Tërheqja e spirancës së inflacionit

Për të siguruar që inflacioni të mos rishfaqet, ne kemi nevojë që politikëbërësit ta fusin veten në petkun e një Volckeri apo një Draghi. Por, druaj se politikëbërësit e dobët, të paaftë për zotime serioze, do ta dërrmojnë kapitalin reputacional që është krijuar me kosto shumë të lartë nga Volckeri, më shumë se 30 vjet më parë

Pesë dekada më parë, problem më i madh makroekonomik i Shteteve të Bashkuara të Amerikës ishte inflacioni i lartë, i cili sillej mesatarisht në më shumë se 6 për qind gjatë viteve 70’ dhe është ngritur në mbi 10 për qind gjatë fundit të dekadës.

Pastaj erdhi shefi i Rezervave Federale amerikane, Paul Volcker, i cili ishte emëruar nga presidenti Jimmy Carter më 1979 dhe riemëruar më 1983 nga presidenti, Ronald Reagan.

Më 1981, Volckeri në mënyrë të famshme ia theu shpinën inflacionit nëpërmjet një politike të normave të larta të interesit. Duke iu përmbajtur kësaj politike me gjithë recesionin, ai i bindi tregjet financiare, bizneset dhe amvisëritë se Rezervat Federale tani e tutje do të bënin krejt çfarë është e nevojshme për të garantuar inflacion të ulët dhe stabilitet.

Shumë vjet më vonë, ky përkushtim i fuqishëm i politikëbërësit kryesor monetar mund të ketë shërbyer si model për Mario Draghin, kur ai, si kryetar i Bankës Qendrore Botërore më 2012, u zotua që “të bëjë krejt çfarë nevojitet” për ta ruajtur euron. S’do mend, suksesi i Draghit në këtë mision shpjegon pse ai vetëm pak kohë më parë është bërë kryeministër i Italisë.

Çelësi për trashëgiminë e Volckerit është ankorimi i pritjeve afatgjata të inflacionit në vlerë shumë të ulët, rreth 2 për qind në vit që nga vitet 90’. Ky ankorim përkthehet në stabilitetin e përnjëmendtë të çmimeve, me ç’rast inflacioni mbetet në një shkallë të ulët mesatare prej rreth 2 për qind.

Duke e krijuar besimin në inflacionin e pritur afatgjatë, Rezervat Federale shumë shpejt zbuluan se ai ofronte një mori politika afatshkurtra: mund t’i rregullonte shkallët nominale afatshkurtra të interesit dhe sasitë e grumbullimeve financiare pa e rrezikuar kredibilitetin e tij për afat të gjatë. Për shembull, i mbajti shkallët nominale afatshkurtra afër zeros për periudha të gjata kohore dhe i zgjeroi në mënyrë dramatike mburojat e tyre, krejt këto duke e ruajtur spirancën kyç për shkallën e ulët të inflacionit të pritur afatgjatë.

Fatkeqësisht, ky kapital reputacional që Volckeri e la për trashëgimi tani është duke u kërcënuar nga politikat e pamatura monetare dhe fiskale. Baraspesha e Rezervave Federale gjatë këtyre ditëve duket se nuk zbaton ndonjë kufizim ndërsa deficitet fiskale, si një hise e GDP-së, janë në nivele të pashembullta për kohë paqeje.

Rezervat Federale tani dalin me besimin – apo më mirë thënë, tejbesimin – se asgjë që bëjnë nuk do të ndikojë në pritjet afatgjate të inflacionit. Ç’është e vërteta, synojnë që inflacioni të rritet prej rreth 1.5 për qind për vit drejt cakut të tyre prej afro 2 për qind. Por, në vend se ta vendosin dorën mbi tavanin e epërm të inflacionit sot, Rezervat duhet të shqetësohen më tepër rreth potencialit për një ngritje të thuktë të inflacionit të pritur afatgjatë.

