Unë kam ndjekur politikën dhe historinë izraelite për pothuajse aq kohë sa mbaj mend. Në moshën 71-vjeçare, Netanyahu është kryeministri i parë izraelit më i ri se unë. Prisja pak surpriza dhe kur Netanyahu humbi punën, mbeta i shtangur. Ai nuk është lideri i parë izraelit që del në gjyq. Ish-kryeministri, Ehud Olmert, kreu 16 muaj burgim për korrupsion. Gjatë viteve, një numër i konsiderueshëm i ministrave dhe kryebashkiakëve të kabinetit u dërguan gjithashtu në burg për krime financiare. Kështu, izraelitët shpesh janë të prirë të mos u besojnë udhëheqësve të tyre derisa të provohet se janë të pafajshëm
Në verën e vitit 2019, kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, festoi një datë triumfuese. Atë ditë, më 21 korrik, ai numëroi 4.876 ditë jo të njëpasnjëshme në detyrë, një ditë më shumë se David Ben-Gurion, i cili në vitin 1948 u bë kryeministri i parë i Izraelit, vlerëson revista gjermane “Der Spiegel”.
Në atë kohë, një brez i tërë izraelitësh kishin ardhur për të identifikuar termin kryeministër me emrin e Netanyahut, ashtu siç unë dhe njerëzit e brezit tim e kishim lidhur termin me emrin Ben-Gurion. Netanyahu është i vetmi kryeministër izraelit që ka kaluar ndonjëherë Ben-Gurion, por festimi i asaj dite mund të ketë qenë rasti i fundit i gëzueshëm në karrierën e tij politike: në fakt, duket se ka shënuar fillimin e rënies së tij.
Sepse deri në atë kohë, dukej se sa më gjatë të qëndronte në detyrë “Bibi”, siç e quajnë ata - aq më shumë izraelitët dëshironin për vizionin, shtetësinë dhe kryesisht integritetin e paraardhësit të tij të parë. Në të vërtetë, gjysmë shekulli pas vdekjes së tij, Ben-Gurion ishte bërë diçka si një figurë legjendare kulti. Ndërsa po punoja për historinë e jetës së tij, katër biografi të tjera të Ben-Gurion u shfaqën në Izrael dhe u prodhua një dokumentar i plotë për të. Nuk kaloi një ditë pa ndonjë referencë nostalgjike për të në media dhe në diskursin publik.
“Disa çështje themelore që Netanyahu i trajtoi në të vërtetë në frymën e Ben-Gurion, por jo shumë njerëz e lidhën atë me integritetin. Përfundimisht, ai u gjykua për korrupsion, duke përfshirë ryshfet dhe u detyrua të largohej. Zëvendësimi i tij shënoi kulmin e dy vjetëve dramatikë, duke përfshirë katër zgjedhje të përgjithshme jo mandatplota, thuhet në analizën e revistës gjermane.
Sipas “Der Spiegel”, kriza më e gjatë në historinë e demokracisë izraelite përkoi me pandeminë e koronës dhe bëri që shumë izraelitë të braktisin plotësisht pasionin e tyre të njohur për politikën, duke u ndarë në vend të kësaj për pothuajse një çështje vetëm: “Bibi” apo jo ai.
Nën Netanyahun, Izraeli u zhvendos vazhdimisht në të djathtë; “E majta” Socialdemokrate, e cila dikur kishte udhëhequr vendin dhe më pas opozita, u zhduk pothuajse plotësisht. Shkelja sistematike e të drejtave të njeriut në territoret palestineze të pushtuara në vitin 1967 u bë rutinë normale; numri i kolonëve izraelitë në territore arriti në rreth gjysmë milioni; e ashtuquajtura “Zgjidhja me dy shtete” për konfliktin izraelito-palestinez u vjetërsua.
“Netanyahu ka folur rrallë për të ardhmen e Izraelit dhe Palestinës. Djali i një historiani, ai mendon se po vazhdon projektin sionist që kishte nisur në fund të shekullit të 19-të. Ai padyshim e di se sa më gjatë që Izraeli të vazhdojë të sundojë palestinezët, aq më pak ka gjasa të mbijetojë si një vend hebre dhe demokratik, thuhej në analizën e “Der Spiegelit”.
Por ashtu, si Ben-Gurion, Netanyahu nuk beson në paqe me palestinezët. “Ka një humnerë dhe asgjë nuk mund ta mbushë atë humnerë”, deklaroi Ben-Gurion qysh në vitin 1919. Deri në fund të ditëve të tij, ai besonte se konflikti në rastin më të mirë mund të menaxhohej, por jo të zgjidhej. Netanyahu, gjithashtu, i konsideron palestinezët kryesisht si një kërcënim të përhershëm.
Por ndryshe nga Ben-Gurion, i cili kërkoi të riformësonte fatin historik të kombit të tij, Netanyahu ka vepruar më shumë si kujdestar, i shqetësuar kryesisht për sigurinë aktuale të Izraelit. Një besimtar i fortë në “përça dhe sundo”, ai zhvilloi bashkëpunim të arsyeshëm me Autoritetin Palestinez (PA) që kontrollon pjesë të Bregut Perëndimor dhe ia la Gazën Hamasit.
