Mësime nga tri episodet e gushtit në Kosovë: Dialogu Kosovë-Serbi ka veç një zgjidhje – përcaktimin e BE-së dhe SHBA-së për qasjen; Dhuna e fundit nxori në pah dy të vërteta – dhunuesit u amnistuan nga drejtësia, e në publik frymojnë dhunues potencialë; Greva në arsim shpërfaqi të vërtetën e shkollës. Mark Twaini sqaron pothuajse gjithçka
1.
SHBA-ja, BE-ja e edhe NATO-ja u aktivizuan para e pas 18 gushtit. Çdo përpjekje u tha se po bëhet për të shtyrë përpara dialogun dhe normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës e Serbisë. Takime intensive në Bruksel, Prishtinë e Beograd. Angazhim e presion që rezultuan të suksesshëm. U arrit një marrëveshje. Një marrëveshje që në të vërtetë nuk kishte të bënte me normalizim raportesh apo me dialogun më shumë se njëdekadësh.
U mashtruam paksa rrugës, por edhe na u rikujtua një gjë. Kur shtetet apo paktet e mëdha vërtet synojnë diçka, mund ta arrijnë. Kësaj radhe qëllimi ishte të mos ketë trazira në veri më 31 gusht, për ta shmangur rrezikun nga përshkallëzimi, duke i pasur parasysh rrethanat me luftën në Ukrainë. Mirë që nuk pati trazira. Faleminderit. Por pse nuk ka përkushtim të tillë edhe për përmbylljen e dialogut?
Është e dukshme tashmë që ky proces ka veç një problem. Qasjen.
Serbia do që përgjatë rrugës, e cila nuk dihet ku e ka fundin, të negociojë për çështje po ashtu të pafund. Të arrihen marrëveshje të vogla a të mëdha që zbatohen apo nuk zbatohen, pafund.
Kosova do fundin. Do që nga koka e kornizës të lëshohet teposhtë nëpër elementet e saj.
Logjikisht mes nuk ka. BE-ja si lehtësuese, ndërmjetëse e udhëheqëse e procesit dhe SHBA-ja si përkrahëse, deri tani kanë ndjekur rrugën e pafund dhe kanë folur për fundin. Mungon vendosmëria e gushtit. Pa të do të rrimë duke pritur ditën kur dy drejtëza paralele, si Kosova e Serbia, të puthiten në një pikë të përbashkët.
Nga jashtë, është zor e besueshme që njerëzit që sot janë në pushtet në Serbi, duke i njohur prej dje, do ta ndjekin shtegun që çon te marrëveshja e njohjes së ndërsjellë. Nuk e di a kanë ndonjë informatë që ne spektatorët nuk e kemi, apo është pjesë e strategjisë apo ndoshta sepse nuk ka strategji, por zyrtarët amerikanë e evropianë e kundërshtojnë dhe e refuzojnë një mendim të këtillë. Nuk ua di premisat, por nga jashtë fundi nuk po shihet.
2.
Dhunimi i një 11-vjeçareje riaktualizoi edhe njëherë dështimin e shtetit dhe të shoqërisë, duke amnistuar përgjatë 23 vjetësh dhunuesit e duke krijuar breza të rinj të tyre. Dolën në sipërfaqe edhe raste për të cilët nuk është raportuar më parë nëpër media. Tashmë i njohim Lirien, Zejnepen, Dianën, Sebahaten, Valbonën, Marigonën… Por jo edhe gruan 21-vjeçare shtatzënë të dhunuar nga vjehrri, i cili ishte dënuar me një vit burg për dhunimin e vajzës 11-vjeçare para pesë vjetësh. As për vrasësin i cili para se ta merrte një jetë, trafikoi një të mitur, për çka u ndëshkua me 6 muaj burgim. Edhe shumë raste të tjera të këtilla pati në databazën e aktgjykimeve të gjykatave themelore të Kosovës, që u mbyll për publikun posa raportuam për të. Besoj, që të mos dalin në shesh rastet e tjera.
Por edhe nuk ka nevojë për më shumë dëshmi. Ka nevojë që Këshilli Gjyqësor t’i gjejë emrat e gjyqtarëve në këtë databazë, jo t’i përjashtojë nga puna, por t’i gjykojë e t’i dënojë sipas ligjit për moszbatim të dispozitave të Kodit Penal. Jo për rastet që kanë gjykuar, aq sa për krijimin e brezave të ri të dhunuesve.
Presidentët, kryeministrat e ministrat të mos na e shprehin dhembshurinë, pa i kryer detyrat që kanë marrë përsipër si udhëheqës institucionesh për mbrojtjen e viktimave, për trajtimin e duhur të tyre, për rikthimin e tyre të shëndoshë e të sigurt në shoqëri.
Por më e frikshme se e gjithë kjo është diskursi në publik pas tronditjes nga lajmet për rastet e dhunimeve. Kur nga masa kërkohet “varja në shesh”, mes formash të tjera mesjetare ndëshkimi, flet shumë. Deklaratat e komentet e shumta nga njerëz në pozita e jo në pozita, me shkollë a pa shkollë nëpër media e rrjete sociale në masë të madhe kërkonin hakmarrje të dhunshme për dhunuesit. E mentaliteti i dhunës nuk luftohet duke hyrë në thesin e dhunuesit.
Ishte masive protesta kundër dhunës në Prishtinë ditë më parë. Të shumtë ishin ata që e panë si shpresë vetëdijesimi. Por, kur kritikat ndaj një polici që kishte qeshur shndërrohen në gjueti shtrigash në Twitter, nga entuziastë kundër dhunës, e njollosin këtë shpresë. Ndjenja e të qenët i ofenduar nuk do të duhej të shërohej duke ofenduar. Thënia e Mark Twain për atë se si karakterin e njeriut e tregojnë mbiemrat që ai përdor, do ta ilustronte më së miri gjendjen se ku jemi si shoqëri.