Kijini parasysh shifrat aktuale të inflacionit në SHBA. Para recesionit të shkaktuar nga COVID-19, duke nisur prej fillimit të vitit 2010 deri në fillim të atij 2020, shkalla e inflacionit për indeksin e çmimit të konsumit (CPI) sillej mesatarisht në 1.7 për qind për një vit, ndërsa shkalla mesatare e kalkuluar për masën e parapëlqyer të nivelizimit të çmimeve nga Rezervat – një deflator ky për shpenzimet personale të konsumatorit – ishte e ngjashme, në 1.5 për qind në vit.

Në periudhën janar-shkurt 2020, kjo shkallë e kishte ekuivalentin 1.7 për qind në vit, andaj inflacioni afatgjatë i pritur ka rastisur të jetë sa dhe inflacioni faktik i kohëve të fundit. Mandej, recesioni i rëndë që ka nisur në mars të 2020-s ka gjeneruar një rënie afatshkurtër të nivelit të çmimeve, duke e lënë inflacionin përkohësisht në territor negativ (-4 për qind në vit, nga marsi deri në maj). Në të njëjtën kohë, inflacioni afatgjatë i pritur ka rënë në rreth 1 për qind për një vit.

Por shkalla e inflacionit shumë shpejt ka shënuar ngritje – duke u sjellë mesatarisht në 3 për qind për vit nga maji i 2020-s deri në janar të 2021-s – ndërsa inflacioni afatgjatë i pritur është rritur substancialisht nga 1 për qind në vit gjatë periudhës mars-maj 2020 deri në 2.2 për qind deri në shkurt të vitit 2021. Ky ndryshim e reflektoi pjesërisht rritjen në redimentin konvencional të Thesarit, nga 0.7 për qind në 1.2 për qind, si dhe pjesërisht rënien e redimentit të bonove, nga -0.3 për qind në -1 për qind.

Përfundimi, sipas tregjeve financiare, është se inflacioni më i lartë i përjetuar që nga maji i shkuar nuk do të jetë i përkohshëm. Redimenti i bonove po e sinjalizon inflacionin afatgjatë mbi 2 për qind në vit. Nëse shikohet ana e ndritshme, është ende bukur nën 6 përqindëshin e viteve 70’.

Sërish, Rezervat Federale, e veçanërisht shefi Jerome Powell, duken thellësisht të bindur se mund t’ia mbajnë të vendosur kapakun inflacionit, nëpërmjet rritjes së shkallës së interesit nominal afatshkurtër, po qe se është nevoja. Problemi është se ngritja e normave afatshkurtra do të ketë pak ndikim mbi inflacionin, kur inflacioni më i lartë afatgjatë i pritur të lëshojë rrënjë.

E vetmja mënyrë për ta mbajtur xhindin në shishe është nëpërmjet filozofisë “krejt çfarë është e nevojshme”, të cilën Volckeri e promovoi në fillim të të 80’ave. Tregjet financiare, bizneset dhe amvisëritë do të duhej të besonin se Rezervat Federale, në bashkëpunim me Thesarin, do t’i ruajnë normat e larta të interesit, siç nevojitet, edhe përballë një recesioni.

Powelli duhet t’i nënvizojë rreziqet e inflacionit të lartë, siç i ka hije shefit të një banke qendrore. Dhe sekretarja e Thesarit, Janet Yellen – e cila dikur ka qenë shefe e Rezervave Federale – duhet të vendosë disiplinë fiskale, në vend se ta favorizojë një qasje “megalomane” që i kushton fare pak rëndësi borxhit të shfrenuar publik.

Për të siguruar që ky inflacion të mos rishfaqet, ne kemi nevojë që politikëbërësit ta fusin veten në petkun e një Volckeri apo një Draghi. Por, druaj se politikëbërësit e dobët, të paaftë për zotime serioze, do ta dërrmojnë kapitalin reputacional që është krijuar me kosto shumë të lartë nga Volckeri, më shumë se 30 vjet më parë.

(Robert Barro, profesor i Ekonomisë në Harvard, është profesor vizitues në Institutin Amerikan të Ndërmarrjes dhe bashkëpunëtor studiues në Byronë Kombëtare të Kërkimeve Ekonomike. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin e gazetarisë ndërkombëtare “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)