ku serbët largohen nga institucionet sepse ato duan t’i largojnë ata.

Apo në fakt, shkon. E përbashkëta është se argumentet mund të zhvillohen ad absurdum për të arsyetuar argumentin i cili është absurd.

3.

Këso argumente pas një kohe nuk kanë nevojë t’i formësojnë rrëfimtarët, i nxjerr zbatica e jetëve tona. Në Sllavoni të Kroacisë, ku para tridhjetë vjetësh janë zhvilluar luftëra të forta mes kroatëve e serbëve nuk ka njerëz për ta punuar tokën. Në Beograd, ku pos Novi Sadit derdhet pothuajse e tërë popullata e provincës, nuk ka vozitës autobusësh e kamionësh dhe një kompani nga Sri Lanka ka sjellë punëtorët nga atje për të mbajtur linjat e autobusit të qytetit. Në Bosnje e Hercegovinë, ku u luftua për çdo fshat se në cilën pjesë të hartës etnike do të mbetet gati katër vjet rresht, çdo vit largohet një për qind e popullatës së përgjithshme.

Kosova dhe Serbia vazhdojnë ta kenë konfliktin e papërfunduar lidhur me atë se kush do ta administrojë Kosovën, gjegjësisht kujt do t’i përkasë, por ndërkohë janë duke humbur mbi 10 për qind të popullatës së vet. Serbia dhe Shqipëria deri më 2050 pritet ta humbasin çerekun e popullatës së vet, fillimisht për shkak të riprodhimit të ulët por edhe më shumë nga largimi.

Në shekullin XXI ka shumë shqiptarë (të Kosovës), serbë (të Kosovës, Serbisë e Bosnjë e Hercegovinës), kroatë (të BeH-së dhe Kroacisë) e boshnjakë (të Serbisë e BeH-së) që vazhdojnë të besojnë se ende nuk kanë përfunduar konfliktet, se ndoshta do të ketë kufij të ri, se ndoshta do të ketë edhe një luftë, qoftë edhe një e vogël. Dhe ka më shumë të tillë, shqiptarë, serbë, kroatë e boshnjakë që këto rrëfime duan t’i dëgjojnë, nëse duhet t’i dëgjojnë, në TV kabllore diku në Perëndim, duke ndërruar kanalin prej ndeshjes së futbollit në atë të basketbollit, e duke kaluar kah debati televiziv toksik i mbrëmjes.

4.

Ata që kanë kaluar në atë anë, dhe që na shikojnë prej kornizës së debateve toksike televizive të mbrëmjes, mbase nuk janë edhe gjithaq të vetëdijshëm, por pos kalimit prej shtetit të tyre të lindjes në një shtet tjetër kanë bërë edhe një kapërcim më të madh, kanë kapërcyer tranzicionin.

Kanë kapërcyer rrëfimin tridhjetëvjeçar se si Shqipëria do të bëhet vend i sundimit të ligjit, të barazisë së shanseve për të gjithë, të një kulture shtetërore që nuk sundohet nga korrupsioni.

Kanë kapërcyer rrëfimet tridhjetëvjeçare të konflikteve të papërfunduara të zhbërjes së ish-Jugosllavisë. Dhe të rrëfimeve tridhjetëvjeçare për përgatitjen e konflikteve të reja.

Kanë kapërcyer rrëfimet që nuk mund të tregojnë se ku është caku i këtyre shoqërive dhe me çfarë kuti matës do të themi se kemi arritur në atë cak edhe kur të përcaktohet ndonjëherë.

Kanë kapërcyer momentin e shtatëdhjetëvjeçarëve që ishin dyzet kur filloi tranzicioni dhe besonin se e tëra do të zgjasë dy-tre vjet, hajde pesë.

Gomonet - një metaforë shqiptare e vlefshme për të gjithë popujt e tjerë të konflikteve të papërfunduara me vete e me të tjerët - në fakt nuk janë aty për të ikur prej urisë, skamjes e luftërave. Ato janë aty për këtë punën e shekullit XXI, për ta kapërcyer tranzicionin.