3.
Është një vajzë e vogël që posa t’i hapë sytë në mëngjes pyet: “A janë mësueset në grevë edhe sot?” Nëna e saj kopjon Roberto Benignin nga “Jeta është e bukur”. Grevën, mësueset, lodrat, shokët e shoqet, parkun... dhe Rrahmanin ia gërsheton në rrëfime të cilat e bëjnë të qeshë. Edhe vajza lëshohet me imagjinatën e saj duke shpikur situata aq të çuditshme sa vetëm truri i fëmijës di t’i prodhojë. Qëllimi është që rrëfimet çdoherë të jenë të hareshme.
Por, ditën e shtatë tha: “Hajde tash t’i thërrasim Polin, Roin e Amberin t’i shpëtojnë mësueset se ato mërziten për fëmijët”. Poli, Roi e Amber janë polici, zjarrfikësi e ambulanca, personazhe të ‘Rescue team’, pra ekipi i shpëtimit, të një filmi mjaft interesant vizatimor.
Fëmijët e kuptojnë të vërtetën më mirë se ne. Ajo i njeh mësueset e saj. E ndien që jo veç ato i mungojë asaj, por edhe fëmijët u mungojnë atyre. Janë pra mësuese që nuk ka para që i paguan e që kërkesa prej 100 eurosh e SBASHK-ut më shumë i ofendon. Por siç kuptuam nga raportime e nga informata që dalin nga shkollat, ka shumë mësimdhënës që nuk ndihen mirë që përmes tyre, e ata përmes refuzimit të fëmijëve, po bëhen mjet.
Mësimdhënësit kanë shumë arsye të jenë të pakënaqur. Devalvimi i të gjitha sfidave në 100 euro është goditja më e madhe që mund ta marrin.
Do të duhej ta kërkonin klasifikimin sa më të shpejtë, që për fajin e atyre që “Shkollë” e shkruajnë pa “ë” në fund, të mos futen të gjithë në një thes. SBASHK-u çdoherë ka kundërshtuar, e qeveritë asnjëherë nuk kanë qenë realisht të interesuara. Më dëshpëruese është kjo e tashmja, ngase njerëzit e saj kanë folur për këtë domosdoshmëri e u bë më shumë se një vit i tyre në pushtet pa ndonjë lëvizje të dukshme. Andaj edhe nuk u takon të kundërargumentojnë me armën e cilësisë së mësimdhënësve.
Do të duhej të kërkonin kushte për punë, në mënyrë që të mos marrin mbi vete përgjegjësinë e dështimeve në klasë me nga 40 nxënës e në mësimin e pasdites së vonë në shkollat që punojnë me tri ndërrime. Ministria e Arsimit pati kundërshtuar nismat për reformim në vendet ku ka pak nxënës e shumë shkolla dhe arsimtarë, e rrjedhimisht pra edhe në vendet ku ka shumë. Ndërtimi i shkollave të reja s’ka qenë përparësi as e komunave që kanë nevojë për to, sikurse as i pajisjes së shkollave me mjete pune.
Do të duhej të kërkonin zgjidhje thelbësore e gjithëpërfshirëse për përshtatshmërinë e planprogramit dhe teksteve shkollore. Për rishikimin e tyre e jo nxjerrjen e doracakëve për të mbyllur vrima. Edhe nga kjo, përveç nga mësimdhënësi, varet cilësia në arsim.
Edhe pagat e pagesat, por duke u dëshmuar vetë dhe sot, e jo duke u thirrur në përkushtimin e sakrificën e brezave të kaluar të mësimdhënësve. Sepse këta nuk janë ata.
E nga 100 euro do të ishte mirë t’i merrnim të gjithë. Inflacioni nuk e preku veç sektorin publik. Sot kryeministri ua dha nga 50. Qeveria e mësimdhënësit duket se po e harrojnë një fakt. Paratë për paga dhe shtesa merren nga thesi që mbushet me tatime që paguan sektori privat. Lufta për para shtesë është faktikisht luftë për ta shtrydhur edhe më shumë djersën e punëtorëve që luksin e grevës veç mund ta ëndërrojnë.
Por së paku ata janë të rritur. Nuk është keq aq sa keqpërdorimi i fëmijëve.
Ditë më parë pata një shkrim me titullin “Mësimdhënës, mos sakrifikoni fëmijët”. Për atë se si SBASHK-u mund ta drejtojë gishtin kah pushteti për mosvlerësim, e mosbashkëpunim e për të gjitha dështimet e sektorit, por që peshën e ndërgjegjes së keqpërdorimit të fëmijëve duhet ta mbajë për vete. Se shkollimi është e drejtë elementare kushtetuese e fëmijëve e se rrugën e lehtë mbi kurrizin e tyre nuk duhet kamufluar si mjetin e vetëm sindikal. Dhashë edhe një mënyrë të grevës që do ta dëshmonte se e çmojnë shkollën e që nuk do të kishim si të mos e përkrahim të gjithë.
Në bazë të të dhënave kompjuterike, shkrimi u lexua shumë. Në bazë të Mark Twaint reagimet e komentet treguan edhe më shumë. Për arsye etike u fshinë shumë nga to. Mbiemrat e qasja që u përdorën ishin përafërsisht në nivelin e militantëve të shthurur politikë e fetarë. Krejt çka u kisha thënë mësimdhënësve ishte që të mos ua ndalin shkollën fëmijëve.
