Gjatë kësaj vere shumë turistë janë befasuar kur kanë parë që nëpër restorante në Shqipëri janë shërbyer nga fëmijët. Nganjëherë mund të jetë dukur si diçka e rastësishme, që ndonjë fëmijë t’u ndihmojë prindërve, por shumë turistë dëshmojnë se kanë qenë të shokuar duke parë aq shpesh fëmijë edhe 12 a 14-vjeçar, duke ua larguar pjatat nga tavolina. “Na iku rinia. Po na i merr Gjermania”, thoshte pronari i një restoranti. Arsyetohej se si nuk po gjejnë punëtorë as për ilaç në këtë sezon. Prandaj edhe duhet “t’u ndihmojnë kalamajtë në punë!”. Probleme me gjetjen e punëtorëve gjatë sezonit turistik raportohen edhe nga Mali i Zi, edhe nga Kroacia. Në ndërtimtari vende të lira pune ka pothuajse në të gjitha shtetet e Evropës. Asnjëherë kërkesa nuk ka qenë më e madhe për këta punëtorë. Prandaj shumica e shteteve zgjidhjen e kërkojnë përmes importit të fuqisë punëtore nga vendet më të varfra. E në kontinentin e pasur të Evropës, rajoni më i varfër vazhdon të jetë ai i Ballkanit Perëndimor. Shumë shtete të rajonit po përballen me largimin e madh të të rinjve. Kjo paksa ishte ndalur në verën e vitit 2020, për shkak të masave kufizuese si pasojë e pandemisë, por ka marrë hov përsëri.
trendi po vazhdon me valën që shkon nga juglindja drejt veriperëndimit. Nga Kosova, Serbia e Bosnjë-Hercegovina shumë të rinj kanë shkuar për të punuar në Kroaci. Përflitet se në tre vjetët e fundit numri i kosovarëve që kanë marrë leje pune në Kroaci është afro 20 mijë. Gjatë kësaj vere, gazetat në Kroaci shkruajnë se mbi 7000 punëtorë nga Serbia kanë gjetur punë në bregdetin kroat. E vetë Kroacia përballet me largimin e madh të fuqisë së saj punëtore. Në kohën kur Kroacia shënon rekordin për nga niveli më i vogël i papunësisë në histori, nga vendi në dhjetë vjetët e fundit janë larguar gjysmë milioni njerëz, më shumë se 10 për qind e popullatës. Kjo ka bërë që Kroacia të bjerë nën 4 milionë me numrin e banorëve. Dhe kjo në opinionin kroat është cilësuar tragjedi kombëtare.
Të rinjtë nga vendet e Ballkanit Perëndimor, që nuk arrijnë të gjejnë punë, ose nuk janë të kënaqur me kushtet e punës, nuk mund të presin që politikanët t’ua bëjnë vendin përnjëherë me standarde evropiane, prandaj shfrytëzojnë mundësinë për të emigruar drejt Perëndimit. Kjo ka bërë që mungesa e fuqisë punëtore të ndihet në të gjitha vendet e rajonit, por edhe në Kroaci, vendin më të ri anëtar të BE-së. Ky është një proces i pandalshëm dhe i natyrshëm, sado i dhimbshëm.
Është e natyrshme, sepse që kur ekziston civilizimi njerëzit kanë lëvizur nga një vend në tjetrin, në kërkim të një jete më të mirë, në kërkim të një vendi pune, një pune më të mirë apo rroge më të madhe. E bëjnë këtë edhe sot dhe e bëjnë të gjitha kombet. Kosovarët shkojnë nga Kosova në Kroaci, kroatët nga Kroacia në Irlandë e Gjermani. Irlandezët dikur masivisht largoheshin për në SHBA. Gjermanët, sikurse dhe belgët dhe francezët në numër të madh shkojnë për të punuar në Zvicër e Luksemburg ku janë rrogat më të larta e taksat më të vogla.
Dallimi është se dikush e ka më të lehtë e dikush më të vështirë. Përderisa për kroatët për të shkuar për të punuar në ndonjë vend të BE-së nuk ka asnjë procedurë, sepse janë pjesë të një tregu unik të punës, kosovarët duhet të pajisen me një grumbull dokumentesh.
Dyndja e madhe e fuqisë punëtore, që është në të shumtën e rasteve përmes rrugëve legale, është një valë e re e humbjes së madhe të popullsisë në Ballkanin Perëndimor. Valët e mëhershme ishin largimi masiv nga Shqipëria në fillimin e fundit të regjimit komunist, pastaj refugjatët gjatë kohës së luftës nga Kosova, Kroacia dhe Bosnjë-Hercegovina. Pastaj vazhdoi përmes emigrimit ilegal. Sot në vendet e Evropës Perëndimore ka më shumë shqiptarë sesa në Kosovë, e ndoshta edhe më shumë sesa në Shqipëri.
Kështu, vendet e rajonit po përballen me një fenomen të rëndë demografik, ashtu siç ishin përballur edhe vendet e Evropës Lindore që sot janë në BE. Por ato vende e kanë kthyer trendin dhe në disa prej tyre, si në Poloni, më shumë njerëz kthehen sesa që largohen nga ky shtet. Në disa shtete importohen punëtorë nga vendet e largëta si Vietnami, Filipinet dhe Bangladeshi e India. Por në përgjithësi të dhënat demografike tregojnë se në të gjitha shtetet e Evropës Lindore numri i banorëve është zvogëluar dukshëm, përderisa në ato perëndimore është rritur. Kjo si pasojë e neto migrimit. Vendet si Gjermania, Holanda, Belgjika; Franca e të tjera kanë mbajtur ritmin e rritjes së numrit të banorëve edhe pse kanë pasur zvogëlim të natalitetit, për shkak të ardhjes së të huajve. Kjo në vendet e Ballkanit Perëndimor dhe në vendet e Evropës Lindore nuk ka ndodhur. Këto vende, me përjashtim të Kosovës, kanë pasur rënie edhe më të madhe të natalitetit në të njëjtën kohë edhe largim të madh të qytetarëve drejt Perëndimit.
Ky fenomen, sado i dhimbshëm, ka edhe disa efekte pozitive. Miliona të rinj kanë gjetur një vend pune dhe kanë zgjidhur një problem jetësor. Ndërkohë, remitencat e tyre kanë mbajtur gjallë familjet në vendet nga janë larguar dhe kanë shërbyer si një injeksion edhe për ekonomitë e këtyre shteteve. Nuk duhet gjykuar as ata e nuk duhet gjithmonë fajësuar as shtetet nga largohen, sepse ky fenomen varet nga shumë elemente dhe rrethana. Shumica e madhe do të preferonin sikur të ardhmen e tyre të mund ta ndërtonin në vendin e tyre. Por ata nuk kanë shumë kohë për të pritur, prandaj edhe shfrytëzojnë rastin për t’u larguar.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