Në analizën e “Der Spiegel” thuhet se kushtet në Gaza u përkeqësuan në mënyrë mizore, shpesh duke iu afruar një katastrofe humanitare. Herë pas here, Hamasi u përpoq ta bënte të padurueshme jetën edhe në anën izraelite të kufirit, duke përdorur raketa të bëra vetë dhe një larmi mjetesh më të improvizuara, si qifte dhe madje edhe tullumbace shumëngjyrëshe për ditëlindje, të cilat u vunë flakën plantacioneve izraelite.
Nën Netanyahun, Izraeli reagoi vazhdimisht me forcë të konsiderueshme, duke përfshirë sulme ajrore të herëpashershme dhe katër operacione ushtarake në shkallë të gjerë. Lojërat e fshehta mes avionëve luftarakë F-35 dhe balonave për fëmijë mbetën kryesisht të paqarta.
Disa anëtarë ekstremistë të kabinetit të Netanyahut kërkuan më shumë veprime hakmarrëse, por ai shpesh preferonte pragmatizmin e llogaritur në vend të dogmave ideologjike. Kështu, ai me mençuri u përmbajt nga pushtimi i Gazës, nuk aneksoi zyrtarisht Bregun Perëndimor dhe kufizoi shumicën e veprimeve kundër Iranit në taktika sesa me sulmet e hapura.
Përmbajtja e tij e dukshme bëri që shumica e izraelitëve të besonin se problemi palestinez ishte pak a shumë nën kontroll; asnjë lëshim i dhimbshëm nuk dukej i nevojshëm menjëherë. Ky iluzion i rehatshëm fitoi mbështetje të konsiderueshme të Netanyahut.
“Kontaktet e pazakonta të ngushta me Presidentin e atëhershëm të SHBA-ve, Donald Trump dhe normalizimi i marrëdhënieve me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe vendet e tjera myslimane, rritën prestigjin e Netanyahut edhe në botë”, thuhej më tej në analizën e revistës gjermane.
Një interpretues i shkëlqyeshëm, fjalimet mbresëlënëse të Netanyahut, duke përfshirë si mysafir në Kongresin e SHBA-së dhe Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, e përshkruanin atë si një superyll ndërkombëtar, lart mbi çdo rival të mundshëm në Izrael.
Izraeli nën Netanyahun, gjithashtu, shfaqi një histori dramatike suksesi ekonomikisht. I diplomuar në MIT, ai u përpoq ta bënte Izraelin një “komb fillestar”; në të vërtetë, kurrë më parë nuk ishin kaq shumë izraelitë aq mirë sa nën udhëheqjen e tij. Shumë nga ndjekësit e tij e përshëndetën si “Mbreti Bibi”, të tjerë e quanin “Magjistari”; ai dukej i pazëvendësueshëm edhe për armiqtë e tij.
Unë kam ndjekur politikën dhe historinë izraelite për pothuajse aq kohë sa mbaj mend. Në moshën 71-vjeçare, Netanyahu është kryeministri i parë izraelit më i ri se unë. Prisja pak surpriza dhe kur Netanyahu humbi punën, mbeta i shtangur. Ai nuk është lideri i parë izraelit që del në gjyq. Ish-kryeministri Ehud Olmert kreu 16 muaj burg për korrupsion. Gjatë viteve, një numër i konsiderueshëm i ministrave dhe kryebashkiakëve të kabinetit u dërguan gjithashtu në burg për krime financiare. Kështu, izraelitët shpesh janë të prirë të mos u besojnë udhëheqësve të tyre derisa të provohet se janë të pafajshëm.
“Pasardhësi i tij, 49-vjeçari Naftali Bennett, drejton një parti të vogël të djathtë. Pothuajse për mrekulli, ai ishte në gjendje të krijonte një koalicion jashtëzakonisht të lëkundshëm me një shumicë prej një, duke përfshirë disa vota arabe”, shkruan revista e njohur gjermane “Der Spiegel”.
Bennett është i pari nga 13 kryeministrat e Izraelit, të cilin ende nuk e kam takuar personalisht; ai shfaqet si një njeri mjaft i denjë, ndonëse i frikshëm, për të cilin nuk ka shumë për të treguar. Ideja se ai do të ulej në zyrën e Ben-Gurion-it më dukej pothuajse e pabesueshme.
Muajt e tij të parë në punë duket se tregojnë se ai po ndjek hapat e Ben-Gurion dhe Netanyahut. Në një nga deklaratat e tij të para si kryeministër, ai përjashtoi mundësinë e paqes me palestinezët për momentin. Hija e Netanyahut duket se e ndjek atë pa pushim. Vlerësimi i tij për pozicionin e tij tingëllon mjaft i niveluar: “Njerëzit më përshëndesin me shumë ngrohtësi - por nuk do të votojnë për mua”, tha ai pas 100 ditësh në detyrë.
