Kur historianët e kthejnë kokën pas në samitin inaugurues të Komunitetit Politik Evropian (EPC), i cili do të zhvillohet në Pragë më 6 tetor, ata mund ta konsiderojnë një moment vendimtar për projektin e integrimit të Evropës. Ose mund ta shohin thjesht si një fusnotë.EPC-ja, siç u propozua në maj nga presidenti francez, Emmanuel Macron, synon të shërbejë si një forum për liderët evropianë për të "gjetur një hapësirë të re për bashkëpunimin politik dhe të sigurisë" dhe për të diskutuar çështje me interes të përbashkët, si politika energjetike dhe infrastruktura. Samiti i Pragës do të mbledhë së bashku liderët e vendeve anëtare të BE-së dhe vendeve që kërkojnë anëtarësim, duke përfshirë Ukrainën dhe Moldavinë. Ai do të përfshijë gjithashtu vende jashtë Bashkimit Evropian, si Izraeli, Zvicra dhe Turqia. Pavarësisht se ka miratuar Brexit-in, kryeministrja e Mbretërisë së Bashkuar, Liz Truss, do të marrë pjesë në mbledhje.
Lufta në Ukrainë ka nxjerrë në pah nevojën për të riformuar marrëdhëniet e BE-së me fqinjët e saj. Politika Evropiane e Fqinjësisë – një kornizë e krijuar për të thelluar lidhjet me fqinjët lindorë dhe jugorë të BE-së – ka dështuar dhe procesi i zgjerimit është dhimbshëm i ngadalshëm. Duke ua dhënë statusin e kandidatit Ukrainës dhe Moldavisë në qershor, udhëheqësit e BE-së demonstruan llojin e veprimit të vendosur që kërkon peizazhi i ri gjeopolitik. Por vendimi rezultoi gjithashtu në një enigmë: BE-ja ose mund të përshpejtojë procesin e saj të zgjerimit ose të mbajë kriteret dhe orarin aktual, gjë që do t'u kërkonte aplikantëve të prisnin për një dekadë.
Megjithatë, asnjë nga këto opsione nuk është ideale. Një BE e pareformuar me 36 shtete anëtare, do të pengohej nga e drejta e vetos, një Parlament Evropian i zgjeruar dhe një degë ekzekutive e fragmentuar pa shpresë. Por, lënia e procesit të zgjerimit të ecë me ritmin e kërmillit dhe detyrimi i Ukrainës dhe Moldavisë të presin derisa të përfundojë, do ta kthente një angazhim politikisht të rëndësishëm në një pengesë dekurajuese.
EPC-ja është një përpjekje për të kapërcyer këtë problem. Ideja u hodh fillimisht nga ish-kryeministri italian, Enrico Letta, dhe u përqafua shpejt nga Macron, kancelari gjerman, Olaf Scholz, dhe presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen. Por EPC-së i mungon ende një mision i përcaktuar qartë. Udhëheqësit evropianë duhet të përdorin samitin e Pragës për të vendosur synime ambicioze dhe për të vendosur një plan afatgjatë. Përndryshe, mbledhja mund të mbahet mend si asgjë më shumë se një optim fotografik.
Në një raport të fundit, ne dhe bashkautorët tanë Franz Mayer dhe Shahin Vallée argumentojnë se një EPC i projektuar mirë mund të shërbejë si një përgjigje e përshtatshme ndaj sfidave gjeopolitike të shekullit të njëzetë e një. Për më tepër, organi i ri mund të adresojë disa nga mangësitë e brendshme të BE-së.
Ashtu si me të gjitha klubet, anëtarësimi është një problem. Duke pasur parasysh konfliktin e vazhdueshëm me Rusinë, pjesëmarrja në EPC duhet të kushtëzohet me shtrirjen gjeopolitike. Për të siguruar koherencë, kriteret e hyrjes duhet të bazohen në vlerat themelore, duke përfshirë angazhimin për qeverisjen demokratike, sundimin e ligjit dhe respektimin e parimeve që mbështesin rendin ndërkombëtar.
Në vend që të mbështetemi në rregulla të paracaktuara, të ngurta, ne propozojmë që një gjysmë duzinë vendesh nga brenda dhe jashtë BE-së të bashkautorojnë deklaratën e përbashkët që pason samitin e Pragës. Kjo do ta vendoste shiritin mjaftueshëm lart për të vendosur vetë-përzgjedhjen.
EPC-ja mund të shërbejë si një urë për një BE më të madhe dhe një kornizë për një integrim më të përhershëm kontinental. Për këtë qëllim, liderët evropianë duhet të përdorin samitin e ardhshëm për të ndërtuar një platformë që kombinon dialogun politik me politikëbërjen. EPC-ja mund të fillojë si një marrëveshje me ligj të butë midis shteteve pjesëmarrëse dhe BE-së. Ajo mund të marrë vendime me "konsensus të përafërt" pa veto dhe të shërbejë si një terren testimi për reformat shumë të nevojshme të rregullave të votimit.
Kriza aktuale energjetike ofron një mundësi unike për të krijuar një kornizë të re për bashkëpunim gjithëpërfshirës që do të ripërcaktonte rolet e BE-së dhe shteteve të saj anëtare dhe do të inkurajonte përfshirje më të madhe nga vendet fqinje. Lidhja e Ukrainës me rrjetin evropian të energjisë elektrike, nënshkrimi i marrëveshjeve të gazit natyror me Norvegjinë dhe ndërtimi i infrastrukturës së gjelbër të hidrogjenit do të kërkonte një kuadër më të gjerë bashkëpunimi.
EPC-ja mund të avancojë gjithashtu partneritetet thelbësore të sigurisë dhe mbrojtjes. Lufta në Ukrainë ka ekspozuar dobësinë e arkitekturës së sigurisë dhe mbrojtjes së Evropës dhe ka nxjerrë në pah nevojën që vendet evropiane të bashkëpunojnë në luftën kundër terrorizmit, sigurinë kibernetike dhe lidhjen digjitale. Për më tepër, lejimi i vendeve si Ukraina të ndajnë njohuritë dhe përvojën me BE-në do të tregonte se bashkëpunimi mund të jetë reciprokisht i dobishëm.
Së fundi, EPC-ja mund të ndihmojë për të kapërcyer karakterin qendror dhe folës të marrëdhënieve aktuale të BE-së me kandidatët për anëtarësim. Të gjitha vendet duhet të marrin pjesë në baza të barabarta dhe të kenë të njëjtat të drejta dhe detyrime. Për më tepër, EPC-ja nuk do të konsiderohet si një zëvendësues për anëtarësimin në BE. Në vend të kësaj, ai duhet të veprojë si një përshpejtues.
Deklarata e përbashkët që ka shumë të ngjarë të pasojë samitin e EPC-së duhet t'u kërkojë vendeve pjesëmarrëse të nënshkruajnë një marrëveshje detyruese deri në pranverën e vitit 2023. Ky dokument duhet të përcaktojë misionin e trupit të ri, fushat e bashkëpunimit, burimet buxhetore dhe kriteret e anëtarësimit. Paralelisht, BE-ja duhet të avancojë reformat institucionale dhe vendimmarrëse. Agjenda përkatëse e reformave duhet të përcaktohet menjëherë pas zgjedhjeve të Parlamentit Evropian 2024, në mënyrë që reforma institucionale dhe zgjerimi të përfundojnë deri në vitin 2030.
Për shkak se është i rrënjosur në ligjin e butë, krijimi i EPC-së nuk do të kërkonte një proces të gjatë formal ratifikimi. Megjithatë, në fund të fundit, EPC-ja duhet të evoluojë në një marrëveshje më formale. Por kjo mund të diskutohet në një datë të mëvonshme. Detyra e liderëve evropianë është të nisin një partneritet pragmatik dhe të synuar të vendeve me të njëjtin mendim në kontinentin tonë. Nuk mund të vinte aq shpejt.
(Jean Pisani-Ferry, bashkëpunëtor i lartë në institutin e mendimit Bruegel me bazë në Bruksel dhe anëtar i lartë jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, kryeson Tommaso Padoa-Schioppan në Institutin Universitar Evropian. Daniela Schwarzer, Drejtore Ekzekutive për Evropën dhe Euroazinë në Fondacionet e Shoqërisë së Hapur, është një profesoreshë vizitore në Shkollën e Qeverisjes John F. Kennedy të Universitetit të Harvardit. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
